عرق کردن بخشی طبیعی از عملکرد بدن برای تنظیم دما و دفع سموم است. اما زمانی که این فرآیند بیش از حد باشد، به‌ویژه در نواحی قابل مشاهده مانند سر و صورت، آزاردهنده می‌شود. این مشکل حتی می‌تواند اعتمادبه‌نفس افراد را کاهش دهد و بر روابط اجتماعی آن‌ها تاثیر منفی بگذارد. شناخت علت عرق زیاد سر و صورت گام مهمی برای انتخاب روش مناسب کنترل و درمان آن است. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا علل عرق کردن زیاد صورت و سر و راه‌کارهای مدیریت آن را بررسی کنیم.
فهرست محتوا
- علت عرق زیاد سر و صورت چیست؟
- دلایل پزشکی عرق زیاد سر و صورت در مردان و زنان
- ویژگی‌ها و علائم همراه با عرق زیاد سر و صورت
- علت عرق کردن پشت گردن
- علت عرق زیاد سر و صورت در کودکان چیست؟
- علت عرق کردن سر هنگام خواب
- عرق كردن سر و گردن نشانه چيست؟
- برای درمان عرق شدید سر و صورت چه کنیم؟
- راه‌کارهای کنترل عرق کردن زیاد صورت و سر
- درمان تعریق زیاد سر و صورت در طب سنتی
- راهنمای مراجعه به پزشک
- سوالات متداول
علت عرق زیاد سر و صورت چیست؟
علت عرق زیاد سر و صورت می‌تواند ناشی از وضعیتی به نام هایپرهیدروزیس جمجمه‌ای-صورتی باشد. عرق کردن به طور طبیعی باعث خنکی بدن می‌شود و از گرم شدن بیش از حد بدن در شرایطی مانند هوای گرم، ورزش یا زمانی که فرد تب دارد، جلوگیری می‌کند. اما زمانی که بدن دچار تعریق بیش از حد شود و این عارضه به طور مکرر رخ دهد، به آن هایپرهیدروز می‌گویند.
هایپرهیدروز می‌تواند هر نقطه‌ای از بدن مانند صورت، سر، زیر بغل، کشاله ران، دست‌ها و پاها را تحت تاثیر قرار دهد. از آن جایی که در سر و صورت غدد تعریق زیادی وجود دارند، این عارضه ممکن است در آن نواحی شدیدتر به نظر برسد و باعث آزار و ناراحتی فرد شود.
هایپرهیدروز نقاط مختلف بدن ۲ شکل متفاوت دارد:
- هایپرهیدروز کانونی اولیه: شایع‌ترین نوع هیپرهیدروزیس است و باعث می‌شود فرد در یک یا چند ناحیه بدن مانند صورت، سر یا دست دچار تعریق شدید شود. در این حالت، فرد بدون دلیل شناخته‌شده‌ای دچار تعریق سر و صورت می‌شود. بدین معنی که وضعیت پزشکی یا داروها عامل ایجاد آن نیستند.
- هایپرهیدروز ثانویه: در این نوع، داروها یا برخی بیماری‌ها عامل اصلی تعریق شدید سر و صورت و نقاط دیگر بدن هستند.
هایپرهیدروز سر و صورت می‌تواند از نوع اولیه یا ثانویه باشد. اگر کنجکاوید بدانید علائم و روش‌های درمانی هایپرهیدروز چیست، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده مطالعه کنید.
دلایل پزشکی عرق زیاد سر و صورت در مردان و زنان
تعریق بیش از حد ممکن است در هر نقطه‌ای از بدن، به‌ویژه سر و صورت به دلیل داشتن تعداد غدد تعریق زیاد، رخ دهد. از همین‌رو افرادی که مستعد عرق کردن بیش از حد هستند، معمولا در سر و صورت بیشتر دچار تعریق شدید می‌شوند. همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، تعریق بیش از حد در سر و صورت بر اثر هایپرهیدروزیس جمجمه‌ای-صورتی اولیه یا ثانویه رخ می‌دهد.
یک مطالعه در این زمینه نشان داده که ۳۰ تا ۵۰ درصد علت عرق زیاد سر و صورت در مردان منشا سابقه خانوادگی دارد. با این حال، گاهی تعریق بیش از حد سر و صورت ناشی از بیماری‌هایی همچون بیماری قلبی، سرطان، دیابت، سکته مغزی، آسیب نخاعی، یائسگی و مصرف برخی داروهای ضد افسردگی است.
