اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی از اختلالات مزمن سلامت روان محسوب می‌شوند که علائم مشترک و مشابهی دارند و تنها روانپزشک می‌تواند تفاوت آن‌ها را تشخیص دهد. معمولا روانپزشکان برای تشخیص فرق این ۲ بیماری، به تفاوت‌های موجود بین علائم آن‌ها و شدت هر یک از نشانه‌های بیماری توجه می‌کنند. بنابراین آگاهی از فرق بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی به بیمار کمک می‌کند تا هرچه زودتر برای کنترل و درمان علائم به روانپزشک مراجعه کند.
اگر برای شما هم سوال پیش آمده تفاوت بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی چیست، در این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا ضمن بررسی هر یک از علائم اصلی ۲ بیماری، فرق آن‌ها را با شما به اشتراک بگذاریم.
فهرست محتوا:
فرق بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی
اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی در جوامع مختلف و در بین تمامی اختلالات روانپزشکی، نسبت شیوع بالاتری دارند و به دلیل داشتن علائم مشترک جدی، به راحتی قابل تشخیص نیستند. در اغلب موارد، افراد غیر متخصص نشانه‌های این ۲ بیماری را یکسان می‌دانند؛ در حالی که فرق بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی برای متخصصان سلامت روان تا حدی مشهود است.
با وجود اینکه بیماری اسکیزوفرنی در رتبه هشتم بیماری‌های ناتوان‌کننده گروه سنی ۱۵ تا ۴۴ سال قرار دارد و حدود ۲۰ درصد از مبتلایان به این بیماری، علائم بالینی مشابه با اختلال دوقطبی دارند، اما روانپزشکان بین علائم اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی تفاوت‌هایی قائل هستند و معتقدند پروسه تشخیص و درمان این ۲ اختلال کاملا با یکدیگر متفاوت است.
به طور کلی می‌توان در تعریف اختلال دوقطبی گفت، حال روحی فرد مبتلا به این بیماری به شکل متضاد دچار نوسانات افسردگی یا سرخوشی می‌شود. بدین معنی که یک حمله افسردگی تجربه می‌کنند و پس از یک دوره طبیعی ممکن است دچار یک حمله سرخوشی یا آشفتگی شوند. اما بیماری اسکیزوفرنی که حادترین اختلال سایکوتیک به‌شمار می‌آ‌ید، در تفکر، احساسات، رفتار، عملکرد اجتماعی و شغلی فرد اختلال ایجاد می‌کند.
بیشتر بخوانید: لیست کامل و جامع اختلالات روانی
تفاوت علائم بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی چیست؟
مهم‌ترین فرق بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی شامل اثرات متفاوتی است که در مغز ایجاد می‌کنند. در واقع، اختلال دوقطبی بر جسم سفید زیر قشری، گره‌های هیپوکامپ، لوب آهیانه‌ای، آمیگدال، لوب پیشانی و مخچه مغز اثر می‌گذارد. اما اثرگذاری بیماری اسکیزوفرنی که از آن به عنوان سرطان خاموش یاد می‌کنند، بر ماده سفید مغز (مسئول انتقال سیگنال‌های الکتریکی مغز) است و آن را دچار تغییر می‌کند؛ در نتیجه ماده خاکستری مغز افراد مبتلا به این بیماری نسبت به اشخاص عادی کمتر می‌شود.
یکی دیگر از فرق‌های مهم بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی در سنین درگیرکننده است. معمولا سن شروع اختلال دوقطبی می‌تواند از کودکی تا اوایل بزرگسالی متغیر باشد، اما بیماری اسکیزوفرنی در کودکی دیده نمی‌شود و متخصصان سلامت روان، سن آغاز این اختلال را در محدوده ۱۶ تا ۳۰ سالگی می‌دانند.
از دیگر فرق‌های اختلال دوقطبی با اسکیزوفرنی، می‌توان به علائم متفاوت آن‌ها اشاره کرد که شامل موارد زیر هستند:
علائم بیماری دوقطبی
شیوع این بیماری نسبت به اسکیزوفرنی بیشتر است و حدود ۲.۲ درصد جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دوره‌های مختلفی از احساسات شدید را تجربه می‌کنند که شامل سه قسمت اصلی است:
- دوره شیدایی: فرد در این دوره به شدت خوشحال، سرحال و شاد است و انرژی فوق‌العاده‌ای دارد.
