اختلالات خلقی از شایع‌ترین اختلالات روانی در دنیای امروز است که به طور مستقیم بر افکار، احساسات و رفتارهای فرد تاثیر می‌گذارد. این اختلالات ممکن است به صورت دوره‌ای یا مزمن ظاهر شوند و در صورت عدم تشخیص و درمان، زندگی فردی، شغلی و اجتماعی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهند. فرد مبتلا به اختلالات خلقی ممکن است دوره‌های طولانی شادی شدید و غم و اندوه شدید را تجربه کند. شناخت علمی این اختلالات و آگاهی از علائم، انواع، و روش‌های درمان آن‌ها می‌تواند گامی موثر در بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا و اطرافیان آن‌ها باشد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده می‌توانید به شما می‌گوییم که اختلالات خلقی شامل چیست و چطور درمان می‌شود.
فهرست محتوا
اختلالات خلقی چیست؟
اختلالات خلقی (Mood Disorders) نوعی از اختلالات روانی هستند که با تغییرات شدید یا مداوم در خلق‌وخو همراه می‌شوند. تعریف اختلالات خلقی در روانشناسی، با تجربه افسردگی و شیدایی و تغییرات خلق‌وخو همراه است. این اختلالات شامل نوسانات خلقی از افسردگی شدید تا شیدایی یا ترکیبی از هر دو هستند.
افراد مبتلا به این اختلال ممکن است برای مدت طولانی احساس غم، ناامیدی یا تحریک‌پذیری را تجربه کنند یا در حالت سرخوشی و انرژی بیشازحد قرار گیرند. علت بروز اختلالات خلقی می‌تواند ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی، روانی و محیطی باشد.
انواع اختلالات خلقی
اختلالات خلقی انواع مختلفی دارد که در این بخش به مهم‌ترین آن‌ها اشاره شده است.
۱- اختلال افسردگی اساسی (Major Depressive Disorder)
اختلال افسردگی ماژور یا افسردگی تک قطبی یکی از زیرشاخه‌های اختلالات خلقی است. بنابراین همه افسردگی‌ها اختلال خلقی محسوب می‌شوند، اما همه اختلالات خلقی، افسردگی نیستند. این اختلال با احساس غم عمیق، بی‌انگیزگی، خستگی، کم‌خوابی یا پرخوابی، تغییر در اشتها، کاهش تمرکز و افکار خودکشی همراه است. اکثر افراد برای مدت حداقل دو هفته این علائم را تجربه می‌کنند.
۲- اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder)
اختلال دو قطبی نوعی اختلال خلقی است که ویژگی شاخص آن نوسان بین ۲ حالت شدید خلقی یعنی افسردگی و شیدایی است. در دوره شیدایی، فرد انرژی زیاد، اعتماد‌به‌نفس بیشازحد و رفتارهای پرخطر دارد؛ در حالی که در دوره افسردگی دچار بی‌حالی و ناامیدی می‌شود.
بیشتر بدانید: تفاوت دوقطبی و اسکیزوفرنی
۳- اختلال افسردگی پایدار (Dysthymia)
این نوع افسردگی مزمن‌تر، اما خفیف‌تر از افسردگی اساسی است و ممکن است تا چند سال ادامه یابد. علائم این اختلال ممکن است شدید نباشد، اما مداوم است و از همین رو کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
۴- اختلال خلقی ناشی از مصرف مواد یا دارو
در این نوع اختلال، تغییرات خلقی به صورت مستقیم به مصرف مواد مخدر، الکل یا برخی داروها مربوط است.
۵- اختلال خلقی ناشی از بیماری جسمی
برخی بیماری‌های جسمی مانند کم‌کاری تیروئید، سکته مغزی یا بیماری‌های عصبی ممکن است موجب تغییرات خلقی در فر شوند.
۶- اختلال افسردگی همراه با روان‌پریشی
این نوع افسردگی معمولا با علائم شدید و دوره‌های روان‌پریشی همراه است. فرد مبتلا به این نوع افسردگی ممکن است دچار توهم شود و باورهای عجیبی داشته باشد. افراد مبتلا به این نوع افسردگی به شدت در معرض خودکشی قرار دارند.