اگر به تازگی متوجه شدید سر و صورت شما بدون اینکه گرم‌تان باشد یا بیماری زمینه‌ای داشته باشید، عرق زیادی می‌کند، حتما با دکتر غدد مشورت کنید. پزشک با بررسی‌های تخصصی متوجه می‌شود که علت عرق زیاد سر و صورت ناشی از یک بیماری است یا خیر.
ویژگی‌ها و علائم همراه با عرق زیاد سر و صورت
در حال حاضر، محققان علائم دقیقی از تعریق شدید سر و صورت ارائه نداده‌اند. به طور کلی می‌توان گفت هایپرهیدروزیس سر و صورت موجب عرق زیاد در این نواحی می‌شود و ممکن است دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- در هوای خنک یا بدون فعالیت بدنی، سر، پیشانی، گونه‌ها و حتی پشت گردن دچار تعریق بیش از حد می‌شوند.
- عرق چکه می‌کند و می‌تواند موها، صورت و چشم فرد را خیس کند.
- عرق سر و صورت معمولا بوی نامطبوعی ندارد یا بوی آن با بوی عرق زیر بغل متفاوت است.
- ممکن است فرد فقط در ناحیه سر، صورت و گردن دچار عرق زیاد شود و بقیه نقاط بدن خنک و خشک باشند.
- شدت عرق سر، صورت و گردن به حدی است که فرد مجبور می‌شود روزی چند بار لباسش را عوض کند.
- عزت‌نفس فرد کاهش می‌یابد.
- در روابط شخصی و کاری فرد اختلال ایجاد می‌شود.
- باقی ماندن رطوبت روی پوست صورت و سر موجب تحریک‌پذیری پوست (خارش، قرمزی یا ایجاد جوش) می‌شود.
- شدت عرق سر و صورت آن‌قدر زیاد است که فرد به دلیل خجالت روابطش را با دیگران کم می‌کند.
علت عرق کردن پشت گردن
حال که علت عرق زیاد سر و صورت را می‌دانید، ممکن است نگران تعریق شدید پشت گردن خود باشید. عرق کردن پشت گردن می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. این عارضه همیشه به معنی بیماری نیست، بدن برخی افراد هنگام فعالیت طبیعی برای تنظیم دما دچار تعریق در ناحیه پشت گردن می‌شود.
زمانی که شما در معرض گرمای هوا قرار می‌گیرید یا فعالیت بدنی انجام می‌دهید، غدد تعریق در ناحیه گردن فعال‌تر می‌شوند و از آن جایی که رگ‌های خونی در این ناحیه به سطح پوست نزدیک‌تر هستند، متوجه تعریق بیشتری می‌شوید.
همچنین پوشیدن لباس‌های تنگ و یقه‌دار، نشستن طولانی‌مدت در محیط گرم یا خوابیدن روی بالش‌های ضخیم می‌توانند علاوه بر علت عرق زیاد سر و صورت، دلیل تعریق در پشت گردن هم باشند. با این حال، گاهی عرق زیاد پشت گردن ناشی از وضعیت پزشکی خاص است که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
۱- استرس و اضطراب شدید
فعال شدن سیستم سمپاتیک در شرایط استرس‌زا، غدد ترشح‌کننده عرق را در ناحیه سر، صورت و پشت گردن تحریک می‌کند. این وضعیت را می‌توان در خواب یا موقعیت‌های خاص مانند شب امتحان، موقع سخنرانی مهم یا مصاحبه شغلی تجربه کرد.
۲- هیپوگلیسمی
گاهی علت عرق كردن در خواب مردان و زنان، به‌ویژه عرق زیاد در پشت گردن می‌تواند نتیجه هیپوگلیسمی یا افت قند خون باشد. وقتی قند خون به شدت پایین بیاید، بدن برای جبران آن، آدرنالین ترشح می‌کند. این هورمون باعث تعریق می‌شود که معمولا آن را در سر و پشت گردن احساس می‌کنید.
