گاهیاوقات در یک رابطه عاطفی قرار میگیریم که در ابتدا شیرین و هیجانانگیز است، اما با گذشت زمان متوجه میشویم از درون خوشحال نیستیم و احساس آرامش نداریم. ممکن است بیدلیل احساس گناه کنیم، دچار خودسرزنشی شویم و اعتمادبهنفسمان را از دست بدهیم. تجربه این احساسات میتواند ناشی از یک رابطه تاکسیک باشد. رابطهای که بهجای رشد و آرامش، پر از کنترلگری، تحقیر، بیثباتی عاطفی و وابستگی ناسالم است. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا بررسی کنیم رابطه تاکسیک چیست، چه نشانههایی دارد و چگونه میتوان از آن عبور کرد.
فهرست محتوا
رابطه تاکسیک چیست؟
رابطه تاکسیک (Toxic Relationship) یا سمی نوعی رابطه است که در آن، یکی یا هر ۲ طرف به طور مداوم به احساسات، سلامت روانی، عاطفی و حتی جسمی طرف مقابل آسیب میزنند. در چنین روابطی معمولا الگوهایی مانند کنترلگری، تحقیر، بیاحترامی، دروغگویی، تهدید یا بیتوجهی مداوم دیده میشود. افراد درگیر رابطه تاکسیک ممکن است احساس بیارزشی، اضطراب و خستگی مفرط داشته باشند، اما به دلیل وابستگی عاطفی شدید یا ترس از تنهایی در ترک رابطه دچار مشکل شوند.

این افراد معمولا احساس میکنند از طرف شریک عاطفی خود مورد حمایت قرار نمیگیرند، درک نمیشوند یا دائم در حال تحقیرشدن هستند. به بیانی سادهتر، زمانی که در یک رابطه بهجای آرامش و حس خوب، احساس بدی داشتید، احتمالا درگیر رابطه Toxic هستید.
جالب است بدانید که رابطه تاکسیک فقط مربوط به روابط عاشقانه نیست و میتوان آن را در انواع رابطه عاطفی، کاری و حتی میان اعضای خانواده هم تجربه کرد. برخی تحقیقات نشان دادهاند، افراد درگیر اختلالات روانی مانند افسردگی شدید، اختلال دوقطبی و اختلال شخصیت بیشتر در معرض روابط سمی قرار میگیرند؛ زیرا این افراد نسبت به احساسات منفی حساستر هستند.
معنی رابطه تاکسیک در روانشناسی
در زبان انگلیسی، Toxic به معنی «سمی» است و برای نشان دادن یک عامل مخرب در رفتار یا سلامت انسان استفاده میشود. اما از دیدگاه روانشناسی، رابطه تاکسیک به وضعیتی اشاره دارد که در آن الگوی رفتاری میان ۲ نفر منجر به اختلال در سلامت روان، تضعیف عزتنفس و ایجاد چرخهای از وابستگی ناسالم، اضطراب یا سرکوب احساسات شود.
در چنین رابطهای معمولا مرزهای فردی نادیده گرفته میشوند و نیازهای هیجانی یا روانی مورد بیتوجهی یا سوءاستفاده قرار میگیرند. متخصصان سلامت روان معتقدند، رابطه تاکسیک به جای ایجاد حس خوب در فرد و کمک به رشد او، به تدریج موجب آسیب رساندن به سلامت روان و عاطفی فرد میشود و حتی ممکن است سلامت جسمی را هم به خطر بیندازد.
نشانه رابطه تاکسیک
افرادی که در یک رابطه سمی هستند، معمولا به راحتی متوجه آسیب دیدن خود نمیشوند. از همینرو این سوال که از کجا متوجه شویم در یک رابطه تاکسیک هستیم، بسیار پرتکرار است. بسته به نوع رابطه سمی، یک سری علائم وجود دارند که نشاندهنده رابطه تاکسیک هستند. این علائم شامل موارد زیر میشوند:
۱- عدم حمایت
در چنین رابطهای به نیازها و علایق شما توجهی نمیشود. یک رابطه سالم مبتنی بر تمایل ۲ طرف برای دیدن موفقیت همدیگر در زمینههای مختلف است، اما زمانی که یک رابطه سمی باشد، دستاوردهای شما به رقابت تبدیل میشود.
