سونوگرافی آنومالی چیست؟ اعداد نرمال + بهترین زمان انجام

اسکن آنومالی یا سونوگرافی آنومالی (Anomaly Scan) معمولا در هفته هجدهم تا ۲۲‌ام بارداری انجام می‌شود. هدف اصلی آن بررسی ساختار جنین و تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی است. این اسکن همان غربالگری سه ماهه دوم است و می‌تواند بسیاری از بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم داون (Down syndrome) و مشکلات قلبی یا اندامی را شناسایی کند. همچنین در صورت تمایل شما امکان تعیین جنسیت جنین نیز وجود دارد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده به این موضوع می‌پردازیم که سونوگرافی آنومالی برای چیست و چه مواردی را مشخص می‌کند.

سونوگرافی آنومالی چیست؟

سونوگرافی آنومالی در هفته 18 با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا انجام می‌شود، نه اشعه. یعنی برخلاف تصویربرداری‌هایی مثل رادیوگرافی یا سی‌تی‌اسکن، در این روش هیچ نوع اشعه‌ یونیزان (Ionizing radiation) وجود ندارد و برای جنین و مادر کاملا بی‌ضرر است. اشعه‌ یونیزان اشعه‌ای است که انرژی بسیار زیادی دارد و می‌تواند به اتم‌ها و مولکول‌های بدن بار الکتریکی بدهد.

در این بررسی، سونوگرافیست معمولا از سونوگرافی دو‌ بعدی برای مشاهده اندام‌های جنین استفاده می‌کند، اما در برخی موارد ممکن است برای وضوح بیشتر از تصاویر سه‌ بعدی یا چهار بعدی نیز کمک بگیرد.

در مقاله «سونوگرافی چیست؟» به طور کامل و دقیق توضیح داده‌ایم که این روش چگونه با استفاده از امواج صوتی، تصاویر زنده‌ای از اندام‌های داخلی بدن ایجاد می‌کند و چرا در بارداری یکی از ایمن‌ترین روش‌های تصویربرداری محسوب می‌شود.

سونوگرافی آنومالی برای چیست؟

دکتر زنان اسکن آنومالی را برای بررسی دقیق رشد اندام‌ها و سلامت جنین توصیه می‌کند. در هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری اندام‌های جنین تقریبا کامل شده‌اند و می‌توان تمام بدن را با جزئیات بررسی کرد. اگر ناهنجاری مادرزادی جدی وجود داشته باشد، در این مرحله هنوز امکان تصمیم‌گیری پزشکی و قانونی درباره ادامه یا توقف بارداری وجود دارد. همچنین می‌توان رشد طبیعی جنین، محل قرارگیری جفت و میزان مایع آمنیوتیک را ارزیابی کرد تا در صورت وجود خطراتی مثل محدودیت رشد یا جفت سرراهی اقدامات لازم انجام شود. بنابراین هدف سونوگرافی آنومالی اطمینان از سلامت جنین و پیشگیری از عوارض جدی بارداری است.

پزشکان اسکن آنومالی را به همه مادران باردار توصیه می‌کنند، حتی اگر بارداری بدون مشکل داشته باشد. چون بسیاری از ناهنجاری‌ها بدون علامت هستند و فقط با سونوگرافی قابل تشخیص‌ هستند. با این حال، در برخی موارد پزشک تاکید ویژه‌ای بر انجام آن دارد، مثلا اگر:

• مادر سن بالای ۳۵ سال دارد.
• سابقه‌ ناهنجاری جنینی یا بیماری ژنتیکی در خانواده وجود دارد.
• در بارداری قبلی سقط یا مشکل جنینی رخ داده است.
• نتایج آزمایش‌های غربالگری سه‌ماهه اول غیرطبیعی بوده است.

اگر برای انجام یا تفسیر اسکن آنومالی نگران هستید، گفت‌وگو با دکتر زنان آنلاین به شما اطمینان خاطر می‌دهد و مسیر تصمیم‌گیری را آسان‌تر می‌کند. به‌ویژه اگر نتیجه سونوگرافی نیاز به بررسی دقیق‌تر یا ارجاع به متخصص ژنتیک داشته باشد.

سونوگرافی آنومالی چه مواردی را مشخص می‌کند؟

در اسکن آنومالی پزشک تمام اندام‌های حیاتی جنین را از نظر شکل، اندازه و عملکرد بررسی می‌کند. به‌طور خلاصه، موارد زیر معمولا در نتیجه سونوگرافی آنومالی وجود دارد:

ناهنجاری‌های مغز و سیستم عصبی مرکزی

ناهنجاری‌های مغز و سیستم عصبی مرکزی از شایع‌ترین مواردی هستند که در اسکن آنومالی قابل تشخیص‌ هستند:

ناهنجاری	توضیح
آنانسفالی (Anencephaly)	فقدان بخشی از جمجمه و مغز
هیدروسفالی (Hydrocephalus)	تجمع غیرطبیعی مایع در بطن‌های مغز
اسپاینا بیفیدا (Spina bifida)	باز بودن بخشی از ستون فقرات همراه با کیسه‌ای در پشت جنین
هولوپروزنسفالی (Holoprosencephaly)	نقص در تقسیم نیم‌کره‌های مغزی
آژنزی جسم پینه‌ای (Agenesis of corpus callosum)	تشکیل‌نشدن بخش ارتباطی بین دو نیم‌کره مغز
مخچه کوچک یا غیرطبیعی (Dandy-Walker malformation)	ناهنجاری در ساختار مخچه و بطن چهارم مغز.

