برفک دهان یکی از مشکلات شایع دهانی است که می‌تواند در هر سنی ایجاد شود. این مشکل به شکل لکه‌ها یا پوشش سفید روی زبان، لثه‌ها، داخل گونه‌ها و گاهی روی سقف دهان ظاهر می‌شود و معمولا با احساس سوزش، درد یا ناراحتی همراه است.
برفک معمولا ناشی از رشد بیش از حد قارچ‌های دهانی از نوع کاندیدا است و عواملی مانند مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، اختلالات سیستم ایمنی، بیماری‌های مزمن مانند دیابت و بهداشت ناکافی دهان می‌توانند بر شدت و طول مدت آن تاثیر بگذارند. در این مقاله از مجله درمانکده می‌توانید با علائم و دلایل ایجاد این مشکل و همچنین روش‌های درمان آن آشنا شوید.
فهرست محتوا
- برفک دهان چیست؟
- علائم برفک دهان
- علت برفک دهان چیست؟
- چه افرادی در معرض خطر برفک دهان هستند؟
- روش‌های درمان برفک دهان
- درمان برفک دهان در طب سنتی چگونه است؟
- بهترین داروی برفک دهان چیست؟
- راه‌های سرایت برفک دهان چیست؟
- روش تشخیص برفک دهان چگونه است؟
- چگونه می‌توان از برفک دهان پیشگیری کرد؟
- عوارض برفک دهان چیست؟
- برفک دهان در بارداری
- برفک دهان و ایدز
- سخن نهایی
- سوالات متداول
برفک دهان چیست؟
برفک دهان یا «کاندیدیازیس دهانی» یک عفونت قارچی شایع است که توسط قارچ‌های نوع کاندیدا آلبیکنس ایجاد می‌شود. این قارچ به طور طبیعی در دهان اکثر افراد وجود دارد و معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما تحت شرایط خاص می‌تواند بیش از حد رشد کرده و باعث ایجاد برفک شود. این بیماری می‌تواند هر فردی را مبتلا کند، اما افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف و افرادی که داروهای خاص مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا کورتون مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض خطر هستند.
ظاهر برفک دهان معمولا به شکل لکه‌های سفید، کرمی یا زرد رنگ روی زبان، لثه‌ها، داخل گونه‌ها و گاهی سقف دهان دیده می‌شود. این لکه‌ها ممکن است با کشیدن زبان یا مسواک زدن خونریزی خفیف داشته باشند. در برخی موارد، برفک باعث احساس سوزش، درد، خشکی دهان و حتی مشکلات در جویدن و بلع غذا می‌شود.
این مشکل به دو شکل شایع بروز می‌کند:
- برفک کاندیدیاز سطحی: که سطح دهان و زبان را درگیر می‌کند و معمولا خفیف است.
- برفک کاندیدیاز شدید یا مزمن: که می‌تواند عمیق‌تر به بافت‌های دهان نفوذ کند و در افراد با سیستم ایمنی ضعیف خطرناک باشد.
علائم برفک دهان
برفک دهان معمولا با مجموعه‌ای از نشانه‌ها و تغییرات در ظاهر و احساس دهان همراه است که شناسایی به موقع آن می‌تواند به درمان سریع‌تر و جلوگیری از عوارض کمک کند. در ادامه به علائم رایج این عارضه اشاره شده است:
- لکه‌های سفید یا کرمی روی زبان و دهان: شایع‌ترین علامت این بیماری، ایجاد لکه‌های سفید رنگ با سطحی نرم و کمی برجسته است که اغلب روی زبان، لثه‌ها، سقف دهان و داخل گونه‌ها دیده می‌شود.
- سوزش یا درد دهان: افراد مبتلا ممکن است احساس سوزش، درد یا ناراحتی در محل لکه‌ها داشته باشند که معمولا هنگام خوردن غذاهای تند، ترش یا شور شدیدتر می‌شود.
- قرمزی و التهاب دهان: علاوه بر لکه‌های سفید، نواحی اطراف آن ممکن است قرمز و ملتهب شود، که گاهی با خشکی و حساسیت همراه است.
- مشکل در جویدن و بلع غذا: در موارد شدید، این مشکل می‌تواند باعث درد هنگام خوردن یا بلع غذا شود. برفک دهان نوزاد موجب کاهش اشتهای او می‌شود.
- ترشح یا طعم ناخوشایند: برخی افراد طعم ناخوشایند یا ترشح سفید رنگ در دهان خود حس می‌کنند که ناشی از تجمع قارچ‌ها و باکتری‌ها است.