- اپیزودهای هیپومانیک: این دوره به اپیزود شیدایی شبیه است، اما معمولا با شدت کمتری بروز پیدا می‌کند.
- دوره افسردگی: حالات مبتلایان به اختلال دوقطبی در این دوره به افراد مبتلا به افسردگی شدید مشابه است. در این دوره افراد به شدت احساس افسردگی می‌کنند و دیگر به انجام فعالیتی که قبلا از آن لذت می‌بردند، هیچ علاقه‌ای ندارند.
سایر تغییرات رفتاری که می‌توانند نشان‌دهنده اختلال دوقطبی باشند، عبارت‌اند از:
- بیش‌فعالی
- خستگی
- بی‌قراری
- هذیان‌گویی ناشی از هیجان بالا
- احساس گناه و بی‌ارزش بودن
- تحریک‌پذیری
- زودرنجی
- افزایش میل جنسی (در مواردی تنوع‌طلبی جنسی)
- تغییر در اشتها
- پرخاشگری و خشونت رفتاری
- مشکل در تمرکز
- احساس غرور کاذب
- تکانشگری و اعتمادبه‌نفس بسیار بالا در دوره شیدایی
- افکار خودکشی و آسیب به خود در دوره افسردگی
- علائم روان‌پریشی مانند توهم یا هذیان
- گریه کردن مداوم
- احساس سرخوشی غیر معمول
- احساس غم بیش از حد
- ضعف حافظه مخصوصا حافظه کلامی (کاهش قدرت ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات)
بیشتر بخوانید: اختلال دو قطبی چگونه تشخیص داده می‌شود؟ درمان موثر
علائم بیماری اسکیزوفرنی
این بیماری در یک درصد جمعیت جهان مشاهده می‌شود و احتمال ارتکاب جرم در افراد مبتلا به آن بالاست. از طرفی، اکثر مبتلایان به بیماری اسکیزوفرنی مستعد مصرف مواد مخدر هستند.
مهم‌ترین نشانه بیماری اسکیزوفرنی با عنوان علائم مثبت و منفی معرفی می‌شود. بدین معنی که، فرد مبتلا به اسکیزوفرنی به دلیل داشتن یک احساس منفی مثل بدخلقی، خود را از نتیجه و هدف مثبت (معاشرت با دوستان) محروم می‌کند. در واقع، منظور از مثبت و منفی بودن یک نشانه، خوب یا بد بودن آن نیست؛ بلکه به توصیف یک رفتار با قابلیت افزودن یا حذف آن اشاره دارد.
به عنوان مثال، فرد مبتلا به اسکیزوفرنی از ورود به اجتماع کناره‌گیری می‌کند؛ در نتیجه تعاملات اجتماعی او حذف می‌شوند.
از دیگر علائم هشداردهنده بیماری اسکیزوفرنی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- توهم (صداهایی را می‌شنوند که دیگران آن‌ها را نمی‌شنوند)
- هذیان
- رفتار آشفته
- کناره‌گیری از اجتماع
- عدم توانایی در تصمیم‌گیری یا عجولانه تصمیم گرفتن
- دشواری در فهم
- بیان هیجانی شنیداری و متنی
- مشکل در تمرکز و یادآوری
- عدم توانایی در انجام وظایف فردی
- احساس سردرگمی مداوم
- تکلم آشفته
- خنده‌های غیر طبیعی
- طغیان رفتار خشونت‌آمیز
- فقدان احساسات
- بی‌ارادگی
- از دست دادن لذت
- بدخلقی
فرق تشخیص بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی
علائم اختلال دوقطبی و بیماری اسکیزوفرنی، علاوه بر شباهت‌هایی که با همدیگر دارند، با سایر اختلالات روانی هم دارای وجه اشتراک هستند. از همین‌رو تشخیص این بیماری‌های روانی گاهی برای متخصصان سلامت روان هم با چالش همراه است.
روانپزشکان معتقدند بیماری اسکیزوفرنی می‌تواند ناشی از نقص ژنتیکی باشد. به همین دلیل روند تشخیص بیماری طی مصاحبه بالینی آغاز می‌شود که عموما شامل بررسی گذشته، عامل وراثت، محیط، حوادث پیرامون فرد و آنالیزهای رفتاری است.
برای تشخیص اختلال دوقطبی، ابتدا باید نوع آن مشخص شود. روانپزشکان برای تشخیص این اختلال به یک سری فاکتورهای مهم توجه می‌کنند که شامل نوع اختلال دوقطبی (دوقطبی نوع یک، دوقطبی نوع ۲ و دوقطبی با تناوب سریع) است.
