انسان ها برای هزاران سال است که در حال مقابله با ویروس ها هستند. ویروس کووید-۱۹ (کرونا) جدید هم از این قاعده مستثنی نیست. در مورد برخی از بیماری های ویروسی، واکسن ها و داروهای ضدویروس امکان جلوگیری از شیوع گسترده عفونت ها و کمک به بهبودی بیماران را برای ما فراهم کرده است. ما موفق به ریشه کن کردن بیماری ای بنام آبله شدیم و دنیا را از موارد جدید ابتلا رهایی بخشیدیم.
با این حال فاصله زیادی تا پیروزی در مبارزه در برابر ویروس ها از جمله ویروس کرونا داریم. در دهه‌های اخیر، ویروس های متعددی از حیوانات به انسان انتقال یافته اند و ضمن داشتن شیوع قابل توجه، جان هزاران نفر را گرفته اند. گونه ویروس ابولایی که در سال 2014-2016 در غرب آفریقا شیوع پیدا کرد، منجر به مرگ 90٪ از افراد آلوده شد، و این ویروس را به کشنده ترین عضو خانواده ابولا تبدیل کرد.
اما ویروس های دیگری نیز وجود دارند که به همان اندازه و یا حتی کشنده تر هستند. در حال حاضر شماری از ویروس ها، از جمله کرونا ویروس جدید، در سراسر جهان شیوع یافته اند، و با اینکه میزان مرگ و میر کمتری دارند، اما هنوز هم تهدید جدی برای بهداشت عمومی به حساب می آیند، چراکه هنوز ابزاری برای مقابله با آنها وجود ندارد.
در اینجا 12 مورد از مرگبارترین ویروس ها، براساس احتمال کشته شدن فرد در صورت ابتلا به یکی از آنها، تعداد افراد کشته شده و یا اینکه آیا تهدید فزاینده ای محسوب می شوند یا خیر، مطرح شده است.
1. ویروس ماربورگ
دانشمندان ویروس ماربورگ را با وقوع همه گیری كوچكی در سال 1967 در کارمندان آزمایشگاهی در آلمان كه در تماس با میمون های آلوده وارد شده از اوگاندا بودند، شناسایی كردند. ویروس ماربورگ از این نظر که می تواند موجب ایجاد تب خونریزی دهنده شود، شبیه به ابولا است؛ به این معنی که افراد آلوده دارای تب و خونریزی بالایی در تمام بدن خود هستند که می تواند منجر به شوک، نارسایی اندام و مرگ شود.
براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO)، میزان مرگ و میر در اولین همه گیری 25٪ بود، اما در شیوع 1998-2000 در جمهوری دموکراتیک کنگو و همچنین در شیوع 2005 در آنگولا، بیش از 80٪ بود.
2. ویروس ابولا
اولین شیوع شناخته شده ابولا در انسان در سال 1976 به طور همزمان در جمهوری سودان و جمهوری دموکراتیک کنگو رخ داد. ابولا از طریق تماس با خون یا دیگر مایعات بدن یا بافت افراد آلوده یا حیوانات منتشر می شود. بر اساس اظهارات الکه مولبرگر، متخصص ویروس ابولا و دانشیار میکروبیولوژی در دانشگاه بوستون در مجله Live Science، میزان مرگ و میر این گونه های شناخته شده ابولا بسیار متفاوت است.
یکی از گونه ها بنام ابولا رستون، حتی باعث بیمار شدن فرد نمی شود. اما میزان مرگ و میر گونه بوندیبوگیو (Bundibugyo) 50٪ است و بر اساس اظهارات سازمان بهداشت جهانی، این میزان برای گونه سودان 71٪ است.
براساس آمار سازمان بهداشت جهانی، شیوع روبه گسترش این بیماری در غرب آفریقا از اوایل سال 2014 آغاز شد و بزرگترین و پیچیده ترین شیوع تا به امروز است.
