آزمایش شمارش گلبول قرمز خون (RBC) چیست؟

آزمایش RBC یا شمارش گلبول های قرمز یک آزمایش خون است که پزشک به منظور بررسی تعداد گلبول های قرمز (RBC) موجود در خون از آن استفاده می‌کند.

این تست با عنوان شمارش اریتروسیت‌ها نیز شناخته می‌شود.

آزمایش RBC یا شمارش گلبول قرمز در خون

شمارش گلبول قرمز تا تست RBC از این جهت دارای اهمیت است که RBC حاوی هموگلوبین است و اکسیژن را به بافت‌های بدن می‌رساند. تعداد گلبول‌های قرمز می‌تواند بر میزان اکسیژن دریافتی بافت تأثیر بگذارد. بافت‌ها برای عملکرد خود به اکسیژن نیاز دارند. (درباره انواع مهم آزمایش خون بخوانید)

علائم تعداد غیرطبیعی

اگر میزان RBC شما خیلی زیاد یا خیلی کم باشد، ممکن است علائم و عوارضی را تجربه کنید.

اگر تعداد RBC کم است، علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

•  خستگی
•  تنگی نفس
•  سرگیجه، ضعف یا سستی، به ویژه هنگامی که به سرعت تغییر موقعیت می‌دهید
•  افزایش ضربان قلب
•  سردرد
•  پوست رنگ‌پریده

اگر شمارش RBC بالا باشد، علائم زیر  محتمل است:

•  خستگی
•  تنگی نفس
•  درد مفاصل
•  حساسیت در کف دست‌ها یا کف پا
•  خارش پوست، به ویژه پس از دوش گرفتن یا حمام کردن
•  اختلالات خواب

در صورت بروز این علائم، پزشک ممکن است تست RBC تجویز کند.

چرا به آزمایش RBC نیاز است؟

طبق گزارش انجمن شیمی بالینی آمریکا (AACC)، تست RBC تقریباً همیشه بخشی از یک آزمایش کامل شمارش خون (CBC) است. آزمایش CBC تعداد کلیه اجزای موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند، از جمله:

•  گلبول‌های قرمز خون
•  گلبول‌های سفید خون
•  هموگلوبین
•  هماتوکریت
•  پلاکت

هماتوکریت شامل حجم گلبول‌های قرمز خون در بدن است. آزمایش هماتوکریت نسبت RBC در خون را اندازه‌گیری می‌کند.

پلاکت‌ها سلول‌های کوچکی هستند که در خون گردش می‌کنند و به ایجاد لخته‌های خونی کمک می‌کنند. لخته‌ها باعث بهبودی زخم‌ها می‌شوند و از خونریزی بیش از حد جلوگیری می‌کنند.

اگر شما مشکوک به وضعیتی هستید که بر روی RBC شما تأثیر می‌گذارد یا علائم مربوط به کمبود اکسیژن خون دارید، ممکن است پزشک این تست را  تجویز کند. این علائم شامل موارد زیر است:

•  تغییر رنگ پوست به رنگ مایل به آبی
•  سردرگمی
•  تحریک پذیری و بی‌قراری
•  تنفس نامنظم

آزمون CBC اغلب بخشی از یک معاینه بدنی معمول است و می‌تواند شاخصی از سلامت کلی شما باشد. همچنین ممکن است این تست قبل از جراحی انجام شود.

اگر شما یک بیماری خونی تشخیص داده شده دارید که ممکن است بر روی تعداد گلبول های قرمز تأثیر بگذارد، یا دارویی مصرف می‌کنید که روی گلبول قرمز خون شما تأثیر می‌گذارد، ممکن است پزشک این آزمایش را برای نظارت بر وضعیت بیماری یا روند بهبودی شما انجام دهد. پزشکان می‌توانند با استفاده از آزمایش CBC شرایطی مانند سرطان خون و عفونت‌های خون را کنترل کنند.

آزمایش RBC (شمارش گلبول قرمز خون) چگونه انجام می‌شود؟

تست RBC یک آزمایش خون ساده است که در مطب پزشک انجام می‌شود. پزشک شما از وریدی که معمولاً در قسمت داخلی بازو قرار دارد خون می‌گیرد. مراحل مربوط به خون‌گیری عبارتند از:

•  پرسنل مرکز بهداشتی محل ورود سوزن را ضد عفونی می‌کند.
•  یک نوار کشسان را در اطراف بازوی شما قرار می‌دهند تا ورید شما از خون متورم شود.
•  به آرامی یک سوزن را وارد رگ شما می‌کنند و خون را در یک ویال یا لوله جمع‌آوری می‌کنند.
•  سپس سوزن را بیرون کشیده و نوار کشسان را از بازوی شما باز می‌کنند.
•  ارائه دهنده خدمات بهداشتی نمونه خون شما را برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه می‌فرستد.

