سی تی اسکن یا توموگرافی کامپیوتری (Computed Tomography scan) یکی از روش‌های پیشرفته تصویربرداری پزشکی است که برای بررسی آسیب‌ها و بیماری‌های اندام‌های درونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه این مقاله درمانکده از چگونگی و نکات آن بیشتر بخوانید.
سی تی اسکن
امروزه سی تی اسکن بخش جدایی ناپذیر ار مراحل تشخیص بیماری محسوب می‌شود. برای اینکه فرآیند انجام سی تی اسکن در شرایط بهتری انجام شود و بیمار احساس ناراحتی نکند لازم است قبل از انجام سی تی اسکن نکاتی را رعایت کنیم تا آمادگی بیشتری برای انجام فرآیند آن داشته باشیم.
مشاهده بیشتر : لیست بهترین فوق متخصص ارتوپد
دستگاه سی تی اسکن چگونه کار می‌کند؟
قبل از اینکه به نکاتی که قبل از انجام سی تی اسکن باید رعایت کنید اشاره کنیم، اجازه دهید در مورد روش کار سی تی اسکن صحبت کنیم.
با پیشرفت دستگاه‌های سی تی اسکن امکان عکسبرداری از همه اعضای بدن انسان وجود دارد، اگر کنجکاوید بدانید سی تی اسکن چگونه کار می‌کند به طور خیلی ساده و خلاصه باید بگوییم، به کمک دستگاه‌های سی تی اسکن اشعه ایکس به اندام تابانده می‌شود و هنگام عبور اشعه از بافت‌ها اطلاعات به صورت جریان الکتریکی به دستگاهی به اسم دتکتور فرستاده می‌شود، دتکتور این اطلاعات را به کامپیوتر پر قدرتی می‌فرستند و نتیجه آن را به صورت تصاویر ثبت می‌کند.
دستگاه‌های سی تی اسکن امروزی اغلب اسپیرال یا مارپیچی هستند یعنی منبع اشعه ایکس مانند یک مارپیچ به دور بدن بیمار حرکت کرده و از جهات مختلف تصویربرداری می‌کنند.
دستگاه سی تی اسکن که به شکل دایره‌ای است و تختی در وسط آن قرار دارد معمولا در داخل اتاقی با هوای نسبتا خنک قرار می‌گیرد. در کنار اتاق سی تی اسکن اتاق کنترل وجود که کامپیوترهای دستگاه آنجا قرار می‌گیرد و تکنسین از آنجا دستگاه را کنترل می‌کند و عملیات تصویربرداری را انجام می‌دهد. هنگام انجام سی تی اسکن تنها بیمار در اتاق دستگاه قرار دارد و تکنسین بعد از راهنمایی بیمار برای قرار گرفتن صحیح از اتاق بیرون می‌رود و از یک پنجره شیشه‌ای وضعیت بیمار را بررسی می‌کند و با او حرف می‌زند.
برای اینکه تصویربرداری به درستی و دقت انجام شود بیمار باید در طول مدت سی تی اسکن ثابت بماند. به این منظور ممکن است با نوارهایی به تخت فیکس شود.
مواردی که قبل از انجام سی تی اسکن اعضای بدن بدون تزریق باید به آن توجه کنیم عبارتند از:
۱. دفترچه بيمه تا روز انجام سي تي اسكن تاريخ اعتبار داشته باشد. اعتبار داشتن دفترچه بیمه مورد مهمی است که گاهی اوقات فراموشمان می‌شود و همین موضوع گاهی اوقات باعث می‌شود مرکز انجام سی تی اسکن نتواند کارش را به درستی انجام دهد و ما مجبور به گرفتن نوبت دوباره می‌شویم.
2. تهيه كپي از صفحه اول دفترچه با مهر اعتبار و كپي از صفحه نسخه پزشك الزامي است. ( ارائه شماره تماس ضروري در هنگام پذيرش توصيه مي‌شود. )
3. نسخه مربوط به انجام سی تی اسکن، مهر و امضاء پزشك داشته باشد و در صورت مخدوش بودن يا داشتن خط باید توسط پزشك مربوطه پشت نویسی و اصلاح گردد.