۲- تجربه حسادت
زمانی که حسادت باعث شود شما از فکر مثبت در مورد موفقیتهای شریک عاطفی خود دست بردارید، خطرناک است. این حس میتواند به سرعت منجر به سوءظن و بیاعتمادی شود و رابطه سالم را از بین ببرد.
۳- کنترل رفتارها

اگر شریک عاطفی شما دائما سوالهایی مانند اینکه «کجا هستی؟» یا «چه کاری انجام میدهی؟» میپرسد و زمانی که کمی دیر پاسخ دهید به شدت عصبانی میشود، نشاندهنده رفتار کنترلگر و رابطه سمی است.
۴- رنجش
یادتان باشد، رنجهایی که در طول رابطه تحمل میکنید، میتواند یک شکاف کوچک را به درهای بزرگ و عمیق تبدیل کند. در یک رابطه سمی حرف نزدن در مورد رنجشها به انباری از کینه تبدیل میشود. بنابراین اگر چیزی شما را آزار میدهد و باعث رنجشتان شده است، اما میترسید در مورد آن با شریک عاطفی خود حرف بزنید، در یک رابطه سمی هستید.
۵- دروغگویی
وقتی در مورد اینکه کجا هستید و با چه کسی وقت میگذرانید، به شریک عاطفی خود دروغ میگویید؛ زیرا از واکنش او میترسید، رابطه شما یک رابطه تاکسیک است.
۶- بیاحترامی
در رابطه سالم، افراد برای یکدیگر ارزش قائل هستند. زمانی که شریک عاطفی عمدا کارهایی که قولشان را داده انجام نمیدهد، همیشه دیر به قرار میرسید و بیاحترامیهای دیگر در رفتارش دارد، رابطه شما رابطه سمی است.
۷- رفتارهای مالی منفی
در زندگی مشترک اغلب در مورد نحوه خرج کردن پول یا پسانداز توافق دوطرفه وجود دارد. زمانی که یکی از طرفین به توافق مالی پایبند نیست و بدون مشورت پول خرج میکند، نشاندهنده رفتار ناسالم است که در صورت ادامه میتواند بر کیفیت رابطه تاثیر منفی بگذارد.
۸- تجربه استرس مداوم
زندگی میتواند با چالشهایی مانند بیماری، مرگ یا از دست دادن شغل همراه باشد که موجب استرس و تنش در رابطه میشود. اما زمانی که در رابطه عاطفی به طور مداوم و برای مسائل خیلی ساده استرس تحمل کنید، رابطه شما یک رابطه Toxic است.
۹- نادیده گرفتن نیازهایتان
همراه شدن با شریک عاطفی در هر کاری که ممکن است برخلاف علاقه و حتی راحتی شما باشد، نشانهای از رابطه سمی است.
۱۰- عدم مراقبت از خود
یکی دیگر از نشانههای رابطه تاکسیک این است که به دلیل مخالفت شریک عاطفیتان از خودتان مراقبت نمیکنید، سلامتی خود را نادیده میگیرید، کارهایی یک زمانی برایتان لذتبخش بوده، دیگر انجام نمیدهید و اوقات فراغت خود را جدی نمیگیرید.
۱۱- عدم ارتباط با دیگران
معمولا افراد در رابطه سمی برای جلوگیری از بحث و جدل با شریک عاطفی خود، از وقت گذراندن با دوستان و خانواده صرف نظر میکنند.
۱۲- طعنه و تحقیر
هنگام صحبت کردن با شریک عاطفی سمی، دائما طعنه و تحقیر میشنوید. اگر یک کار اشتباه انجام دهید، به شدت مورد انتقاد بیرحمانه قرار میگیرید و خبری از مهربانی یا دلجویی نیست.