چگونه باید برای تست RBC آماده شوم؟

به طور معمول هیچ آمادگی خاصی برای انجام این تست لازم نیست. اما اگر داروی خاصی شامل هر دارو یا مکمل بدون نسخه پزشک (OTC) مصرف می‌کنید باید حتما به پزشک خود اطلاع دهید.

پزشک شما در مورد سایر اقدامات احتیاطی لازم  شما را راهنمایی می‌کند.

خطرات ناشی از تست RBC چیست؟

مانند همه آزمایش‌های خون، خطر خونریزی، کبودی یا عفونت در محل ورود سوزن وجود دارد. وقتی سوزن وارد بازوی شما می‌شود ممکن است احساس درد متوسط ​​یا احساس سوزش شدید داشته باشید.

محدوده تعداد RBC طبیعی چقدر است؟

بر اساس گزارش انجمن لوسمی و لنفوم:

•  محدوده طبیعی RBC برای مردان 4.7 تا 6.1 میلیون سلول در میکرولیتر (mcL) است.
•  محدوده طبیعی RBC برای زنانی که باردار نیستند 4.2 تا 5.4 میلیون mcL است.
•  محدوده طبیعی RBC برای کودکان 4.0 تا 5.5 میلیون mcL است.

این دامنه‌ها ممکن است بسته به آزمایشگاه یا پزشک متفاوت باشد.

شمارش بالاتر از حد نرمال به چه معناست؟

اگر میزان RBC در تست RBC بالاتر از حد نرمال باشد، این حالت اریتروسیتوز نام دارد. این وضعیت ممکن است به دلیل موارد زیر اتفاق افتد:

•  سیگار کشیدن
•  بیماری قلبی مادرزادی
•  کمبود آب بدن
•  سرطان سلول کلیوی، که نوعی سرطان کلیه است
•  فیبروز ریوی
•  پلی سیتمی ورا، یک بیماری مغز استخوان که باعث تولید بیش از حد RBC می‌شود و با جهش ژنتیکی همراه است.

هنگامی که به ارتفاع‌هات می‌روید، ممکن است تعداد RBC شما برای چندین هفته افزایش یابد زیرا اکسیژن کمتری در هوا وجود دارد.

داروهای خاصی مانند جنتامایسین و متیلدوپا می‌توانند میزان RBC شما را افزایش دهند. جنتامایسین آنتی بیوتیکی است که برای درمان عفونت‌های باکتریایی در خون استفاده می‌شود.

متیلدوپا اغلب برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شود. این دارو با انبساط رگ‌های خونی باعث می‌شود تا خون به راحتی در بدن جریان یابد. هر دارویی که مصرف می کنید حتما پزشک خود را در جریان قرار دهید.

تعداد بالای RBC ممکن است در نتیجه آپنه خواب، فیبروز ریوی و سایر مواردی باشد که باعث کمبود اکسیژن در خون می‌شود.

داروهای تقویت کننده عملکرد مانند تزریق پروتئین و استروئیدهای آنابولیک نیز ممکن است باعث افزایش RBC شوند. بیماری و سرطان‌های کلیوی نیز می‌تواند باعث افزایش RBC شود.

مشاهده بیشتر : لیست پزشکان متخصص خون

تعداد کمتر از حد نرمال به چه معناست؟

تعداد RBC کمتر از حد نرمال، ممکن است به دلیل موارد زیر ایجاد شود:

• کم‌خونی
•  نارسایی مغز استخوان
•  کمبود اریتروپویتین، که علت اصلی کم خونی در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی است
•  همولیز یا تخریب RBC ناشی از انتقال خون و آسیب رگ‌های خونی
•  خونریزی داخلی یا خارجی
•  سرطان خون
•  سوء تغذیه
•  میلومای چندگانه (مالتیپل میلوما)، نوعی سرطان مربوط به پلاسماسل‌ها در مغز استخوان
•  کمبودهای غذایی، از جمله فقر آهن، مس، فولات و ویتامین های B-6 و B-12
•  بارداری
•  اختلالات تیروئید

برخی از داروها نیز می‌توانند میزان RBC را کاهش دهند، به ویژه:

•  داروهای شیمی درمانی
•  کلرامفنیکل، که عفونت‌های باکتریایی را درمان می‌کند
•  کوئینیدین، ​​که ضربان قلب را منظم می‌کند
•  هیدانتوین، که به طور سنتی برای درمان صرع و اسپاسم عضلانی استفاده می‌شود

گلبول قرمز و سرطان خون

سرطان های خون می‌توانند بر تولید و عملکرد سلول‌های قرمز خون تأثیر بگذارند. این سرطان‌ها همچنین می‌توانند منجر به سطوح غیر طبیعی RBC شوند.