۳- پرکاری تیروئید
تیروئید پرکار به معنی ترشح بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی است و این موضوع می‌تواند متابولیسم بدن را دچار تغییراتی کند. افزایش متابولیسم بدن معمولا در طول خواب یا بیداری فرد با علائمی همچون احساس گرمای شدید، تپش قلب و تعریق، به‌ویژه در سر، صورت و پشت گردن همراه است.
۴- اضافه وزن بالا
بافت چربی زیاد در بدن به دلیل چاقی موجب افزایش تولید گرما در بدن می‌شود. در چنین شرایطی، بدن برای کاهش دما غدد تعریق را در نواحی مختلف بدن مانند پشت گردن فعال می‌کند. به همین دلیل ممکن است فردی که دچار اضافه وزن زیاد است و در محیط گرمی به خواب رفته با تعریق شدید در ناحیه پشت گردن، سر و صورت از خواب بیدار شود.
۵- عفونت‌ها
گاهی عفونت‌های مزمن در بدن علت عرق زیاد سر و صورت و پشت گردن هستند. زمانی که بدن دچار عفونت‌های قارچی، باکتریایی و حتی HIV شود، ممکن است برای دفع عفونت در نواحی مختلف بدن از جمله پشت گردن و صورت عرق کند. بنابراین اگر بدون علت مشخص و قابل مشاهده دچار تعریق در خواب و بیداری می‌شوید، حتما با پزشک مشورت کنید تا در صورت ابتلا به عفونت، اقدامات درمانی به سرعت انجام شوند.
از دیگر علل عرق کردن زیاد پشت گردن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف داروهای ضد افسردگی، کنترل‌کننده دیابت و مسدودکننده هورمونی
- برخی سرطان‌ها
- لرز ناشی از تب
- مشکلات لنفوم (غدد لنفاوی)
- تغییرات هورمونی دوران یائسگی
علت عرق زیاد سر و صورت در کودکان چیست؟
در بسیاری موارد، فعالیت بالای غدد عرق و حساسیت بیشتر بدن بچه‌ها به تغییر دما، علت عرق زیاد سر و صورت کودکان است. بنابراین اگر کودک شما در محیط گرم بازی می‌کند یا با لباس ضخیم به خواب رفته، تعریق سر و صورتش جای نگرانی ندارد. با این حال، در بعضی موارد عرق کردن زیاد سر و صورت می‌تواند نشانه‌ای از بیماری باشد.
مواردی همچون کمبود ویتامین D، پرکاری تیروئید، مشکلات قلبی مادرزادی، دیابت و ابتلا به عفونت می‌توانند موجب تعریق بیش از حد سر و صورت کودکان شوند. اگر سر و صورت کودک شما بدون دلیل عرق می‌کند و علائمی همچون تنگی نفس، ضعف، اختلال در رشد یا کاهش وزن دارد، حتما با یک متخصص اطفال صحبت کنید.
علت عرق کردن سر هنگام خواب
عرق کردن سر و صورت در خواب که به آن تعریق شبانه می‌گویند، می‌تواند به دلایل ساده یا ناشی از بیماری رخ دهد. در بسیاری از موارد، علت عرق زیاد سر و صورت در شب ناشی از گرمای زیاد محیط، استفاده از پتو یا لباس ضخیم، تهویه نامناسب هوای اتاق خواب یا مصرف غذای تند قبل از خواب است که جای نگرانی ندارد. همچنین استرس و اضطراب شبانه یا کابوس دیدن هم می‌توانند علت عرق زیاد سر و صورت در خواب باشند. با این حال، تعریق شبانه ممکن است نشانه‌ای از مشکلات پزشکی همچون موارد زیر باشد:
- کاهش قند خون
- اختلالات تیروئیدی
- دیابت
- عفونت
- هیپوکسی
- افزایش جریان خون
- تغییرات هورمونی
- آپنه خواب
- حمله قلبی
اگر تعریق شبانه در ناحیه سر و صورت را به طور مداوم تجربه می‌کنید و به تازگی با علائمی همچون تب، کاهش وزن بی‌دلیل، تپش قلب یا خستگی شدید همراه شده، حتما در مورد علائم خود با پزشک متخصص غدد مشورت کنید.