۴. چنانچه هرگونه سوابق پزشكي مرتبط قبلي مانند سونوگرافی، سی تی اسکن، MRI، رادیولوژی و … داريد جهت كمك به تشخيص درست و دقيق پزشك به همراه داشته باشيد. توجه کنید که مخفی کردن بیماری‌های حتی به ظاهر کم اهمیت ممکن است مانع از انجام تشخیص درست بیماری شود.
مشاهده بیشتر : لیست متخصصان داخلی
۵. در صورت ابتلا به بیماری‌های مسری مانند هپاتیت، سل، ایدز و بیماری‌های عفونی مسئول پذیرش را در جریان قرار دهید. این موضوع برای جلوگیری از سرایت بیماری به سایر افرادی که به مرکز مراجعه می‌کنند بسیار ضروری است.
۵. وجود يك نفر همراه براي بيماران مسن و كم سواد- كودكان و افراد معلول و كم توان ذهني و يا بيماران بدحال توصیه می‌شود. برای انجام سی تی اسکن گاهی نیاز به پر کردن فرم‌ها و اطلاعاتی می‌شود که وجود یک همراه بزرگسال و باسواد به بیمار کمک می‌کند تا راحت‌تر با پرسنل مرکز همکاری کند.
۶. در صورت انجام سي تي اسكن در 6 ماه گذشته متصدي نوبت دهي را مطلع سازيد. ( تائيديه اينترنتي فقط هر 6 ماه يكبار براي هر عضو بدن امكان‌پذير است)
۷. در روز مراجعه با تكنسين بيهوشي يا كارشناس مستقر در قسمت ريكاوري نسبت به تكميل فرم‌هاي مربوطه، رضايت نامه، دادن شرح حال و غيره همكاري کنید.
۸. بعضی از دستگاه‌های سی تی دارای محدودیت وزن هستند، اگر وزن شما از ۱۰۰ کیلو بیشتر است، در مورد این موضوع با مرکز صحبت کنید. دقت کنید دستگاه‌های سی تی اسکن طوری طراحی شده‌اند که بیمار روی یک تخت که قابلیت حرکت دارد دراز می‌کند که اپراتور دستگاه آن را کنترل می‌کند. این تخت‌ها از نظر تحمل وزن دارای محدودیت هستند و بسیاری از مراکز امکان پاسخ‌گویی به بیماران سنگین وزن را ندارند. بنابراین قبل از گرفتن نوبت سی تی اسکن حتما در مورد این موضوع با پذیرش مرکز سی تی اسکن صحبت کنید.
۹. قبل از ورود به اتاق سي تي اسكن كليه وسايل و اشياء فلزي همانند گيره، گل سر، گوشواره و گردنبند، لباس زیپ‌دار، عینک، سمعکو … از بدن خود خارج کنید. (دقت کنید که اشیاء فلزی می‌تواند در کیفیت تصاویر سی تی اسکن تاثیر بگذارد، بنابراین حتما این مورد را جدی بگیرید. البته اغلب مراکز سی تی اسکن لباس‌های ساده و یک بار مصرفی به بیمار داده شود تا از آن‌ها استفاده کند)
۱۰. معمولا با توجه حجم زیاد مراجعین برای انجام سی تی اسکن ممکن است زمان زیادی را منتظر بمانید پس صبوری لازم را داشته باشید.
۱۱. در صورت اخذ نوبت سي تي اسكن از مركز ديگر لازم است ۴۸ ساعت قبل از مراجعه خود را در مركز قبلي لغو کنید. از آنجایی که تعداد مراکز ارائه کننده خدمات رادیولوژی نسبت به بیماران کمتر است این مراکز معمولا با حجم زیاد بیماران در نوبت مواجه هستند. بنابراین اگر موفق شدید از مراکز دیگر نوبت انجام سی تی اسکن بگیرید، بهتر است دو روز قبل نوبت دیگر خود را لغو کنید تا بیمار دیگری جایگزین شود.
مشاهده بیشتر : فوق متخصص طب فیزیکی و توانبخشی
۱۲. بهتر است ۱۲ ساعت قبل از انجام سی تی اسکن از مصرف هرگونه دخانیات و مشروبات الکلی خودداری کنید. همچنین مصرف نوشابه‌های گازدار و آبمیوه‌های صنعتی که حاوی مواد قندی زیادی هستند می‌توانند روز نتیجه آزمون تاثیر بگذارند، پس بهتر است حداقل یک روز قبل از مصرف شیرین‌کننده‌های طبیعی و شیرینی‌جات پرهیز کنید.