- احساس ترک خوردگی در گوشه‌های دهان (انگلکت زاویه‌ای): گاهی این مشکل باعث ترک یا التهاب گوشه‌های لب می‌شود و در افراد مسن و کسانی که دندان مصنوعی دارند، رایج‌تر است.
روی زبونت لکه‌های سفید و آزاردهنده ایجاد شده؟
بدون نیاز به مراجعه حضوری، با متخصص مشورت کنعلت برفک دهان چیست؟
برفک دهان، نتیجه رشد بیش از حد قارچ‌های طبیعی دهان از نوع کاندیدا آلبیکنس است. این قارچ‌ها در حالت طبیعی بدون ایجاد مشکل در دهان زندگی می‌کنند، اما تحت تاثیر عوامل داخلی یا خارجی می‌توانند تکثیر شده و باعث ایجاد برفک شوند. عوامل متعددی بر افزایش خطر و شدت این بیماری تاثیر می‌گذارند که شناخت آن‌ها به پیشگیری و درمان به موقع کمک می‌کند. دلایل شایع ایجاد این مشکل عبارت‌اند از:
۱- ضعف سیستم ایمنی
افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، مانند بیماران مبتلا به HIV، افرادی که شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی انجام می‌دهند، یا کسانی که داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، بیشتر به این مشکل مبتلا می‌شوند.
۲- مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها
آنتی‌بیوتیک‌ها علاوه بر باکتری‌های مضر، می‌توانند باکتری‌های مفید دهان را نیز کاهش دهند. این عدم تعادل باعث رشد بیش از حد قارچ‌ها و ظهور برفک می‌شود.
۳- دیابت و قند خون بالا
سطح بالای قند خون محیط مناسبی برای رشد قارچ‌ها فراهم می‌کند. دیابت یکی از اصلی‌ترین دلایل برفک دهان بزرگسالان و کودکان است و معمولا علائم این بیماری در افراد مبتلا به دیابت شدت بیشتری دارد.
۴- خشکی دهان (زروستومیا)
کاهش تولید بزاق باعث خشکی دهان و کاهش توان طبیعی دهان در کنترل رشد میکروارگانیسم‌ها می‌شود. خشکی دهان می‌تواند ناشی از سن، داروها یا بیماری‌های خاص باشد و ریسک برفک را افزایش دهد.
۵- دندان مصنوعی و دستگاه‌های ارتودنسی
دندان‌های مصنوعی یا بریس‌های ارتودنسی، به ویژه اگر بهداشت آن‌ها رعایت نشود، محیط مرطوب و گرمی برای رشد قارچ‌ها فراهم می‌کنند و باعث ایجاد برفک در نقاط تماس با لثه یا زبان می‌شوند.
۶- عوامل هورمونی و دارویی
مصرف داروهای کورتونی، ضدبارداری خوراکی یا تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند تعادل طبیعی میکروب‌های دهان را برهم زده و رشد قارچ‌ها را تسهیل کند.
چه افرادی در معرض خطر برفک دهان هستند؟
برفک دهان می‌تواند هر فردی را مبتلا کند، اما برخی گروه‌ها به دلیل شرایط جسمانی، دارویی یا سبک زندگی خاص، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند. در ادامه به لیست افرادی که بیشتر در معرض ابتلا به این مشکل هستند اشاره کرده‌ایم:
- نوزادان و کودکان کوچک: سیستم ایمنی نوزادان هنوز کامل نشده است و دهان آن‌ها محیط مناسبی برای رشد قارچ‌های کاندیدا فراهم می‌کند.
- سالمندان: کاهش عملکرد سیستم ایمنی و خشکی دهان در سالمندان باعث افزایش احتمال ابتلا به برفک می‌شود.
- افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که به دلیل بیماری‌های مزمن، عفونت HIV، شیمی‌درمانی یا مصرف داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی، مقاومت بدنشان پایین است، بیشتر در معرض این بیماری هستند.
- افراد مبتلا به دیابت: قند بالای خون محیطی مناسب برای رشد قارچ‌ها ایجاد می‌کند و ریسک ابتلا به برفک دهان را افزایش می‌دهد.
- افراد با مصرف داروهای خاص: مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای کورتونی یا ضدبارداری خوراکی می‌تواند تعادل طبیعی میکروبی دهان را برهم زده و باعث رشد بیش از حد قارچ‌ها شود.
- افرادی با دندان مصنوعی یا بریس: دستگاه‌های دهانی می‌توانند محیط مرطوب و گرم برای رشد قارچ‌ها فراهم کنند، به ویژه اگر بهداشت دهان رعایت نشود.
