اعتیاد به مواد مخدر یکی از مشکلات رایجی است که جامعه امروزی با آن دست به گریبان است. مواد مخدر مواد شیمیایی هستند که گیرنده‌های مغز و بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این مواد برای تسکین درد و یا دادن پاداش به بدن استفاده می‌شوند و به مرور زمان فرد را دچار اعتیاد می‌کنند.
مواد مخدر ممکن است شامل هروئین و یا مواد مخدر قانونی مانند اکسی کدون، بوپرنورفین، مورفین، کدئین، متادون و فنتانیل باشد. داروهای مخدر به منظور تسکین دردهایی که با داروهای ضعیف‌تر درمان نمی شوند، از طرف ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی استفاده می شود. اما تجویز یا استفاده نادرست و نا به جا از آن به راحتی می تواند منجر به اعتیاد شود. به همین دلیل است که بسیاری از افراد معتقدند که اعتیاد به مواد مخدر خارج از کنترل آنها بوده است.
اختلالات مرتبط با مواد افیونی با استفاده بیش از حد، سوء استفاده و وابستگی به این داروها همراه است. این موارد شامل اختلال در مصرف مواد افیونی، مسمومیت با مواد افیونی و ترک مواد افیونی است.
مورفین اغلب برای کاهش درد شدید بعد از عمل تجویز می شود. فنتانیل نیز به دلایل مشابه می تواند تجویز شود. کدئین همانند اکسیکودون عمل می‌کند. پروپوکسی فن، هیدروکودون، هیدرومورفون و مپریدین نیز به دلیل عوارض جانبی کمتر استفاده می شوند، می توانند درد خفیف را تسکین دهند. همچنین دیفنوکسیلات یا لوموتیل می توانند اسهال شدید را تسکین دهند و کدئین می تواند در برخی موارد سرفه های شدید را کاهش دهد. بنابراین در صورت مصرف بی‌رویه هر یک از این داروها احتمال بروز اعتیاد به مواد مخدر وجود دارد.
برای افزایش اثربخشی ممکن است داروهای دیگری با داروهای ضد درد مصرف شود. این داروهای مکمل شامل کورتیکواستروئیدها، ضد تشنج‌ها، ضد افسردگی‌ها، بی حسی های موضعی و محرک ها هستند.
استفاه از برخی داروهای اعتیادآور فقط تحت نظر پزشک بی‌خطر هستند. زیرا این داروها نباید همراه با الکل، باربیتورات‌ها، آنتی هیستامین یا بنزودیازپین‌ها استفاده شوند. این داروها تنفس را کند می کنند و اثرات ترکیبی آنها می تواند منجر به سرکوب تنفسی شده و به تهدید کننده زندگی تبدیل شود.
علائم اعتیاد به مواد مخدر
عوارض جانبی رایج مصرف مواد افیونی که سبب اعتیاد به مواد مخدر می‌شود، شامل موارد زیر است:
- یبوست
- خواب آلودگی
- تهوع و استفراغ
- تفکر مبهم
- مشکلات تنفسی
- مصرف بیش از حد (اُور دوز) تدریجی
- اختلال عملکرد جنسی
در صورت بروز هر یک از این عوارض جانبی، بیماران باید با پزشک خود مشورت کنند. زیرا ممکن است بروز این مشکلات نشانه‌ای از اعتیاد به مواد مخدر باشد.
از طرفی توجه داشته باشید که قرار گرفتن در معرض مکرر مواد افیونی باعث سازگاری بدن با آن می شود. همین امر باعث می‌شود که فرد مجبور به تحمل علائم ترک پس از قطع ناگهانی استفاده از مواد مخدر شود.
بنابراین افرادی که داروهای افیونی تجویز شده توسط پزشک را مصرف می کنند، نه تنها باید تحت نظارت پزشک این کار را انجام دهند. بلکه باید هنگام قطع دارو نیز از نظر پزشکی تحت نظارت قرار بگیرند تا از علائم ترک به سبب اعتیاد آنها جلوگیری کنند.