۱۳. انجام فعالیت‌های سنگین و فعالیت‌های ورزشی هم می‌تواند روی نتیجه سی تی اسکن تاثیر بگذارد، بنابراین توصیه می‌شود حداقل ۲ روز پیش از آن از انجام فعالیت‌های سنگین و فعالیت‌های ورزشی خوددرای کنید.
۱۴. سعی کنید در روز انجام آزمایش سی تی اسکن دمای بدن خود را در تعادل قرار دهید. (بهتر است حداقل دو روز قبل از انجام سی تی از قرار گرفتن در هوای سرد پرهیز کنید و از وسایل سرمایشی مانند کولر دوری کنید.)
۱۵. فرآیند انجام سی تی اسکن ممکن است تا ۳۰ دقیقه هم بکشد، بنابراین بهتر است قبل از انجام سی تی دستشویی بروید تا در طول فرآیند انجام سی تی اسکن احساس ناراحتی نکنید.
انجام سی تی اسکن با تزریق مایع حاجب
در برخی موارد برای افزایش وضوح تصاویر سی تی اسکن و تشخیص بهتر عارضه، از تزریق ماده حاجب استفاده می‌شود. به دلیل ورود این مواد به اندام‌های خاص بدن، رگ‌های خونی یا بافت‌ها، کنتراست تصاویر بیشتر شده و تشخیص ناهنجاری‌ها دقیق تر خواهد شد.
ماده حاجب به چند طریق وارد بدن می‌شود:
- بلعیدن
- انما یا تنقیه از راه مقعد
- تزریق وریدی
- تزریق موضعی
گفتنی است این مواد معمولا عوارض جانبی خفیفی دارند که یا جذب بدن می‌شوند یا از طریق ادرار و مدفوع از بدن خارج می‌شوند.
در مواردی که نیاز به انجام سی تی اسکن با تزریق داروی حاجب دارید، باید ضمن رعایت مواردی عمومی سی تی اسکن به نکات دیگری هم توجه کنید که عبارتند از:
۱. جهت انجام سي تي اسكن از 6 ساعت قبل ناشتا باشید. (توصيه می‌شود از یک روز قبل مایعات زیاد بنوشید و از خوردن غذاهای جامد پرهیز کنید . همچنین بهتر است ۲۴ ساعت قبل غذاهای با پروتئین بالا و قند و نشاسته پایین مصرف کنید.)
۲. دقت کنید در صورت ابتلا به دیابت حتما پزشک یا مرکز س تی اسکن را در جریان قرار دهید تا در مورد تنظیم قند خون (مصرف داروهای کنترل کننده دیابت مانند قرص قند یا انسولین) شما را راهنمایی کنند. از آنجایی که گاهی اوقات و با توجه به دستور پزشک برای انجام سی تی باید ناشتا باشید می‌تواند موجب افت قند شود، همچنین قطع کردن انسولین برای انجام سی تی هم باعث برهم خوردن میزان قند خون شما می‌شود، پس این موضوع را با پزشک خود مطرح کنید تا از به‌وجود آمدن مشکلاتی از این قبیل جلوگیری شود.
۲. انجام آزمایش کراتین و PH خون و در صورت امكان ميزان GFR قبل از انجام سی تی اسکن ضروری است. در روز نوبت دهي به كارشناس واحد پاسخگويي جهت نوشتن آزمايش مراجعه کنید. (توجه کنید بيماراني كه ميزان كراتين آن‌ها 5/1 یا بالاتر باشد بايد حتما با پزشك نفرولوژيست مشورت کرده و اجازه كتبي ايشان را جداگانه به همراه داشته باشند، در غير اينصورت سی تی اسکن بيمار لغو خواهد شد.)
۳. آزمایشات کراتین و PH حتما يك روز قبل از سی تی اسکن انجام شود و بيمار باید تا يك هفته بعد از سی تی با تزریق حتي الامكان از انجام آزمايشات ديگر همانند تيروئيد و …. خودداري کند. دقت کنید بيماراني كه داروهاي خاص مصرف مي‌كنند نباید بدون دستور پزشك معالج داروی خود را قطع کنند.