3. هاری
اگرچه ظهور واکسن هاری برای حیوانات اهلی در دهه 1920، وقوع بسیار نادر این بیماری در کشورهای توسعه یافته را در پی داشته است، اما این بیماری در هند و بخش هایی از آفریقا همچنان یک مشکل جدی بشمار می آید. طبق اظهارات مالبرگر، “این ویروس به مغز آسیب می رساند، و بیماری واقعاً بدی است.” وی گفت: “ما واكسن هاری را داریم و آنتی بادی هایی داریم كه ضد هاری عمل می كنند، بنابراین اگر كسی مورد گزش حیوان هاری قرار گیرد قادر به درمان این فرد هستیم.”
با این حال وی اظهار داشت “در صورت عدم درمان، احتمال وقوع صد درصدی مرگ قطعی است.”
4- HIV (ایدز)
در دنیای کنونی، ممکن است HIV مرگبارترین ویروس موجود باشد. بر اساس اظهارات دکتر آمش آدالجا، پزشک بیماری های عفونی و سخنگوی انجمن بیماری های عفونی آمریکا، “این ویروس هنوز یکی از بزرگترین قاتلان محسوب می شود”. تخمین زده می شود که از زمان ابتلا به این بیماری در اوایل دهه 1980، 32 میلیون نفر در اثر ویروس HIV جان باخته اند. طبق گفته آدالجا “بیماری عفونی که در حال حاضر بیشترین تلفات را برای بشر به همراه دارد، HIV است.”
داروهای ضد ویروسی قوی این امکان را برای افراد فراهم کرده است که سال ها با HIV زندگی کنند. اما این بیماری همچنان بسیاری از کشورهای کم درآمد و دارای درآمد متوسط، که 95٪ از عفونت های جدید HIV در آنها رخ می دهد را دستخوش خود قرار داده است. نزدیک به 1 نفر در هر 25 بزرگسال در منطقه آفریقا از نظر HIV مثبت هستند، که بیش از دو سوم افرادی که مبتلا به HIV که در سراسر جهان زندگی می کنند را به خود اختصاص می دهند.
5. آبله
مجمع جهانی بهداشت در سال 1980، جهان را عاری از هرگونه آبله اعلام کرد. اما تا پیش از آن، هزاران سال انسان ها با آبله در نبرد بودند، و این بیماری حدود 1 نفر در هر 3 نفر از افراد آلوده را می کشت و بازماندگانی با زخم های عمیق، دائمی و غالبا نابینایی برجای می گذاشت.
میزان مرگ و میر در جمعیت خارج از اروپا، که مردم در آن تا پیش از انتقال ویروس توسط مسافران به آن مناطق، ارتباط کمی با ویروس داشتند، به مراتب بیشتر بود. به عنوان مثال، مورخان تخمین می زنند که 90٪ از جمعیت بومی قاره آمریکا در اثر آبله که توسط کاشفان اروپایی انتقال یافت، مردند. آبله تنها در قرن بیستم، موجب مرگ 300 میلیون نفر شده است.
طبق گفته دکتر آدالجا “آبله چیزی بود که بار سنگینی به کره زمین تحمیل کرد، و این نه فقط مرگ بلکه نابینایی هم بود، و این همان دلیلی بود که باعث می شد تلاش برای ریشه کن کردن آن از زمین صورت گیرد.”
6. هانتاویروس
سندروم ریوی هانتاویروس (HPS) اولین بار در سال 1993، با مرگ یک مرد جوان سالم و نامزد وی در منطقه فور کورنرز ایالات متحده که پس چند روز تنگی نفس درگذشتند، مورد توجه گسترده ای قرار گرفت. چند ماه بعد، مقامات بهداشتی هانتاویروس را از موش‌های آهویی (Deer mice) که در خانه یکی از افراد آلوده زندگی می کرد جدا کردند. براساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، تا امروز بیش از 600 نفر در ایالات متحده آمریکا به HPS مبتلا شده اند و 36 درصد نیز بر اثر این بیماری جان خود را از دست داده اند.
این ویروس از یک شخص به فرد دیگر منتقل نمی شود، بلکه افراد با قرار گرفتن در معرض قطرات حاصل از موش های آلوده به این بیماری مبتلا می شوند.