مسمومیت با اعتیاد به مواد مخدر
مسمومیت با مواد افیونی زمانی تشخیص داده می شود که قرار گرفتن در معرض مواد افیونی باعث ایجاد تغییرات رفتاری یا روانی مشکل ساز شود. علائم روانشناختی شامل موارد زیر است:
- سرخوشی اولیه و به دنبال آن داشتن بی حسی
- تجربه یک حس قوی از اضطراب
- حرکت غیر عمدی و بی هدف (پیچاندن دست ، قدم زدن ، حرکات کنترل نشده زبان)
- کند ذهنی (کاهش توانایی هایی شناختی) و حرکات کند
- قضاوت مختل شده
علائم جسمی اعتیاد به مواد مخدر
- انقباض یا گشاد شدن مردمک
- لکنت زبان
- اختلال در توجه یا حافظه
- خواب آلودگی یا کما
یک تک-دوز بالا می تواند باعث افسردگی شدید یا سرکوب سیستم تنفسی شود. بنابراین اعتیاد به مواد مخدر یک عارضه خطرناک است و نباید در مورد آن سهل‌انگاری شود.
ترک اعتیاد به مواد مخدر
افرادی که ترک اعتیاد به مواد مخدر را تجربه می کنند ممکن است علائم زیر را از خود بروز دهند:
- اضطراب
- بی قراری
- تحریک پذیری
- افزایش حساسیت نسبت به درد
- احساس درد، اغلب در قسمت پشت و پاها
- حس شدیدی از اضطراب
- حالت تهوع یا استفراغ
- ترشح بیش از حد اشک
سرعت و شدت ترک مواد افیونی به نوع مواد مخدر مورد استفاده بستگی دارد. افرادی که از هروئین استفاده می کنند، 6 تا 12 ساعت بعد از آخرین مصرف علائم ترک را از خود بروز می دهند. در حالی که افرادی که داروهایی با تاثیر طولانی مانند متادون مصرف را می کنند، ممکن است دو تا چهار روز پس از آخرین دوز علائم ترک را تجربه کنند.
اختلال اعتیاد به مواد مخدر
تمایل شدید به مواد مخدر و نداشتن عملکرد صحیح بدون مواد استفاده از افیونی به رغم عوارض جسمی، عاطفی و مالی و از دست دادن کنترل در استفاده از آنها، از علائم اختلال اعتیاد به مواد مخدر است.
برای تشخیص بالینی این اختلال، فرد باید الگویی از مصرف مواد افیونی را تجربه کند که حداقل به دو دلیل از موارد زیر در سال اخیر، او را دچار اختلال یا پریشانی کرده است.
- مصرف دوزهای بالا و یا مصرف مواد مخدر برای مدت زمان طولانی تر از زمان مورد نظر
- میل به کاهش مصرف مواد افیونی، یا تلاش ناموفق برای کاهش مصرف
- صرف زمان زیاد برای تهیه، استفاده یا بهبودی از اثرات مواد افیونی
- تمایل زیاد یا ضرورت ناگهانی برای استفاده از مواد افیونی
- عدم توانایی در انجام مسئولیت‌های شغلی، مدرسه یا زندگی به دلیل استفاده از مواد افیونی
- استفاده مداوم از مواد افیونی در مواجهه با مشکلات اجتماعی و بین فردی که یا ناشی از استفاده مواد افیونی است یا باعث بدتر شدن آن می شوند.
- اولویت مصرف مواد افیونی تا حدی که فعالیت‌های اجتماعی، شغلی و تفریحی کاملاً رها شده یا به شدت کاهش یابد.
- استفاده از مواد افیونی حتی در مواقعی که از نظر جسمی خطرناک تلقی شود
- تداوم استفاده از مواد افیونی حتی وقتی فرد می داند که مصرف مواد افیونی باعث ایجاد یا تشدید مشکلات جسمی و روانی می شود.