هر سرطان خونی تأثیر منحصر به فردی بر تعداد RBC می‌گذارد. سه نوع اصلی سرطان خون عبارتند از:

•  لوکمی، که توانایی مغز استخوان در تولید پلاکت و گلبول قرمز را مختل می‌کند
•  لنفوما، که گلبول‌های سفید سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد
•  میلوما، که از تولید طبیعی آنتی بادی جلوگیری می‌کند

اگر نتایج تست غیرطبیعی باشد چه کار کنم؟

پزشک در مورد هرگونه نتیجه غیرعادی با شما صحبت خواهد کرد. بسته به نتایج حاصله، ممکن است لازم باشد آزمایشات اضافی را برای شما تجویز کند.

تست‌های مکمل می‌تواند شامل اسمیر خون باشد، که یک فیلم از خون شما توسط میکروسکوپ بررسی می‌شود. اسمیر خون می‌تواند به تشخیص ناهنجاری‌های سلول‌های خونی (مانند کم خونی سلول داسی شکل)، اختلالات گلبول‌های سفید خون مانند سرطان خون و انگل‌های منتقله از خون مانند مالاریا کمک کند.

کم خونی نوعی بیماری است که در آن تعداد سلول‌های قرمز سالم خون برای حمل اکسیژن به بدن کافی نیستند. انواع کم خونی عبارتند از:

•  کم خونی فقر آهن که اغلب به راحتی قابل درمان است
•  کم خونی سلول داسی شکل، که منجر به غیر طبیعی شدن سلول‌های قرمز خون می‌شود، و این گلبول‌های غیرطبیعی به سرعت از بین می‌روند
•  کم خونی ناشی از کمبود ویتامین، که غالباً از سطح پایین ویتامین B-12 ناشی می‌شود

همه انواع کم خونی به درمان نیاز دارند. افراد کم خون معمولاً احساس خستگی و ضعف می‌کنند. آن‌ها همچنین ممکن است سردرد، سردی دست و پا، سرگیجه و ضربان قلب نامنظم را تجربه کنند.

نمونه برداری (بیوپسی) از مغز استخوان می‌تواند نشان دهد که سلول‌های خونی مختلف در مغز استخوان چگونه ساخته می‌شوند. آزمایش‌های تشخیصی مانند سونوگرافی یا الکتروکاردیوگرام می‌تواند شرایط تاثیرگذار بر عملکرد کلیه‌ها یا قلب را بررسی کند.

تغییر سبک زندگی

تغییر شیوه زندگی می تواند بر تعداد RBCهای شما تأثیر بگذارد. برخی از این تغییرات عبارتند از:

•  حفظ رژیم غذایی سالم و جلوگیری از کمبود ویتامین
•  ورزش منظم، که مستلزم این است که بدن اکسیژن بیشتری مصرف کند
•  اجتناب از مصرف آسپرین
•  اجتناب از استعمال دخانیات

شما می توانید با تغییر سبک زندگی خود از روش‌های زیر میزان RBC خود را کاهش دهید:

•  میزان آهن و گوشت قرمز مصرفی را کاهش دهید
•  آب بیشتری بنوشید
•  از مصرف داروهای دیورتیک مانند نوشیدنی‌های حاوی کافئین یا الکل اجتناب کنید
•  سیگار را ترک کنید

تغییرات رژیم غذایی

تغییرات رژیم غذایی با افزایش یا کاهش تعداد RBC می‌تواند سهم عمده‌ای در درمان خانگی داشته باشند.

شما می‌توانید تعداد RBC خود را با تغییرات رژیم غذایی زیر افزایش دهید:

•  افزایش مصرف غذاهای غنی از آهن (مانند گوشت، ماهی، مرغ) و همچنین لوبیای خشک، نخود فرنگی و سبزیجات با برگ سبز (مانند اسفناج) در رژیم غذایی
•  افزایش مس در رژیم غذایی با مصرف غذاهایی مانند صدف، مرغ و آجیل
•  دریافت ویتامین B-12 بیشتر از طریق مصرف غذاهایی مانند تخم مرغ، گوشت و غلات غنی شده

منبع: Healthline