- افرادی با بهداشت دهان ضعیف یا خشکی دهان: مسواک نزدن منظم، عدم استفاده از نخ دندان و خشکی دهان می‌تواند خطر برفک را افزایش دهد.
روش‌های درمان برفک دهان
درمان برفک دهان بسته به شدت عفونت و وضعیت سلامت فرد می‌تواند متفاوت باشد. هدف از درمان، کاهش رشد قارچ، از بین بردن علائم و پیشگیری از بازگشت بیماری است. برای درمان کامل این بیماری و جلوگیری از تشدید علائم بهتر است در اولین فرصت از یک متخصص عفونی کمک بگیرید. در ادامه به بهترین روش‌های درمان برفک اشاره کرده‌ایم:
۱- داروهای ضدقارچی
داروهای ضدقارچی اولین و مهم‌ترین روش درمان برفک دهان هستند. این داروها به صورت محلول خوراکی، ژل یا قرص خوراکی موجود هستند و می‌توانند رشد قارچ‌های کاندیدا را مهار کنند. این داروها باید زیر نظر پزشک متخصص و با دوز مناسب مصرف شوند.
Treatment for oral thrush may include antifungal medications in the form of lozenges, tablets, or a liquid that you swish in your mouth and then swallow. If these medicines don’t work, medicine may be given that works throughout your body.
درمان برفک دهان ممکن است شامل داروهای ضدقارچ به صورت قرص، قرص‌های مکیدنی یا محلولی باشد که در دهان قرقره کرده و سپس قورت داده می‌شود. اگر این داروها موثر نباشند، داروهایی که در سراسر بدن عمل می‌کنند، تجویز می‌شود.
به نقل از وب سایت mayoclinic
۲- رعایت بهداشت دهان و دندان
مسواک زدن منظم، استفاده از نخ دندان و شستشوی دهان با دهانشویه‌های ضدقارچی یا ضدعفونی‌کننده به کاهش رشد قارچ‌ها و پیشگیری از بازگشت بیماری کمک می‌کند. تمیز نگه داشتن دندان مصنوعی و ابزارهای ارتودنسی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.
۳- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای
در صورتی که فرد به دیابت یا مشکلات سیستم ایمنی مبتلا باشد، کنترل قند خون و درمان بیماری زمینه‌ای باعث بهبود سریع‌تر این مشکل می‌شود و ریسک بازگشت آن را کاهش می‌دهد.
۴- اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی
کاهش مصرف قند و مواد غذایی فرآوری شده، نوشیدن آب کافی برای پیشگیری از خشکی دهان و اجتناب از مصرف الکل و دخانیات می‌تواند به کنترل رشد قارچ‌ها کمک کند.
۵- درمان‌های خانگی مکمل
استفاده از دهانشویه‌های طبیعی مانند محلول آب و نمک یا شیرین‌بیان ممکن است به کاهش علائم خفیف کمک کند، اما نباید جایگزین داروهای تجویزی باشد. این روش‌ها بیشتر به عنوان مکمل درمان و کاهش ناراحتی توصیه می‌شوند.
درمان برفک دهان در طب سنتی چگونه است؟
در طب سنتی، این مشکل به‌عنوان نوعی اختلال ناشی از تجمع خلط‌های غیرطبیعی یا ضعف معده و دستگاه گوارش دیده می‌شود و درمان آن معمولا بر پایه پاکسازی بدن، تقویت سیستم ایمنی و اصلاح تغذیه است. بهترین روش‌های درمان برفک دهان در طب سنتی عبارت‌اند از:
- استفاده از عسل طبیعی: عسل دارای خواص ضدقارچی و ضدباکتریایی است و می‌تواند با کاهش التهاب و رشد قارچ‌ها به بهبود برفک کمک کند.
- شستشوی دهان با محلول آب و نمک: غرغره کردن آب نمک ولرم چند بار در روز باعث پاکسازی دهان و کاهش رشد قارچ‌ها می‌شود.
- دمنوشهای گیاهی: مصرف دمنوش‌هایی مانند آویشن، نعناع، بابونه و پوست انار به دلیل خواص ضدقارچی و تقویت‌کننده سیستم ایمنی توصیه می‌شود.
- روغن‌های طبیعی: استفاده موضعی از روغن جوجوبا، نارگیل یا سیاه‌دانه روی لکه‌های سفید می‌تواند رشد قارچ‌ها را کاهش دهد.
- اصلاح رژیم غذایی: پرهیز از شیرینی‌های زیاد، غذاهای چرب و فرآوری‌شده و افزایش مصرف سبزیجات، میوه‌های تازه و مایعات طبیعی به پاکسازی بدن و بهبود این مشکل کمک می‌کند.