تداوم در مصرف مواد مخدر ممکن است باعث تجربه‌های عجیبی شود. به عنوان مثال :
- سرخوشی که به مقادیر بیشتری از مواد افیونی نسبت به گذشته احتیاج دارد
- همان مقدار دوز مواد افیونی در مدت زمان مشابه باعث اثرات ضعیف تری می شود
نشانه‌های رسیدن به زمان مناسب ترک اعتیاد به مواد مخدر به صورت هریک از موارد زیر ممکن است بروز کند:
- افراد، ویژگی های سندرم ترک مواد افیونی را از خود نشان می دهند.
- علائم ترک در نتیجه استفاده از مواد افیونی (یا مواد مشابه) کاهش می یابد.
علل اعتیاد به مواد مخدر
استفاده بیش از حد یا طولانی مدت از مواد افیونی باعث می شود بدن از نظر جسمی به مواد مخدر وابسته شود. این گونه مصرف بی‌رویه به نوبه خود باعث سخت‌تر شدن علائم ترك آن می شود، كه این علائم آن‌قدر ناراحت کننده است كه متوقف كردن مصرف آنها برای فرد بسیار دشوار است. وقتی وابستگی و عدم توانایی در کنترل استفاده، در کیفیت زندگی شخص اختلال ایجاد می کند، گفته می شود که این شخص به اختلال مصرف مواد یا اعتیاد به مواد مخدر دچار شده است.
اختلال در مصرف مواد مخدر، در ایالات متحده و سایر مناطق به سطح اپیدمیک رسیده است. این بحران آن قدر پیشروی کرده است که به “بیماری همه‌گیر مصرف مواد افیونی” معروف شده است. مصرف این داروها در آمریکا از دهه 1990 میلادی آغاز شده است. تغییر مقررات فدرال و افزایش بازاریابی توسط شرکت‌های دارویی و تجویز قانونی اپیوییدها اصلی‌ترین عامل تشویق مردم به مصرف این مواد بوده است.
امروزه داروهای دارای مخدر جزو بیشترین داروهای تجویز شده در ایالات متحده هستند. براساس CDC، از سال 2017 تا کنون از هر 100 نسخه آمریکایی خریداری شده حدود 58 نسخه دارای داروهای مخدر دار بوده است.
مواد افیونی بسیار اعتیاد آور هستند، از این رو بسیاری از افرادی که این داروها برای تسکین درد به آنها تجویز می‌شود، وابسته یا معتاد می شوند. پس از ایجاد عادت، برخی از افراد وابسته به مواد مخدر ممکن است نسخه های خود را برای ماه ها یا سال ها ادامه دهند.
اگر هم یک پزشک از تجدید مجدد نسخه خودداری کند، ممکن است به دنبال انواع غیرقانونی مواد مخدر – مانند هروئین – برای کنترل درد مزمن یا وابستگی به مواد افیونی بروند.
فردی که اعتیاد به مواد مخدر دارد، ممکن است این مواد را از بازار غیرقانونی خریداری کند. یا ممکن است مشکلات پزشکی خود را برای دریافت مواد مخدر از پزشک جعل یا در آنها اغراق کند. متخصصان بهداشت و درمانی هم که دارای اختلال در مصرف مواد افیونی هستند، ممکن است برای خود نسخه بنویسند یا مواد مخدر را از منابع داروخانه‌ای تهیه کنند.
هرچند برخی از انواع غیرقانونی مواد مخدر می توانند قوی تر از مواد مخدر نسخه ای باشند، یا ممکن است با مواد دیگر آلوده شده باشند، اما مصرف بیش از حد هر نوع مواد مخدر در حالت کلی خطرناک است.
درمان اعتیاد به مواد مخدر
مانند سایر اختلالات مصرف مواد، اختلال در مصرف مواد مخدر نیز قابل درمان است. البته از طریق درمانی که متناسب با نیازهای فردی باشد، بیماران می توانند یاد بگیرند که بیماری خود را کنترل کنند. افراد در مورد اعتیاد به مواد مخدر، مانند مبتلایان به دیابت یا بیماری قلبی، تغییرات رفتاری را می آموزند و اغلب به عنوان بخشی از برنامه بهبودی خود از دارو استفاده می کنند.