۷- اختلال نارسایی پیش از قاعدگی (PMDD)
این اختلال معمولا از ۷ تا ۱۰ روز قبل از شروع قاعدگی اتفاق می‌افتد و علائم آن از سندرم پیش از قاعدگی شدیدتر است. محققان بر این باور هستند که تغییرات هورمونی مربوط به چرخه قاعدگی موجب بروز این اختلال خلقی می‌شود. از مهم‌ترین علائم این اختلال می‌توان به عصبانیت، تحریک‌پذیری، اضطراب، افسردگی و بی‌خوابی اشاره کرد.
اختلالات خلقی در کودکان
کودکان ممکن است علائم اختلال خلقی را به شکل متفاوتی نشان دهند. آن‌ها ممکن است تحریک‌پذیر، پرخاشگر، گوشه‌گیر یا بیش‌فعال شوند. افسردگی در کودکان اغلب با افت تحصیلی، شکایت‌های جسمی بدون علت مشخص و تغییرات در خواب و اشتها بروز می‌کند. گاهی نیز این اختلال با رفتارهایی مثل شب ادراری یا اضطراب اجتماعی مشاهده می‌شود.
اختلالات خلقی در نوجوانان
نوجوانان به دلیل تغییرات هورمونی و فشارهای اجتماعی بیشتر در معرض ابتلا به این مشکلات هستند. آن‌ها ممکن است بی‌انگیزه، عصبی، منزوی یا افسرده شوند. در این سن نوجوان ممکن است در معرض رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد مخدر، ترک تحصیل یا خودآزاری قرار بگیرد. تشخیص زودهنگام اختلال خلقی در این سن اهمیت زیادی دارد.
اختلالات خلقی در بزرگسالان
در بزرگسالی، این مشکل ممکن است ناشی از فشارهای شغلی، خانوادگی، طلاق، مشکلات مالی یا از دست دادن عزیزان باشد. افراد ممکن است علائم واضحی از افسردگی یا دوره‌های شیدایی را تجربه کنند. در این گروه، درمان سریع و مناسب مانع از تبدیل اختلال به حالت مزمن خواهد شد.
اختلالات خلقی در دوران بارداری
بارداری و دوران پس از زایمان یکی از دوره‌های پرریسک در بروز اختلالات روحی و روانی است. تغییرات هورمونی، اضطراب درباره زایمان و وظایف مادری می‌تواند منجر به افسردگی بارداری یا افسردگی پس از زایمان شود. در این وضعیت معمولا فرد علائمی مثل گریه‌های مکرر، اضطراب، بی‌خوابی، بی‌قراری و احساس گناه درباره کودک را تجربه می‌کند.
بیشتر بدانید: اضطراب چیست
علائم اختلالات خلقی
مهم‌ترین ویژگی اختلال خلقی تغییر خلق‌وخو و سطح انرژی فرد است. فردی که به این مشکل مبتلا می‌شود، معمولا تمرکز پایینی دارد و ممکن است در زمان خوابیدن نیز دچار مشکل شود. در ادامه به مهم‌ترین علائم این اختلالات اشاره شده است.
- احساس غم
- کمبود انرژی
- احساس ناامیدی و بی‌ارزشی
- افکار مربوط به خودکشی
- مشکلات در تمرکز
- کم‌خوابی یا خواب زیاد
- از دست دادن اشتها یا پرخوری
- احساس انرژی زیاد
- گفتار و حرکت سریع
- بی‌قراری
- تحریک‌پذیری
- رانندگی پرخطر
علت اختلالات خلقی
محققان معتقد هستند که عوامل متعددی بر بروز اختلالات خلقی نقش دارند. در ادامه به مهم‌ترین دلایل بروز این اختلالات اشاره شده است.
