دیس استزی یا اختلال حسی (Dysesthesia) نوعی اختلال عصبی است که فرد را دچار احساس درد، خارش، سوزش و محدودیت می کند. این اختلال در اثر آسیب به اعصاب بوجود می آید و اغلب با بیماری های عصبی همراه است.

واژه “Dysesthesia” از دو واژه قدیمی یونانی تشکیل شده است و به معنی «حس غیر طبیعی» می باشد. این اختلال می تواند در اثر سکته مغزی، سندرم تونل کارپال و دیگر بیماری های عصبی بوجود بیاید.

طبق تحقیقات انجام شده، احساس سوزش، خارش و یا درد ناشی از دیس استزی در ۱۲ تا ۲۸ درصد از افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (MS) دیده می شود. افراد دچار دیس استزی ممکن است در پوست خود احساس خارش یا سوزش داشته باشند.

علل اختلال حسی

دیس استزی در اثر آسیب به اعصاب بوجود می آید. این موضوع زمانی رخ می دهد که آسیب وارده باعث می شود رفتار اعصاب غیر قابل پیش بینی شود. این عارضه به نوبه خود منجر به پیام‌رسانی نامناسب و غیر صحیح آنها می گردد.

این پیام های آشفته وارد مغز می شوند و از آنجایی که مغز نمی تواند آنها را تفسیر کند. بنابراین پاسخی ترکیبی از حواسی که می شناسد بوجود می‌آورد.

بیشتر بخوانید : گزگز، مورمور شدن یا خواب رفتن دست و پا

در دیس استزی، اختلال در پیام رسانی اعصاب باعث می شود مغز احساسات غیر طبیعی و ناخوشایندی را تجربه کند. این احساسات می توانند از خارش خفیف تا درد تیز و خنجری متفاوت باشند.

اختلال حسی می تواند دردناک باشد اما این درد نشان دهنده آسیب عصبی نیست. در این بیماری فعالیت بدن ممکن است کاملا طبیعی و سالم باقی بماند. با این حال عدم فعالیت بدنی و یا فعالیت نامناسب بدن به دلیل احساس ناخوشایند ناشی از دیس استزی، می تواند آسیب زا باشد.

علائم اختلال حسی

علایم دیس استزی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اما مشخصه همه آنها این است که تمایل دارند پوست، اسکالپ (پوست سر)، صورت، دهان، بازوها، تنه و ساق پا را درگیر کنند. شایع ترین علائم آن عبارتند از:

احساس خارش و سوزش به نحوی که فرد احساس می کند چیزی زیر یا روی پوستش می خزد.
نوعی احساس محدود کننده به خصوص در قسمت تنه که گاهی اوقات ام اس نیز نامیده می شود.
نوعی حس درد بدون علت که به بخش هایی از بدن انتشار پیدا می کند.
احساس خارش یا سوزن سوزن شدن
احساس قرار داشتن بر روی آتش
نوعی احساس ناخوشایند و غیر قابل توصیف، مانند زمانی که آرنج به یک لبه تیز برخورد کرده است و دست دچار گزگز می‌شود.
احساس شوک الکتریکی
دردهای تیز و خنجری
درد و تحریک در اثر لمس خفیف یا حتی بدون لمس
نوعی احساس درد مشابه با درد عضلانی
ریزش مو؛ در مواردی که بیماری اسکالپ را درگیر کرده است

در اختلال حسی یا دیس استزی بسته به علت زمینه‌ای، حس فرد می تواند حاد (که به صورت ناگهانی اتفاق می افتد و بعد از مدتی بهبود پیدا می کند) یا مزمن (پایدار) باشد.

در بسیاری از موارد دیس استزی در اثر بیماری‌های پیش رونده بوجود می آید. بنابراین این بیماری در اغلب موارد با گذشت زمان بدتر می شود.

انواع اختلال حسی

انواع مختلف دیس استزی بر بخش های متفاوتی از بدن تاثیر می گذارند. اما همه آنها منجر به احساس ناراحتی پوستی (بدون آسیب به آن) می‌شوند. در ادامه انواع مختلف این اختلال را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

۱) دیس استزی اسکالپ (پوست سر)

اکثر افراد مبتلا به این نوع دیس استزی، نوعی سوزش دردناک و شدید را در پوست سر خود احساس می کنند. این احساس می تواند فرد را به خاراندن سر وادار کند. ولی خارش فرد با خاراندن بهبود پیدا نمی کند. بلکه این خارش‌ها در نهایت باعث ریزش مو خواهد شد. گاهی مواقع دیس استزی اسکالپ در اثر بیماری هایی که مهره های گردنی را درگیر کرده‌اند بوجود می آید.

۲) دیس استزی پوستی

اکثر افراد مبتلا به این نوع دیس استزی، پوست حساسی دارند که به لمس و دیگر تحریکات بیرونی پاسخ طبیعی نمی دهد. به نحوی که در برخی از مواقع حتی لباس های گشاد نیز می توانند باعث درد، سوزش و یا تحریک پوست شوند.

۳) دیس استزی دندانی

افراد مبتلا به دیس استزی دندانی، بدون هیچ دلیل مشخصی احساس می کنند که نمی توانند مواد غذایی را به خوبی بجوند. دیس استزی دندانی یکی از مشکلات نادر در مراجعات دندانپزشکی است.