رفتار درمانی نیز در درمان اعتیاد به مواد مخدر بسیار تاثیرگذار است. این روش درمان می تواند شامل مشاوره، خانواده درمانی، روان درمانی یا عضویت در گروههای حمایتی باشد. داروهای درمانی به سرکوب علائم ترک، هوس داروها و جلوگیری از تأثیر داروها کمک می کند.
بسیاری از بیماران به خدمات دیگری نیز نیاز دارند. بیمارانی که بیش از سه ماه به معالجه خود ادامه می‌دهند، معمولاً نتایج بهتری را نسبت به افرادی که درمان خود را نیمه کاره رها می‌کنند، دارند.
بیمارانی که برای ترک اعتیاد به مواد مخدر از کمک های پزشکی استفاده می کنند ولی آنها را پیگیری نمی کنند نیز از نظر میزان مصرف مواد مانند بیمارانی هستند که هرگز تحت درمان قرار نگرفته اند.
داروهای ترک اعتیاد به مواد مخدر
متادون، یک ماده شیمیایی مصنوعی است که علائم ترک مواد مخدر را از بین می برد و ولع مصرف را تسکین می بخشد. از این رو بیش از 30 سال است که با موفقیت در درمان افراد معتاد به هروئین و سایر مواد افیونی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مطالعات نشان می دهد که درمان اعتیاد به مواد افیونی با استفاده از دوز کافی از متادون همراه با رفتار درمانی می‌تواند میزان مرگ و میر و بسیاری از مشکلات سلامتی مرتبط با سوء مصرف مواد افیونی را کاهش دهد.
بوپرنورفین نیز یکی دیگر از مواد مخدر مصنوعی و دارویی است که اخیراً برای درمان اعتیاد به مواد مخدر تأیید شده است. این دارو می تواند توسط پزشک به بیمار تجویز شود.
انواع برنامه‌های درمانی اعتیاد به مواد مخدر
هدف نهایی از درمان، ماندگاری عدم استفاده از مواد مخدر تحت هر شرایطی است. اما اهداف فوری شامل کاهش مصرف مواد مخدر، بهبود توانایی عملکرد بیمار و کاهش عوارض پزشکی و اجتماعی سوء مصرف مواد است.
چندین نوع برنامه درمان اعتیاد به مواد مخدر وجود دارد. روش های کوتاه مدت کمتر از شش ماه طول می کشند و شامل اقامت درمانی، دارو درمانی و درمان سرپایی بدون دارو هستند. درمان طولانی مدت ممکن است، به عنوان مثال شامل درمان سرپایی نگهدارنده با متادون و درمان گروهی با اقامت درمانی باشد.
در درمان نگهدارنده برای کسانی که به هروئین معتاد هستند، به بیماران دوز خوراکی یک مخدر مصنوعی، مثلا متادون هیدروکلراید یا لوبو آلفا استیل متادول (LAAM) داده می شود. این ماده باید با دوز کافی تجویز شود تا بتواند از اثرات هروئین جلوگیری کند. هدف از این تجویز نیز معمولا دستیابی به یک وضعیت پایدار و حالت غیر سرخوشی، عاری از هوس برای مخدرها است.
در این وضعیت پایدار، بیمار قادر است از گشتن به دنبال مواد مخدر و (در بعضی موارد) رفتارهای مجرمانه مرتبط با آن دور شود و با مشاوره و خدمات مناسب اجتماعی مجدداً با جامعه تعامل داشته باشد.
درمان سرپایی بدون دارو شامل طیف گسترده ای از برنامه ها برای بیمارانی است که مرتباً به یک کلینیک مراجعه می کنند. بیشتر برنامه ها شامل مشاوره فردی یا گروهی است. برخی از برنامه ها انواع دیگری از درمان‌های رفتاری را نیز ارائه می دهند. به عنوان مثال :
- درمان شناختی – رفتاری، که به بیماران کمک می کند تا در موقعیت هایی که احتمال سوء مصرف مواد وجود دارد، آن را تشخیص دهند، از آن بپرهیزند و با آن مقابله کنند.