طبق مقاله ای که در سال 2010 که در مجله ی Clinical Microbiology Review منتشر شده بود، پیش از این یک هانتاویروس متفاوت موجب بروز همه گیری در اوایل دهه 1950، در طول جنگ کره شد. بیش از 3000 سرباز آلوده شدند و حدود 12٪ از آنها جان باختند.
در حالی که این ویروس پس از کشف آن در ایالات متحده برای علوم پزشکی غربی جدید بود، محققان بعدها دریافتند که طب پزشکی سرخپوستان ناواهو بیماری مشابهی را توصیف می کند، و این بیماری را به موش ها نسبت می دهند.
7. آنفلوانزا
براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، در طی یک دوره شیوع آنفلوآنزا، تا ۵۰۰،۰۰۰ نفر در سراسر جهان جان خود را بر اثر این بیماری جان خود از دست خواهند داد. اما گاهی اوقات، با ظهور یک گونه جدید آنفولانزا، بروز یک پاندمی (شیوع جهانی)، شیوع سریع تر بیماری و اغلب، مرگ و میر بیشتر را در پی خواهد داشت.
مرگبارترین پاندمی آنفولانزا، که گاهی اوقات آنفولانزای اسپانیایی نیز خوانده می شود، در سال 1918 آغاز شد و تا 40٪ از مردم جهان را بیمار کرد و منجر به مرگ حدود 50 میلیون نفر شد.
مالبرگر در این خصوص گفت: “من فکر می کنم احتمال وقوع چیزی مانند شیوع آنفولانزای 1918 دوباره وجود دارد. با پیدایش یک گونه جدید آنفلوانزا در جمعیت انسانی که بتواند به راحتی میان انسان ها انتقال یابد و باعث ایجاد بیماری شدیدی شود، ما با مشکل بزرگی روبرو خواهیم شد.”
8. ویروس دنگی
ویروس دنگی اولین بار در دهه 1950 در فیلیپین و تایلند ظاهر شد و از آن زمان در سراسر مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان گسترش یافته است. در حال حاضر حدود 40٪ از جمعیت جهان در مناطقی زندگی می كنند كه دنگی بومی (اندمیک) آن جا است و احتمال گسترش بیشتر بیماری – با پشه های ناقل آن- با گرم شدن جهان وجود دارد.
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، بیماری دنگی سالانه 50 تا 100 میلیون نفر را تحت تأثیر قرار می دهد. اگرچه میزان مرگ و میر ناشی از تب دنگی، با نرخ 2.5 درصد، کمتر از برخی ویروس های دیگر است، اما این ویروس می تواند یک بیماری شبه ابولا بنام تب خونریزی دهنده دنگی را ایجاد کند و در صورت عدم درمان، مرگ و میر 20 درصدی را در پی داشته باشد. مالبرگر در این خصوص گفت: “ما واقعاً باید بیشتر در مورد ویروس دانگو فکر کنیم چراکه این ویروس یک تهدید واقعی برای ما است.”
براساس گزارش CDC (مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها در آمریکا)، واكسن دنگی در سال 2019 توسط سازمان غذا و داروی آمریكا برای استفاده در كودكان 9 تا 16 سال ساكن در مناطق شیوع دنگی که دارای سابقه ی تأیید شده از عفونت ویروس هستند، تأیید شد. در بعضی از کشورها، واکسن تأیید شده ای برای سنین 9-45 سال وجود دارد، اما باز هم گیرندگان باید مورد تایید شده ای از دنگو را در گذشته داشته باشند. افرادی که قبلاً به ویروس آلوده نشده اند، در صورت دریافت واکسن ممکن است در معرض خطر بروز دنگی شدید قرار بگیرند.
مشاهده بیشتر : پزشک متخصص عفونی
9. روتاویروس
روتاویروس علت اصلی بیماری شدید اسهال در نوزادان و کودکان خردسال است و در حال حاضر دو واکسن برای محافظت از کودکان در برابر این ویروس وجود دارد. این ویروس می تواند از طریق آنچه محققان آن را مسیر مدفوع-دهان می نامند (به این معنی که ذرات کوچک مدفوع در حال مصرف هستند)، به سرعت گسترش یابد.