بهترین داروی برفک دهان چیست؟
انتخاب داروی برفک دهان بستگی به شدت عفونت، وضعیت سلامت فرد و عوامل زمینه‌ای بستگی دارد. از مهم‌ترین داروهای موثر برای درمان این بیماری می‌توان به قرص فلوکونازول و همچنین انواع داروهای ضدقارچی مثل میکونازول اشاره کرد. در جدول زیر به داروهای موثر برای درمان این مشکل و روش مصرف هر دارو اشاره شده است:
| نام دارو | نوع دارو | روش مصرف | توضیح کوتاه |
| فلوکونازول (Fluconazole) | ضدقارچی سیستمیک | خوراکی، ۱۰۰-۲۰۰ میلی‌گرم روزانه ۷-۱۴ روز | موثر برای عفونت‌های متوسط تا شدید، مخصوصا در افراد با سیستم ایمنی ضعیف |
| نیستاتین (Nystatin) | ضدقارچی موضعی | محلول خوراکی ۴-۶ میلی‌لیتر ۴ بار در روز، ۷-۱۴ روز | مناسب برای عفونت‌های خفیف تا متوسط، عوارض جانبی کم |
| کلوتریمازول (Clotrimazole) | ضدقارچی موضعی | قرص مکیدنی ۱۰ میلی‌گرم ۵ بار در روز، ۷-۱۴ روز | موثر برای برفک دهان خفیف تا متوسط |
| میکونازول (Miconazole) | ضدقارچی موضعی | قرص موکواژزیو ۵۰ میلی‌گرم یک بار در روز، ۷-۱۴ روز | برای درمان عفونت‌های خفیف تا متوسط |
| ایتراکونازول (Itraconazole) | ضدقارچی سیستمیک | خوراکی ۲۰۰ میلی‌گرم یک بار در روز، ۷-۱۴ روز | مناسب برای عفونت‌های مقاوم یا افراد با سیستم ایمنی ضعیف |
قبل از انتخاب داروی مناسب بهتر است با یک متخصص عفونی آنلاین مشورت کنید، زیرا مصرف خودسرانه ممکن است باعث عوارض جانبی یا مقاومت دارویی شود.
راه‌های سرایت برفک دهان چیست؟
برفک دهان معمولا یک بیماری مسری محسوب نمی‌شود، اما قارچ‌های کاندیدا می‌توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند، به ویژه در شرایطی که سیستم ایمنی فرد دریافت‌کننده ضعیف باشد. در ادامه این بخش به راه‌های انتقال این بیماری اشاره شده است:
- تماس مستقیم دهان با دهان فرد مبتلا، مانند بوسیدن
- استفاده مشترک از قاشق، لیوان یا مسواک
- تماس دهان نوزاد با وسایل آلوده یا از طریق شیر مادر در صورت عفونت مادر
- تماس با دندان مصنوعی یا ابزارهای ارتودنسی آلوده
- انتقال از طریق دست‌های آلوده به دهان، به ویژه در کودکان و سالمندان
نگران سفیدک‌هایی که داخل دهانت ایجاد شده هستی؟
می‌تونی به صورت آنلاین از متخصص نوبت حضوری بگیریروش تشخیص برفک دهان چگونه است؟
تشخیص این بیماری معمولا بر اساس معاینه بالینی و مشاهده لکه‌های سفید و علائم دهان انجام می‌شود. در موارد مشکوک یا شدید، روش‌های آزمایشگاهی می‌توانند برای تایید تشخیص و تعیین شدت عفونت مورد استفاده قرار گیرند. بهترین روش‌های تشخیص این عارضه عبارت‌اند از:
- معاینه بالینی دهان: بررسی لکه‌های سفید یا کرمی روی زبان، لثه‌ها، سقف دهان و داخل گونه‌ها
- آزمایش میکروسکوپی: نمونه‌برداری از لکه‌ها و بررسی زیر میکروسکوپ برای شناسایی قارچ‌های کاندیدا
- کشت قارچی: کشت نمونه برای شناسایی دقیق نوع قارچ و حساسیت آن به داروهای ضدقارچی
- بررسی عوامل زمینه‌ای: ارزیابی سیستم ایمنی، دیابت یا مصرف داروهای خاص
چگونه می‌توان از برفک دهان پیشگیری کرد؟
پیشگیری از این مشکل با رعایت بهداشت دهان و دندان، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و تقویت سیستم ایمنی امکان‌پذیر است. انجام اقدامات پیشگیرانه می‌تواند از بروز عفونت و بازگشت آن جلوگیری کند. برای پیشگیری از برفک دهان باید به نکات زیر توجه کنید:
- رعایت بهداشت دهان و دندان