فرد دارای شخصیت تاکسیک چه ویژگیهایی دارد؟
ویژگیهای شخصیت Toxic مجموعهای از رفتارها، نگرشها و الگوهای فکری است که اگر به طور مداوم تکرار شوند، باعث آسیب رساندن به اطرافیان میشوند. در ادامه مهمترین ویژگیهای تیپ شخصیتی تاکسیک را بررسی میکنیم:
- تصمیمات و روابط شریک عاطفی خود را کنترل یا محدود میکنند. (این ویژگی در رابطه لانگ دیستنس به دلیل عدم حضور فیزیکی و احتمال بروز سوءتفاهم و شک پررنگتر است.)
- نیاز و خواستههای خود را بر خواستههای طرف مقابل ترجیح میدهند.
- احساسات شریک عاطفی خود را نادیده میگیرند.
- دائما شریک عاطفی خود را قضاوت میکنند و مورد انتقاد قرار میدهند.
- برای کنترل شرایط ممکن است دروغ بگویند و پنهانکاری داشته باشند.
- معمولا رفتارشان قابل پیشبینی نیست؛ به همین دلیل نحوه تعامل با آنها دشوار است.
- نوسانات خلقی شدیدی دارند و اغلب واکنش افراطی نشان میدهند.
- معمولا به تعهدات خود عمل نمیکنند و سر قولشان نمیمانند.
- در اغلب موارد دیدگاه منفی دارند و با منفینگری خود موجب تضعیف انرژی شریک عاطفیشان میشوند.
- ممکن است نسبت به موفقیتها و خوشحالی شریک عاطفی خود حسادت کنند.
شخصیت تاکسیک الزاما یک اختلال نیست، اما برخی از افرادی که در روابط خود الگوهای رفتاری ناسالم و کنترلگر نشان میدهند، ممکن است زمینههایی از اختلالات رفتاری مانند اختلال odd داشته باشند. اگر شریک عاطفی شما به طور مداوم درگیر یک یا چند مورد از ویژگیهای مذکور است، حتما با یک روانشناس مشورت کنید. همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر درباره صفر تا صد یک رابطه خوب میتوانید مقاله مرتبط را در درمانکده بخوانید.
انواع رابطه تاکسیک

رابطه سمی یا Toxic میتواند بسته به نوع شخصیت ناسالم فرد، اشکال متفاوتی داشته باشد. در ادامه رفتارهای سمی که ممکن است در روابط عاشقانه یا انواع دیگر روابط عاطفی و حتی تعاملات بین والدین و فرزندان دیده شوند را مورد بررسی قرار میدهیم:
۱- تحقیرکننده
در رابطه سمی با فرد تحقیرکننده، دائما مورد تحقیر و تمسخر قرار میگیرد. هر خواسته، نظر یا اعتقاد شما از نظر او احمقانه است و این موضوع را حتی در جمع دوستان و خانواده بازگو میکند. اگر شما در مورد این نحوه رفتار به فرد سمی اعتراض کنید، او همچنان به رفتارش ادامه میدهد و فقط ممکن است با گفتن جمله «شوخی کردم» شما را راضی نگه دارد. در حالی که او شوخی نمیکند و تمام تلاشش این است که قدرت تصمیمگیری را در دست بگیرد. اگر مدت طولانی با این افراد در رابطه باشید، کمکم احساس میکنید نمیتوانید تصمیمات درستی بگیرید. در واقع، این افراد عزتنفس شما را به حدی پایین میآورند که احساس میکنید هیچ کاری را بدون آنها نمیتوانید انجام دهید.
۲- بداخلاق
تعداد زیادی از افراد تاکسیک از رفتارهای سنتی مانند عصبانیت و پرخاشگری برای کنترلگری استفاده میکنند. در چنین شرایطی، معمولا فرد به دلیل عصبانیت و پرخاشگری همسر خود از بحث کردن یا مخالفت با او پرهیز میکند. در واقع، شما نمیتوانید تشخیص دهید چه چیزی یا چه کاری دقیقا باعث عصبانیت همسرتان میشود؛ به همین دلیل دائما با یک حس ناامنی زندگی میکنید.