عرق كردن سر و گردن نشانه چيست؟
عرق کردن سر و گردن می‌تواند در مواردی مانند هایپرهیدروزیس اولیه، قرار گرفتن در معرض گرما، فعالیت بدنی یا استرس کاملا طبیعی باشد. همچنین زیاده‌روی در مصرف غذاهای تند و نوشیدنی‌های حاوی کافئین یا الکل می‌توانند به عنوان عامل محرک شناخته شوند. با این حال، اگر علت عرق کردن سر و گردن ناشی از بیماری زمینه‌ای همچون پرکاری تیروئید، دیابت، مشکلات عصبی، بیماری قلبی، عفونت یا یائسگی باشد، نیاز به بررسی پزشک دارد. بنابراین اگر همزمان با تعریق شدید سر و صورت علائمی همچون تپش قلب، تعریق شبانه بدون علت، لرزش دست، تنگی نفس و کاهش وزن غیر قابل توضیح را تجربه کردید، حتما از دکتر غدد آنلاین مشورت بگیرید.
دریافت نوبت حضوری و آنلاین از بهترین دکتر غدد تهران
بدون نیاز به مراجعه حضوری، از پزشک نوبت بگیریدعلت عرق كردن سر و گردن در زنان
عرق زیاد در ناحیه سر و گردن زنان می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. یکی از شایع‌ترین علل شامل تغییرات هورمونی است. در دوران یائسگی، کاهش سطح استروژن باعث بروز گرگرفتگی و تعریق شبانه، به‌ویژه در صورت و گردن می‌شود. همچنین تغییرات هورمونی در دوران بارداری یا چرخه قاعدگی ممکن است باعث تعریق شدید در گردن و بالاتنه شوند. علاوه بر تغییرات هورمونی، دیگر علت عرق زیاد سر و صورت و گردن در زنان را می‌توان شامل موارد زیر دانست:
- استرس و اضطراب
- اضافه وزن
- پرکاری تیروئید
- دیابت
- عفونت‌ها
- مصرف برخی داروها
- بیماری‌های قلبی
علت عرق كردن سر و گردن مردان و زنان در خواب
تعریق سر و گردن در خواب یک شکایت شایع است که معمولا به دلیل ترشح هورمون کورتیزول یا آدرنالین در خواب رخ می‌دهد. البته برخی افراد مبتلا به دیابت، ممکن است در طول خواب افت شدید قند خون داشته باشند و با عرق زیاد در ناحیه سر، صورت و گردن از خواب بیدار شوند. استرس و اضطراب، پرکاری تیروئید، اضافه وزن، عفونت‌های مزمن، لنفوم و مصرف برخی داروها از دیگر عوامل مشترک هستند که می‌توان به عنوان علت عرق زیاد سر و صورت و گردن زنان و مردان در خواب یا بیداری معرفی کرد.
علاوه بر این موارد، می‌توان علت عرق کردن سر و گردن در خواب مردان را شامل هیپوگنادیسم مردانه (سطح پایین هورمون تستوسترون) دانست. همچنین علت عرق كردن سر و گردن در خواب زنان شامل موارد زیر است:
- یائسگی
- نوسانات هورمونی
برای درمان عرق شدید سر و صورت چه کنیم؟
روش درمان عرق سر و صورت به شدت مشکل و علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. پزشک معمولا پس از تشخیص علت عرق زیاد سر و صورت یکی از روش‌های درمانی زیر را توصیه می‌کند:
۱- درمان‌های موضعی
پزشک ممکن است برای بستن موقت غدد ترشح‌کننده عرق در صورت و پیشانی، استفاده از اسپری حاوی آلومینیوم کلرید را توصیه کند.
۲- درمان‌های خوراکی
زمانی شدت تعریق سر، صورت و گردن بسیار زیاد باشد، پزشک مصرف موقتی داروهای آنتی‌کولینرژیک را برای کاهش ترشح عرق تجویز می‌کند. لازم به ذکر است، این داروها عوارض جانبی مانند تاری دید، یبوست و خشکی دهان دارند و نباید بدون تجویز مستقیم پزشک مصرف شوند.
۳- بوتاکس
تزریق بوتاکس صورت زیر نظر پزشک متخصص می‌تواند به مسدودسازی غدد ترشح‌کننده عرق کمک کند.
۴- جراحی
در موارد شدید و نادر، پزشک با جراحی غدد عرق در صورت و قطع اعصاب تحریک‌کننده تعریق، مشکل عرق کردن زیاد سر و صورت را برطرف می‌کند. البته این روش ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد؛ از همین‌رو به ندرت استفاده می‌شود.