اگرچه کودکان کشورهای توسعه یافته به ندرت در اثر عفونت روتاویروس جان خود را از دست می دهند، اما این بیماری درکشورهای در حال توسعه که درمان های هیدراتاسیون به طور گسترده در دسترس نیست، یک قاتل به شمار می آید. طبق برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، 453،000 كودك خردسال زیر 5 سال در سراسر جهان در اثر عفونت روتاویروس در سال 2008 جان خود را از دست دادند.
10. کرونا ویروس سندرم تنفسي حاد (سارس)
براساس آمار سازمان بهداشت جهانی، ویروس عامل سندرم شدید حاد تنفسی یا SARS اولین بار در سال 2002 در استان گوانگدونگ در جنوب چین ظاهر شد. احتمالا این ویروس در ابتدا از خفاش ها شروع شد و پیش از آلوده کردن انسان ها، به پستانداران شبانه ای به نام گربه ی زباد (civet) انتقال یافتند. SARS پس از شروع شیوع در چین، به 26 کشور در سراسر جهان گسترش یافت و بیش از 8000 نفر را آلوده و بیش از 770 نفر را در طی دو سال به کام مرگ کشاند.
این بیماری باعث ایجاد تب، لرز و بدن درد می شود و غالبا تا ذات الریه (وضعیت شدیدی که در طی آن ریه ها ملتهب و پر از چرک می شوند) پیش می رود. SARS میزان مرگ و میر حدود 9/9 درصد را در پی داشته است، و تاکنون هیچ درمان یا واکسن تأیید شده ای ندارد. با این حال براساس CDC، هیچ مورد جدیدی از SARS از اوایل دهه 2000 گزارش نشده است.
11. کووید-۲۰۱۹ یا SARS-CoV-2
SARS-CoV-2 متعلق به همان خانواده بزرگ ویروس ها با نام کروناویروس سارس، که تحت عنوان کروناویروس ها نیز شناخته می شوند. ویروس کرونا ۲۰۱۹ اولین بار در ماه دسامبر سال 2019 در شهر ووهان چین شناسایی شد. منشا این ویروس مانند SARS-CoV احتمالا خفاش است و پیش از آلودن افراد، از حیوان واسط عبور می کند.
این ویروس از زمان ظهور، ده ها هزار نفر در چین و هزاران نفر دیگر در سراسر جهان را آلوده کرده است. شیوع مداوم، قرنطینه گسترده ووهان و شهرهای اطراف، محدودیت سفر به و از کشورهای آلوده و تلاش جهانی برای توسعه تشخیص، درمان و واکسن را در پی داشته است.
این بیماری ناشی از SARS-CoV-2 که به نام COVID-19 خوانده می شود، با میزان مرگ و میر حدود 2.3٪ است. به نظر می رسد افراد مسن یا افراد دارای بیماری های زمینه ای، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری یا عوارض شدید قرار دارند. علائم شایع شامل تب، سرفه خشک و تنگی نفس است و بیماری در موارد شدید می تواند به ذات الریه منجر شود.
برای تشخیص رایگان و آنلاین احتمال ابتلا به کرونا، در تست کرونا درمانکده شرکت کنید.
12. ویروس مرس یا MERS-CoV
ویروسی که باعث سندرم تنفسی خاورمیانه یا MERS می شود، منجر به بروز همه گیری در سال 2012 در عربستان سعودی و همه گیری دیگری در سال 2015 در کره جنوبی شد. ویروس MERS متعلق به همان خانواده ویروس های SARS-CoV و SARS-CoV-2 است و احتمالاً مشابه آن ها از خفاش ها منشأ گرفته است. این بیماری قبل از انتقال به انسان، شترها را آلوده کرده و موجب تب، سرفه و تنگی نفس در افراد آلوده می شود. MERS اغلب تا ذات الریه ی شدید پیش روی می کند و با داشتن نرخ مرگ و میر 30 تا 40 درصدی، کشنده ترین ویروس شناخته شده ای است که از حیوانات به انسان انتقال می یابد. همانند SARS-CoV ویروس MERS هیچ درمان یا واکسن تأیید شده ای ندارد.