جالب است بدانید که فرد سمی در جامعه به عنوان شخص خوشبرخورد، آرام و دوستداشتنی شناخته میشود؛ زیرا این روی خود را معمولا به دیگران نشان نمیدهد. عدم پذیرش رفتار نامناسب یکی از عادات رایج در رابطه تاکسیک است. زمانی که از فرد Toxic در مورد بداخلاقیاش میپرسید، شما را متهم میکند. او میگوید: “تو کاری کردی که من عصبانی شدم”.
۳- القاکننده احساس گناه
یکی از ویژگیهای مهم رابطه تاکسیک، القای احساس گناه به فرد قربانی است. این افراد، زمانی که کارهایتان را دوست نداشته باشند، به شما احساس گناه میدهند یا از دیگران برای القای این حس استفاده میکنند. به عنوان مثال، شما بعد از ازدواج و فرزندآوری تصمیم میگیرید که به دانشگاه بروید، همسرتان به ظاهر از تصمیم شما استقبال میکند، اما در هر فرصتی که به دست میآورد، میگوید که بچهها در نبود تو بسیار دلتنگی میکنند. او به طور نامحسوس و به تدریج، با القای حس گناه، به چیزی که میخواهد میرسد. این نوع رابطه Toxic در تعاملات والدین و فرزندان هم دیده میشود. مثلا مادری که میگوید: “پدرت از اینکه تا این ساعت به خانه نیامدی بسیار عصبانی و ناراحت است”.
۴- واکنش افراطی
فرد سمی در این نوع رابطه تاکسیک در جواب ابراز ناراحتی و نارضایتی شما، واکنش بسیار شدید و اغراقآمیزی نشان میدهد. این واکنش به حدی افراطی است که در نهایت شما از او دلجویی میکنید و حتی ممکن است نسبت به خود حس بدی داشته باشید و احساس کنید خودخواه هستید، زیرا همسرتان را ناراحت کردهاید. در این نوع رابطه ناسالم، فرد غیر سمی در رابطهای یک سویه قرار دارد و هیچوقت توجه و حمایت کافی دریافت نمیکند.
۵- وابستگی بیش از حد
یکی دیگر از اشکال رابطه تاکسیک این است که فرد سمی همیشه حالت منفعل دارد و شما باید برای تمامی کارها و رفتارهای او تصمیم بگیرید. به همین دلیل شما همیشه مسئول نتایج به بار آمده هستید و اغلب به خاطر آنها بازخواست میشوید. در واقع، میتوان گفت عدم پذیرش مسئولیت توسط یکی از طرفین در رابطه عاطفی میتواند نشاندهنده رابطه Toxic باشد.
۶- مستقل بودن
این افراد با شعار «نمیگذارم کسی مرا کنترل کند» زندگی میکنند. آنها معمولا به تعهدات خود عمل نمیکنند. مثلا وقتی میگویند: “با شما تماس میگیرم” یا قول میدهند بچهها را به گردش ببرند؛ این کار را انجام نمیدهند و اغلب بهانه قابل قبولی دارند. این رفتار باعث میشود تا در رابطه عاطفی خود احساس امنیت نکنید. به همین دلیل ممکن است دائما از آنها بخواهید که به شما بگویند، دوستتان دارند، از نظر عاطفی به شما متعهد هستند، شما در اولویت زندگیشان قرار دارید و همچنان به نظرشان جذاب میآیید. در واقع، شما دائما اضطراب دارید و این میتواند سلامت روانی و جسمیتان را به خطر بیندازد.
۷- سوءاستفادهگر
افراد سمی در ابتدای رابطه مودب و بسیار جذاب به نظر میرسند. آنها با این ویژگیها هر چیزی را که میخواهند به دست میآورند، اما دائما تکرار میکنند که شما کاری برایشان انجام ندادهاید. در واقع، هیچوقت نمیتوانید آنها را راضی نگه دارید و اگر کسی را پیدا کنند که کارهای بیشتری انجام میدهد، رابطه با شما را ترک کرده و وارد رابطه عاطفی جدید میشوند. شاید آنها در طول رابطه با شما کار کوچکی برایتان انجام دهند که خیلی بزرگ و هزینهبردار نباشد، اما در کل رابطه شما یک رابطه یکطرفه است.