۴. در صورتی که باردار هستید حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارید. این موضوع را بسیار جدی بگیرید، اشعه می‌تواند روی سلامت جنین تاثیر منفی جدی بگذارد. (در این مقاله به یکی از پرسش‌های متداول بارداری یعنی تاثیر عکسبرداری اشعه ایکس بر جنین و زنان باردار پاسخ داده ایم.)
۵. در صورتی که فرزند شیرخوار دارید بهتر است تا ۲۴ ساعت پس از تزریق ماده حاجب از شیر دادن به نوزاد خود پرهیز کنید. مایع حاجب معمولا در کمتر از ۲۴ ساعت از بدن دفع می‌شود، بنابراین پس از آن مشکلی برای شیر دادن به نوزاد وجود نخواهد داشت.
۶. بيماراني كه متفورمين مصرف مي‌کنند از 48 ساعت قبل تا 24 ساعت بعد از انجام سي تي اسكن مصرف آن را فقط با مشورت پزشك قطع نمايند.
۷. در صورت داشتن هر گونه حساسیت از جمله آسم، حساسیت به دارو و ..، قبل از انجام سی تی با پزشک مطرح کنید تا داروی ضد حساسیت برای شما تجویز شود.
۸. مصرف مايعات فراوان تا ۲ روز بعد از انجام آزمون با تزريق توصيه مي‌شود. مصرف مایعات باعث ادارار بیشتر و دفع سریع‌تر مایع تزریق شده از بدن می‌شود.
۹. در صورت ابتلا به بیماری‌های مانند سنگ صفرا و سنگ کلیه موضوع را با پزشک خود در جریان قرار دهید.
۱۰. انجام سی تی اسکن در بیماران دیالیزی با تاریخ دیالیز مطابقت داده می‌شود تا بلافاصله پس از تزریق دیالیز انجام شود و ماده حاجب از بدن خارج شود.
نکته مهم: : تهيه داروی حاجب تا زماني كه بيمارستان در تهيه آن مشكلي نداشته باشد برعهده بيمارستان است، در غير اينصورت تهيه آن برعهده بيمار است.
مشاهده بیشتر : دکتر فیزیوتراپی
عوارض جانبی سی تی اسکن
سی تی اسکن به هیچ وجه فرآیند دردناک و پیچیده‌ای نیست و در اغلب اوقات هیچ عوارضی برای فرد بیمار به‌وجود نخواهد آمد. اما گاهی اواقت و در کمتر از ۱۰ درصد مواقع بیمار ممکن است بیمار با عوارضی مواجه شود که شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- خارش
- جوش
- سرگیجه
- سرفه
- آبریزش بینی
دقت کنید که بیماری‌ها و مشکلاتی مانند تنگی نفی، آسم، حساسیت، دیابت و اختلالات تیروئید و کلیه می‌توان خطر عوارض جانبی را افزایش دهد، اما در صورتی که نکات ایمنی قبل از انجام سی تی اسکن که در این مطلب به آن اشاره شد را به خوبی رعایت کنید انجام سی تی اسکن هیچ مشکل یا عارضه‌ای برای شما در پی نخواهد داشت.
معمولا پس از انجام سی تی اسکن به صورت عادی می‌توانید به فعالیت روزانه خود ادامه دهید و مشکلی برای شما پیش نخواهد آمد، در صورتی که ماده حاجب دریافت کردید بهتر است مایعات بیشتری بنوشید و اگر مصرف دارویی را به خاطر انجام سی تی اسکن قطع کردید حتما با نظر پزشک دوباره مصرف آن را پیگیری کنید.
سخن نهایی
در صورتی که سوال یا ابهامی در مورد نکات ایمنی قبل از انجام سی تی اسکن دارید می‌توانید در قسمت نظرات همین مطلب مطرح کنید. برای اطلاعات بیشتر یا انجام سی تی اسکن، با مشاوره آنلاین درمانکده با پزشکان در ارتباط باشید.
منبع: Wikipedia
[sibwp_form id=1]