- عوامل بیولوژیکی: بررسی‌ها نشان می‌دهد که مغز افراد مبتلا به این اختلالات دارای تفاوت‌های خاصی با افراد عادی است.
- عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی می‌تواند خطر ابتلا به این اختلالات را افزایش دهد.
- عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض استرس شدید، مرگ عزیزان، حوادث غیرمنتظره و سوءاستفاده در دوران کودکی می‌تواند خطر ابتلا به انواع اختلالات را افزایش دهد.
آیا اختلالات خلقی قابل درمان است؟
این اختلالات در اغلب موارد قابل درمان هستند. هرچه تشخیص این اختلالات زودتر انجام شود و درمان سریع‌تر آغاز شود، احتمال بهبودی بیشتر خواهد بود. درمان می‌تواند شامل روش‌های روان‌درمانی، دارودرمانی یا ترکیبی از هر دو باشد. در ادامه به چند راه درمان اختلال خلقی اشاره شده است.
۱- روان‌درمانی
روان‌درمانی یکی از موثرترین روش‌های درمان این اختلالات است که در ادامه به انواع آن اشاره شده است.
- رفتاردرمانی شناختی (CBT): برای شناسایی افکار منفی و جایگزین کردن آن با افکار سازنده
- درمان بین فردی (IPT): تمرکز بر بهبود مهارت‌های اجتماعی و روابط بین فردی
- درمان خانواده محور: مخصوص نوجوانان یا کودکان با دخالت والدین
۲- استفاده از داروهای اختلالات خلقی
در ادامه این بخش به داروهایی که برای درمان اختلالات خلقی تجویز می‌شوند اشاره شده است.
- داروهای ضدافسردگی مانند SSRIها (فلوکستین، سرترالین)
- داروهای تثبیت‌کننده خلق‌وخو مانند لیتیوم و لاموتریژین
- داروهای ضد روان‌پریشی برای کنترل شیدایی در اختلال دوقطبی
بیشتر بدانید: علائم افسردگی شدید
۳- درمان‌های مکمل
در ادامه به لیست روش‌هایی که به بهبود علائم این اختلال کمک می‌کنند، اشاره شده است.
- ورزش منظم
- تغذیه سالم
- مدیتیشن، یوگا و تکنیک‌های تنفسی
- روان‌درمانی هنری یا موسیقی درمانی
سخن نهایی
اختلالات خلقی از مهم‌ترین چالش‌های روانی هستند که می‌توانند کیفیت زندگی فرد را در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار دهند. این اختلالات احساسات و افکار فرد را درگیر می‌کنند و موجب بروز اختلال در رفتارهای روزمره، روابط اجتماعی، عملکرد شغلی و تحصیلی فرد می‌شوند. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب با بهره‌گیری از روش‌های مختلف نقش موثری در بهبود این بیماران دارد.
اگر در مورد انواع مشکلات روحی و روانی و روش‌های درمان آن سوال دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانشناس مشاوره آنلاین داشته باشید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر روانشناس از روانشناس مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
عوامل ژنتیکی می‌توانند در بروز این اختلالات نقش داشته باشند، اما عوامل محیطی نیز تاثیر قابل‌توجهی بر بروز این اختلال دارند.
اضطراب عمومی یک اختلال خلقی نیست، اما می‌تواند مقدمه‌ای بر بروز مشکلات روحی و روانی باشد.
کودکان می‌توانند به اختلالاتی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی مبتلا شوند، اگرچه علائم در آن‌ها ممکن است متفاوت از بزرگسالان ظاهر شود.
بیشتر این اختلالات قابل درمان هستند یا حداقل می‌توان آن‌ها را با موفقیت مدیریت کرد. برای درمان این اختلالات از روش‌های دارو درمانی، روان‌درمانی و تغییر سبک زندگی استفاده می‌شود.
بسته به نوع و شدت اختلال، مدت مصرف دارو متفاوت است. پزشک متخصص تصمیم‌گیرنده نهایی در این خصوص است.
منابع: clevelandclinic، hopkinsmedicine، ncbi