۸- کنترلکننده (پارانوئید)
رابطه با شریک عاطفی کنترلکننده تا زمانی که از نظر او متعهد باشید، خوب پیش میرود. شاید در ابتدای رابطه «غیرت» و حتی «حسادت» او برایتان جذاب باشد، اما کمکم متوجه میشوید رفتار او چیزی بیشتر از غیرت است و به نوعی مالکیت محسوب میشود. این افراد مدام به وفاداری و صداقت شریک عاطفی خود شک میکنند. آنها ممکن است موبایل، پیامها و کوچکترین حرکات شما را زیر نظر داشته باشند، ولی در ظاهر خود را دلسوز و نگران شما نشان دهند. نتیجه چنین رابطهای، اضطراب و احساس خفگی در رابطه است.
دختر تاکسیک کیست؟
اصطلاح دختر تاکسیک که بیشتر نسل جدید از آن استفاده میکنند، به دختری اطلاق میشود که در رابطه عاطفی، رفتار ناسالم، آسیبزننده و کنترلگر دارد. اینگونه از دختران و زنان در رفتار خود دارای نشانههایی از بیثباتی عاطفی هستند؛ بدین معنی که ممکن است در یک لحظه مهربان، دلسوز و خوشبرخورد باشند، اما در لحظه دیگر سرد و بیرحمانه رفتار کنند.
از دیگر ویژگیهای دختر Toxic میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کنترلگری بیش از حد (مثل چک کردن مداوم و ایجاد محدودیت برای آزادی طرف مقابل)
- باجگیری عاطفی (مثلا میگوید: “اگه منو دوست داری، برایم گوشی آیفون بخر”)
- رفتارهای منفعل و تهاجمی (مثل قهر کردن بدون توضیح و کنایه زدن)
- وابستگی ناسالم (هیچ کاری را به تنهایی انجام نمیدهد و نمیتواند به طور مستقل تصمیمی برای خود بگیرد.)
- دستکاری عاطفی (برای رسیدن به خواستههایش در شریک عاطفی خود احساس گناه یا بیارزشی ایجاد میکند.)
این موضوع را فراموش نکنید که هر فردی ممکن است رفتارهای اشتباه داشته باشد؛ به همین دلیل نباید فوری به رابطه خود برچسب «تاکسیک» بزنید. این نوع رابطه زمانی معنی پیدا میکند که رفتارهای مخرب و آسیبزننده به طور مزمن و تکرارشونده ادامه داشته باشند. اگر مطمئن نیستید که شریک عاطفی شما دختر تاکسیک است یا خیر، با یک روانشناس مشورت کنید.
پسر تاکسیک کیست؟

اصطلاح پسر تاکسیک که آن را هم بیشتر از زبان نوجوانان میشنویم، برای پسری به کار برده میشود که در رابطه عاطفی، از الگوی رفتاری ناسالم، کنترلگر و آسیبزننده پیروی میکند. اینگونه از رفتارها معمولا باعث فشار روانی، وابستگی ناسالم، تحقیر و از بین رفتن اعتمادبهنفس طرف مقابل میشوند. پسر Toxic ممکن است در ظاهر جذاب و کاریزماتیک باشد، اما در رفتار موجب تخریب روانی و احساسی شریک عاطفی خود شود.
از ویژگیهای پسر تاکسیک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کنترلگری و غیرت بیمارگونه
- دروغگویی و پنهانکاری مداوم
- تحقیر کردن و کوچک شمردن احساسات طرف مقابل
- باجگیری عاطفی و تهدید به ترک رابطه برای کنترل شرایط
- وابسته کردن شریک عاطفی و همزمان بیتوجهی
- نشان دادن حسادت از روی حس تملک نسبت به شریک عاطفی
پسر تاکسیک معمولا در ابتدا بسیار عاشقپیشه و وابسته به نظر میرسد که در اوایل رابطه عاطفی جذاب است، اما به تدریج رابطه را به سمت اضطراب میکشاند و در شریک عاطفی خود احساس گناه و حس بیارزشی ایجاد میکند. اگر متوجه شدهاید شریک عاطفی شما چنین رفتارهایی از خود نشان میدهد، حتما از روانشناس آنلاین مشورت بگیرید تا در صورت لزوم بتوانید شرایط را برای خارج شدن از رابطه تاکسیک فراهم کنید.