بیشتر بخوانید: اسکیزوفرنی (Schizophrenia) چیست؟
تفاوت درمان بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی در چیست؟
با توجه به فرق بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی، قطعا نوع درمان آن‌ها هم با یکدیگر متفاوت است. نکته مهم در درمان اختلالات روانی این است که هر چه زودتر برای کنترل و درمان به روانپزشک مراجعه کنید. بدین شکل، نه تنها بار فشار روحی از روی خانواده و فرد بیمار سریع‌تر برداشته می‌شود؛ بلکه روند بهبود بیماری با سرعت بالاتری پیش می‌رود.
با وجود اینکه روانپزشکان معتقدند اختلال دوقطبی و بیماری اسکیزوفرنی درمان قطعی ندارند، اما می‌توان به کمک دارو درمانی و روان‌درمانی، شدت علائم بیماری را کنترل کرد.
دارو درمانی
در جدول زیر با داروهایی آشنا می‌شوید که روانپزشک برای کنترل خلق و خو و علائم مرتبط با آن در بیماری دوقطبی و اسکیزوفرنی تجویز می‌کند:
| نوع اختلال | دارو درمانی |
| دوقطبی | تثبیت‌کننده‌های خلق و خو مانند لیتیوم آنتی‌سایکوتیک‌ها داروهای ضد افسردگی (در صورت نیاز) داروهای خواب‌آور (در صورت وجود مشکلات خواب) |
| اسکیزوفرنی | ریسپریدون، آریپیپرازول، هالوپریدول، پالیپریدون، زیپراسیدون و اولانزاپین |
روان‌درمانی
روان‌درمانی برای اختلال دوقطبی شامل موارد زیر است:
- یادگیری نحوه مدیریت موثر تغییرات خلق و خو
- آموزش به خانواده برای حمایت از بیمار و کمک به او برای بهبود سریع‌تر
- آموزش تعاملات اجتماعی و کمک به بیمار برای برقراری ارتباط با دوستان و همکاران
- آموزش به بیمار برای مدیریت علائم بیماری و عدم توجه به محرک‌هایی مانند استرس یا کم‌خوابی
- خودمراقبتی و آموزش روش مقابله با عوارض اختلال دوقطبی
بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت چیست؟
رویکردهای روان‌درمانی برای بیماری اسکیزوفرنی عبارت‌اند از:
- درمان شناختی رفتاری
- آموزش و حمایت خانواده
- ارتباط بیشتر و دریافت پشتیبانی از دوستان و همکاران
راهنمای مراجعه به پزشک
اغلب بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی مشکلات خود را به دلیل خجالت کشیدن و ترس از طرد شدن بازگو نمی‌کنند. این در حالی است که اگر اختلالات روانی در مراحل اولیه شناسایی شوند، احتمال شدت علائم و عوارض ناشی از آن کاهش می‌یابد.
ما در این مقاله از مجله درمانکده به یکی از مهم‌ترین سوالات درباره اختلالات روانی، یعنی فرق بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی پرداختیم. اگر همچنان ابهاماتی در این مورد دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و بدون ترس از قضاوت شدن از بهترین پزشکان متخصص از جمله مشاوره آنلاین روانپزشک مشورت بگیرید. در درمانکده این امکان برای شما فراهم شده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین تلفنی، متنی و تصویری نوبت بگیرید.
سوالات متداول
این ۲ اختلال از لحاظ اثرگذاری بر مغز، سن شروع، علائم هشداردهنده، نحوه تشخیص و روش‌های درمانی با یکدیگر تفاوت دارند.
خیر. اختلالات روانی همچون بیماری دوقطبی و اسکیزوفرنی معمولا با یکدیگر علائم مشابهی دارند و این موضوع باعث می‌شود تا تشخیص بیماری‌های روانی مذکور گاهی برای متخصصان سلامت روان هم با چالش‌هایی همراه باشد.
این بیماری‌های روانپزشکی درمان قطعی ندارند، اما می‌توان به کمک دارو درمانی و روان‌درمانی شدت علائم را کنترل کرد. معمولا افراد مبتلا به مراحل اولیه این اختلالات می‌توانند با دارو درمانی و روان‌درمانی به طور عادی زندگی کنند، اما در صورت پیشرفت علائم، فرد باید برای دوره مشخصی در کلینیک روانی بستری شود.
منابع: healthline | medicalnewstoday