- تمیز نگه داشتن دندان مصنوعی و ابزارهای ارتودنسی
- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای
- کاهش مصرف قند و مواد غذایی فرآوری شده
- اجتناب از دخانیات و الکل
- نوشیدن آب کافی
عوارض برفک دهان چیست؟
اگر این بیماری درمان نشود، ممکن است عوارض ناراحت‌کننده و گاهی خطرناکی برای سلامت ایجاد کند. مهم‌ترین عوارض این عارضه عبارت‌اند از:
- درد و سوزش دهان و زبان
- مشکلات در جویدن و بلع غذا
- خشکی و التهاب دهان
- ترک خوردگی گوشه‌های لب
- احتمال انتشار عفونت به دیگر نقاط بدن در افراد با سیستم ایمنی ضعیف
- کاهش اشتها و اختلالات تغذیه‌ای
برفک دهان در بارداری
برفک دهان در بارداری به دلیل تغییرات هورمونی و ضعف نسبی سیستم ایمنی در این دوره شایع‌تر است. افزایش سطح هورمون‌ها باعث تغییر در محیط دهان و رشد سریع‌تر قارچ‌های کاندیدا می‌شود. علائم برفک در بارداری مشابه سایر افراد است و شامل لکه‌های سفید روی زبان و لثه، سوزش و درد دهان است.
درمان این مشکل باید با نظر پزشک انجام شود، زیرا برخی داروهای ضدقارچی خوراکی ممکن است برای جنین مناسب نباشند؛ بنابراین روش‌های موضعی و بهبود بهداشت دهان و رعایت تغذیه سالم، مهم‌ترین راهکارهای مدیریت برفک دهان در دوران بارداری هستند.
برفک دهان و ایدز
برفک دهان یکی از عفونت‌های شایع در افراد مبتلا به HIV است، زیرا سیستم ایمنی این افراد به شدت تضعیف شده و بدن توان مقابله با رشد قارچ‌های کاندیدا را ندارد. در این گروه، بیماری می‌تواند شدیدتر و مقاوم‌تر باشد و گاهی به دیگر بخش‌های دستگاه گوارش نیز سرایت کند. ظهور برفک دهان در افراد مبتلا به HIV می‌تواند نشانه کاهش سطح ایمنی باشد و نیازمند درمان فوری و تحت نظر پزشک متخصص است.
سخن نهایی
برفک دهان یک عفونت شایع قارچی است که می‌تواند در هر فردی رخ دهد. با رعایت بهداشت دهان و دندان، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و اصلاح سبک زندگی می‌توان تا حد زیادی از بروز این بیماری پیشگیری کرد. درمان‌های خانگی و داروهای ضدقارچی می‌توانند علائم را کاهش دهند، اما برای درمان کامل و جلوگیری از بازگشت بیماری، مشورت با پزشک و پیروی از دستور درمانی او ضروری است.
برای درمان و استفاده از داروی مناسب جهت بهبود علائم می‌توانید به راحتی از پزشکان متخصص عفونی در پلتفرم درمانکده نوبت بگیرید و با آن‌ها مشورت کنید.
سوالات متداول
درمان خانگی برفک دهان شامل شستشوی دهان با محلول آب و نمک، مصرف عسل طبیعی و دمنوشهای ضدقارچی مانند آویشن یا بابونه، و رعایت بهداشت دهان و کاهش مصرف قند است.
بله، این بیماری می‌تواند از طریق تماس مستقیم دهان یا استفاده مشترک از وسایل دهانی به دیگران منتقل شود، به ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند.
این عارضه معمولا در بارداری جدی نیست، اما نیاز به درمان و رعایت بهداشت دهان دارد تا از عفونت شدید یا انتقال به نوزاد جلوگیری شود.
در موارد خفیف، رعایت بهداشت دهان، کاهش مصرف قند و درمان‌های خانگی می‌تواند برفک را کاهش دهد، اما در اکثر موارد داروهای ضدقارچی لازم هستند.
معمولا درمان این مشکل با داروهای ضدقارچی بین ۷ تا ۱۴ روز طول می‌کشد، اما در موارد شدید یا مقاوم ممکن است طولانی‌تر باشد.
بله، اگر عوامل زمینه‌ای مانند ضعف سیستم ایمنی، دیابت یا خشکی دهان کنترل نشود، برفک دهان ممکن است دوباره عود کند.
منابع: clevelandclinic، healthdirect، healthline