تاثیرات منفی رابطه تاکسیک
رابطه سمی میتواند به سلامت روان و حتی جسم آسیبهای جدی وارد کند. مهمترین تاثیرات این نوع رابطه بر شریک عاطفی عاطفی عبارتاند از:
- افسردگی
- اضطراب
- کاهش اعتمادبهنفس و عزتنفس
- مشکلات خواب (بیخوابی یا پرخوابی)
- اختلال خوردن
- افزایش تمایل به رفتارهای پرخطر
- ایجاد حس گناه و بیارزشی
- افزایش تمایل به مصرف مواد مخدر و الکل
- ضعف سیستم ایمنی بدن
چگونه از رابطه تاکسیک خارج شویم؟
خارج شدن از رابطه سمی فرآیندی حساس و گاهی دردناک است؛ زیرا این روابط معمولا با وابستگی عاطفی، ترس از طرف مقابل و احساس گناه همراه هستند. اما با افزایش آگاهی، دریافت حمایت حرفهای و مراقبت از خود میتوان به تدریج از این چرخه ناسالم بیرون آمد. در اینجا چند نکته مهم برای خروج از رابطه Toxic را آوردهایم:
- اولین قدم پذیرش این حقیقت است که شما در یک رابطه سمی هستید.
- با خودتان صادق باشید و اگر از بودن در یک رابطه حس بدی میگیرید، برای خارج شدن از آن اقدام کنید. یک رابطه سالم، رابطهای است که به شما احساس امنیت و آرامش بدهد.
- اگر امکان خروج فوری از رابطه سمی را ندارید، مرزهای جدیدی برای رابطه مشخص کنید. مثلا برای رفتارهای آسیبزننده او محدودیت بگذارید.
- اگر به تنهایی نمیتوانید از پس شریک عاطفی تاکسیک خود بربیایید، حتما از روانشناسان باتجربه کمک بگیرید. آنها به شما کمک میکنند تا احساسات خود را بهتر پردازش کنید.
- خروج از رابطه سمی زمانبر است؛ بنابراین به خودتان زمان بدهید تا احساساتتان به درستی پردازش شوند. در این حین از خودتان مراقبت کنید و کارهایی که برایتان لذتبخش است، انجام دهید.
- اگر درگیر رابطه تاکسیک با یکی از اعضای خانواده هستید و نمیتوانید قطع ارتباط کامل داشته باشید، تعداد ملاقات با او را کاهش دهید و کمتر تماس بگیرید یا پیامک بزنید.
راهنمای مراجعه به پزشک
رابطه تاکسیک چیزی فراتر از یک اختلاف و ناسازگاری ساده است. این نوع رابطه شامل الگوهای پایداری از آسیب روانی، تحقیر، کنترلگری و ایجاد وابستگی ناسالم میشود که سلامت روان، آرامش و عزت نفس فرد را مورد هدف قرار میدهند. شناخت نشانهها و انواع مختلف رفتارهای سمی، نقش مهمی در محافظت از خود در برابر چنین رابطهای دارند.
ما در این مقاله از مجله درمانکده به طور مفصل در مورد رابطه Toxic و روشهای خارج شدن از آن حرف زدیم. اگر درگیر رابطه سمی هستید، برای دریافت راهنمایی بیشتر میتوانید به وبسایت درمانکده سر بزنید و از روانشناسان باتجربه مشورت بگیرید. همچنین درمانکده امکان دریافت نوبت اینترنتی جهت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین تلفنی، متنی و تصویری را برای شما فراهم کرده است.
سوالات متداول
افراد معمولا به دلیل وابستگی عاطفی شدید، ترس از تنهایی و طرد شدن، ناتوانی در تصمیمگیری درست یا باورهای غلط درباره عشق و فداکاری در رابطه سمی میمانند.
تجربه مداوم بیاحترامی، کنترلگری افراطی، تحقیر و تمسخر، بداخلاقی و القای حس گناه نشان میدهند رابطه شما یک رابطه سمی است.
منابع: psychologytoday | verywellmind | healthline | charliehealth