۴) دیس استزی دهانی

دیس استزی دهانی عبارت است از احساس درد و یا سوزش بدون علت در دهان یا ساختارهای دهانی نظیر زبان، فک و لثه‌ها. برخی پزشکان به این بیماری سندرم دهان سوزان‌ نیز می گویند.

آنها نمی دانند که این احساس دقیقا چگونه بوجود می آید. احتمالا این احساس ناشی از بیماری های متعددی است که بدن و دهان را تحت تاثیر قرار می دهند.

گاهی مواقع سندرم دهان سوزان‌ می تواند در اثر اختلالات روانشناختی نیز بوجود بیاید. در فرد مبتلا به این نوع دیس استزی ممکن است حس چشایی و پاسخ به دمای محیط نیز به مرور تغییر کند. دشواری در تکلم و خوردن غذا از دیگر علایم دیس استزی دهانی است.

مشاهده بیشتر : لیست بهترین پزشک متخصص مغز و اعصاب

ارتباط دیس استزی با ام اس

دیس استزی یکی از علایم بیماری‌های عصبی، به ویژه بیماری‌هایی است که باعث آسیب به دستگاه عصبی مرکزی یا مغز می شوند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به MS اشاره کرد. در واقع، دیس استزی یک علامت بسیار شایع MS می باشد.

MS یک بیماری خود ایمن است که در آن، بدن میلین را که غلاف لیپیدی واقع در اطراف اطراف نورون ها را تشکیل می‌دهد و وظیفه عایق بندی آنها را بر عهده دارد، از بین می برد.

زمانی که آسیب وارده به میلین خفیف باشد ممکن است به طور موقت و به میزان کم پیام رسانی عصبی را مختل کند. با این حال آسیب شدید میلین باعث از بین رفتن کامل ارتباط بین نورون ها می شود که باعث ایجاد درد شدید و مزمنی خواهد شد.

دیس استزی می تواند همراه با زونا نیز دیده شود. هر عاملی که با آسیب به اعصاب یا سیستم عصبی همراه باشد می تواند باعث ایجاد دیس استزی شود. دیگر بیماری هایی که باعث بوجود آمدن دیس استزی می شوند عبارتند از:

دیابت
بیماری لایم
سندرم گیلن-باره
قطع یا مصرف بیش از حد داروها
ایدز
سکته مغزی
اختلال مصرف الکل
کمبود برخی ویتامین ها و آسیب های عصبی

چنانچه فردی بیماری مزمنی نظیر MS نداشته باشد. در این صورت معمولا دیس استزی وی پس از چند ماه بهبود پیدا خواهد کرد. نکته دیگری که وجود دارد این است که درمان بیماری زمینه‌ای اغلب منجر به کاهش شدت دیس استزی می شود.

درمان اختلال حسی

در بسیاری از مواقع می توان با مصرف داروهایی که نحوه پردازش درد توسط دستگاه عصبی مرکزی را تغییر می دهند، شدت علائم را کاهش داد. درمان‌های دارویی و جراحی رایج برای دیس استزی عبارتند از:

داروهای ضد تشنج
داروهای ضد افسردگی
برخی انواع کانابینوئیدها
برخی از بنزودیازپین ها
داروهای ضد درد و ضد التهاب خوراکی
پمادها و کرم های هیدروکورتیزون
برش اعصاب آسیب دیده توسط عمل جراحی نیز در مواردی که شدت بیماری بالا است، یکی دیگر از روش‌های درمان است.

درمان های طبیعی برای دیس استزی

در برخی از موارد خاص، بسته های تولید کننده سرما نیز ممکن است به رفع ناراحتی ناشی از دیس استزی کمک کنند. در کنار داروها برخی گزینه‌های درمان طبیعی ممکن است به رهایی از انواع دردهای مزمن و از جمله دردهای ناشی از دیس استزی کمک کنند. این گزینه های احتمالی عبارتند از:

استفاده از کیسه‌های آب گرم یا سرد در محل درد
استفاده از جوراب‌ها، شلوارها و یا دستکش های فشارنده
داشتن خواب کافی و اجتناب از استرس تا حد ممکن
مصرف آب فراوان
استفاده از کرم‌ها و لوسیون های نرم کننده ی پوست و نیز شوینده های حاوی کالامین و آلوئه ورا
استفاده از کرم ها و داروهای ضد درد بدون نسخه
تمرین تمرکز ذهنی و مدیتیشن
انجام تمرینات ورزشی همراه با کشش های آرام
شناسایی عوامل تشدید کننده و اجتناب از آنها
پرهیز از محیط های داغ و نیز گرم شدن بیش از حد در هنگام ورزش
استفاده از ملحفه و لباس های گشاد ، خنک و ترجیحا از جنس کتان
استفاده از درمان های جایگزین نظیر ماساژ ، هیپنوتیزم ، طب سوزنی و یا فشار درمانی با انگشت (Acupressure) و آب درمانی
استفاده از درمان بازخورد زیستی (Biofeedback therapy)
در این روش از حسگر های الکتریکی برای شناسایی کنش ها و واکنش های بوجود آورنده علائم و تغییر یا کنترل آنها استفاده می شود.
دریافت مشاوره
ترک سیگار
انجام ورزش های آرامش بخش

شما عزیزان برای کسب اطلاعات در مورد علل بروز اختلال حسی یا دیس استزی می‌توانید از راهنمایی‌های پزشکان متخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) استفاده کنید.