راه‌کارهای کنترل عرق کردن زیاد صورت و سر
اگر بیماری‌های زمینه‌ای علت عرق زیاد سر و صورت نباشند، می‌توان شدت آن را به کمک راه‌کارهای طبیعی کنترل کرد. این راه‌کارها شامل موارد زیر هستند:
- کاهش مصرف مواد غذایی تند، نوشیدنی‌های حاوی کافئین و الکل
- پوشیدن لباس‌های سبک، پنبه‌ای و خنک به‌ویژه هنگام خواب و در هوای گرم
- انجام تمرینات آرام‌بخش مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق برای کاهش استرس و اضطراب
- استفاده از دستگاه تهویه مناسب و خنک‌کننده در هوای گرم و مرطوب
- رعایت بهداشت فردی و تمیز نگه داشتن پوست
درمان تعریق زیاد سر و صورت در طب سنتی
اطباء طب سنتی معتقدند، برخی گیاهان دارویی به دلیل خاصیت خنک‌کنندگی، آرام‌بخشی و تعدیل مزاج می‌توانند به بهبود هایپرهیدروزیس سر و صورت کمک کنند. این گیاهان عبارت‌اند از:
- دم‌کرده مریم گلی
- گلاب و عرق کاسنی
- چای سبز
- آب زرشک و عسل
- دمنوش نعناع
- دمنوش بادرنجبویه
- سرکه سیب
نکته مهم: اگر تعریق شدید سر و صورت با علائمی مانند تپش قلب، کاهش وزن بی‌دلیل یا ضعف عمومی بدن همراه باشد، نباید فقط به راه‌کارهای طب سنتی اکتفا کنید. در چنین شرایطی، بهتر است برای تشخیص زودهنگام علت عرق زیاد سر و صورت حتما نزد پزشک متخصص ویزیت شوید.
راهنمای مراجعه به پزشک
علت عرق زیاد سر و صورت و گردن می‌تواند از یک واکنش طبیعی بدن برای تنظیم دما تا وجود بیماری زمینه‌ای متفاوت باشد. عواملی مانند گرمای محیط، شدت فعالیت بدنی، استرس و اضطراب، تغییرات هورمونی، پرکاری تیروئید، اضافه وزن، دیابت و حتی مصرف برخی داروها و غذاها می‌توانند بر شدت عرق کردن سر و صورت تاثیر بگذارند.
ما در این مقاله از مجله درمانکده به طور مفصل علت تعریق زیاد سر و صورت را مورد بررسی قرار دادیم و راه‌کارهای درمان آن را با شما به اشتراک گذاشتیم. اگر در این مورد سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و از بهترین پزشکان متخصص همچون دکتر متخصص غدد مشورت بگیرید.
سوالات متداول
عرق کردن سر در بزرگسالان می‌تواند ناشی از دلایل فیزیولوژیکی مانند افزایش دما، استرس، فعالیت بدنی شدید، مصرف غذاهای پرادویه و نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا دلایل پزشکی همچون هایپرهیدروزیس (تعریق بیش از حد)، اختلالات تیروئیدی، کاهش قند خون، عفونت‌ها، مشکلات قلبی، یائسگی و بیماری‌های عصبی باشد.
تعریق سر و صورت هنگام ورزش به دلیل مکانیزم طبیعی بدن برای خنک‌سازی و تنظیم دما رخ می‌دهد. البته شدت آن می‌تواند تحت تاثیر عواملی همچون دمای محیط، اضافه وزن و مشکلاتی مانند پرکاری تیروئید یا هایپرهیدروزیس بیشتر شود. اگر شدت عرق کردن شما بسیار زیاد و غیر قابل کنترل است و با شدت ورزش یا دمای محیط هماهنگی ندارد، حتما برای اطمینان از سلامت خود به پزشک مراجعه کنید.
عرق زیاد سر و صورت در تابستان بیشتر به دلیل گرمای هوا و تلاش بدن برای تنظیم دما رخ می‌دهد. با این حال، عواملی مانند اضافه وزن، استرس مداوم، مصرف بیش از حد کافئین یا مشکلاتی همچون پرکاری تیروئید می‌توانند شدت آن را بیشتر کنند.
منابع: medicalnewstoday | healthline | everdry