- درمان خانوادگی چند بعدی، که برای نوجوانان با مشکلات سوء مصرف مواد مخدر و همچنین خانواده های آنها ایجاد شده است. این روش طیف وسیعی از تأثیرات در الگوهای سوء مصرف مواد را نشان می دهد و به منظور بهبود عملکرد کلی خانواده طراحی شده است.
- مصاحبه انگیزشی، که از آمادگی افراد برای تغییر رفتار و ورود به درمان سود می برد.
- مشوق‌های انگیزشی (مدیریت در مواقع اضطراری) که از تقویت کننده مثبت برای تشویق به خودداری از مصرف مواد بهره می‌گیرد.
کمیته های درمانی برنامه هایی کاملاً ساختاری هستند که در آن بیماران بطور معمول برای 6 تا 12 ماه در یک محل اقامت می کنند، که در آنجا تمرکز بر روی اجتماعی شدن مجدد بیمار با سبک زندگی عاری از دارو است.
کمیته‌های درمانی با برنامه ها و رویکردهای درمانی، با استفاده از کارکنان موجود در کمیته های درمان، به عنوان عوامل اصلی موثر در اعمال تغییر در تمایلات بیماران، ادراک ها و رفتارهای مرتبط با مصرف مواد آنها عمل می‌کنند.
بیماران در این کمیته‌ها شامل افراد با سابقه نسبتاً طولانی وابستگی به مواد مخدر، درگیری در فعالیت‌های جدی جنایی و عملکرد اجتماعی با اختلال جدی هستند. اکنون کمیته‌های درمانی که برای تأمین نیاز زنانی که باردار بوده و دارای فرزند هستند نیز طراحی شده است.
برنامه های اقامتی کوتاه مدت، که اغلب به عنوان واحدهای وابستگی به مواد از آن یاد می شود، غالباً مبتنی بر “مدل مینه سوتا” برای درمان اعتیاد به الکل است. این برنامه ها شامل یک مرحله درمانی 3 تا 6 هفته ای در بیمارستان است که به دنبال آن درمان سرپایی گسترده یا مشارکت در گروه های خودیاری 12 مرحله ای، مانند Narcotics Anonymous انجام می شود.
برنامه‌های درمان اعتیاد به مواد مخدر در زندان ها می توانند در جلوگیری از بازگشت به رفتارهای مجرمانه موفق باشند. به ویژه اگر بیمار درگیر برنامه ای مبتنی بر اجتماع باشد که پس از ترک زندان، درمان خود را ادامه دهد.
شما عزیزان برای کسب اطلاعات در مورد اعتیاد به مواد مخدر می‌توانید از راهنمایی‌های بهترین دکتر متخصص روانشناس و بهترین دکتر متخصص اعصاب و روان استفاده کنید. البته برای دریافت این راهنمایی‌ها لزومی ندارد که صبر کنید تا در زمان ممکن مراقبت‌های درمانی مورد نیاز خود را به دست آورید. می‌توانید آن را در یک چشم بر هم زدن به صورت آنلاین از طریق درمانکده انجام دهید.
تیم درمانکده پس از بررسی نیازهای بیماران مختلف و پزشکان، امکان نوبت دهی از بهترین روانشناسان و روانپزشکان تهران را در سایت خود فراهم کرده است. برای انتخاب روانپزشک یا روانشناس مورد نظر خود بدون نیاز به مراجعه حضوری و تماس با مطب، می‌توانید برای دریافت نوبت به لیست بهترین پزشکان روانشناس مراجعه کرده و با توجه به اولین نوبت خالی پزشک، نظرات بیماران، تلفن مطب و آدرس مطب، نوبت خود را به صورت آنلاین رزرو کنید.
[sibwp_form id=1]