۱- ناهنجاری‌های قلبی و عروقی

در سونوگرافی آنومالی، پزشک می‌تواند موارد زیر را در سیستم قلبی و عروقی جنین تشخیص دهد:

ناهنجاری	توضیح
نقص دیواره بین بطنی یا دهلیزی (VSD, ASD)	سوراخ در دیواره قلب
تترالوژی فالوت (Tetralogy of Fallot)	مجموعه‌ای از ۴ ناهنجاری قلبی مادرزادی
کوآرکتاسیون آئورت	تنگی در مسیر خروجی خون از قلب
جابجایی عروق بزرگ (TGA)	عوض شدن جای آئورت و شریان ریوی

۲- ناهنجاری‌های کروموزومی همراه با علائم ظاهری

برخی ناهنجاری‌های ژنتیکی مثل سندرم داون در سونوگرافی مستقیم دیده نمی‌شوند، اما نشانه‌های غیر‌مستقیم دارند:

نشانه در سونوگرافی	مشکلات احتمالی
ضخامت غیر‌طبیعی پشت گردن (Nuchal fold thickening)	احتمال سندرم داون
استخوان بینی کوتاه	احتمال سندرم داون
مایع اضافی در دور اندام‌ها (Hydrops fetalis)	ناهنجاری‌های کروموزومی یا عفونت
کیست‌های شبکه کوروئید مغز	گاهی بی‌خطر، اما در مواردی نشانه تریزومی ۱۸

۳- ناهنجاری‌های صورت

برخی از ناهنجاری‌های صورت نیز در سونوگرافی آنومالی قابل تشخیص هستند، از جمله:

نام ناهنجاری	توضیح
شکاف لب و کام (Cleft lip/palate)	شایع‌ترین ناهنجاری‌ در صورت جنین
ناهنجاری فک یا چانه (Micrognathia)	کوچک بودن غیر‌طبیعی فک پایین
کوچک بودن غیر‌طبیعی فک پایین	نشان‌دهنده برخی سندروم‌ها مثل سندرم داون، سندرم ادوارد (تریزومی ۱۸) یا سندرم پاتو (تریزومی ۱۳)

۴- ستون فقرات و اسکلتی

در این بخش تمرکز اصلی بر رشد و شکل استخوان‌ها، مهره‌ها و نحوه بسته شدن ستون فقرات است؛ زیرا هرگونه انحراف یا نقص در این نواحی می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های مادرزادی یا اختلالات عصبی مانند اسپینا بیفیدا باشد. جدول زیر مهم‌ترین ناهنجاری‌های اسکلتی و ستون فقرات را که در اسکن آنومالی قابل مشاهده‌ هستند، نشان می‌دهد.

ناهنجاری	توضیح
باز بودن مهره‌ها (Spina bifida)	نقص لوله عصبی، در پشت جنین
کوتاهی اندام‌ها (Skeletal dysplasia)	کوتاه بودن استخوان‌های بازو یا ران
انحنای شدید ستون فقرات (Scoliosis)

۵- قفسه سینه و شکم

پزشک با کمک سونوگرافی ارگان‌های حیاتی مانند قلب، ریه، معده، کلیه‌ها و دیافراگم را به دقت ارزیابی می‌کند. هدف این است که مطمئن شود جنین رشد طبیعی دارد و اندام‌های داخلی در محل درست و به شکل سالم تشکیل شده‌اند. در جدول زیر می‌توانید مهم‌ترین ناهنجاری‌های قابل تشخیص در قفسه سینه و شکم جنین را مشاهده کنید.

ناهنجاری	توضیح
فتق دیافراگم (Diaphragmatic hernia)	ورود بخشی از احشا از شکم به قفسه سینه
گاستروشیزی یا اومفالوسل (نارسایی‌های جداره شکمی)	بیرون‌زدگی احشای شکمی از دیواره شکم جنین
تشکیل نشدن معده یا کلیه‌ها (Renal agenesis)	قرار نگرفتن اندام‌ها در جای درست خود
کیست یا ورم کلیه‌ها (Hydronephrosis)	انسداد مسیر ادراری
پر نشدن مثانه	نشانه ناهنجاری ادراری یا فقدان کلیه‌ها

۶- اندام‌های حرکتی

اندام‌های حرکتی جنین شامل دست‌ها، پاها، شانه‌ها و انگشتان هستند و بررسی آن‌ها در سونوگرافی آنومالی اهمیت ویژه‌ای دارد. پزشک با اندازه‌گیری طول استخوان‌ها و ارزیابی حرکت مطمئن می‌شود که رشد و عملکرد عضلانی و اسکلتی جنین طبیعی است.

ناهنجاری	توضیح
فقدان یا کوتاهی اندام‌ها (Limb reduction defects)	تشکیل نشدن بخشی از بازو یا پاها
انگشت اضافی یا چسبیده (Polydactyly/Syndactyly)	—

۷- ناهنجاری‌های جفت و بند ناف

سلامت جفت و بند ناف برای جریان خون و تغذیه مناسب جنین حیاتی است. با ارزیابی این اندام‌ها در سونوگرافی آنومالی پزشک می‌تواند هر گونه ناهنجاری بالقوه را قبل از بروز مشکلات جدی شناسایی کند و اقدامات پیشگیرانه را انجام دهد.

ناهنجاری	توضیح
جفت سرراهی (Placenta previa)	قرار گرفتن جفت روی دهانه رحم
بند ناف با دو رگ به‌جای سه رگ (Two-vessel cord)	گاهی با ناهنجاری‌های قلب یا کلیه همراه است.
درگیری زودرس جفت (Placental abruption)	جدا شدن زودرس جفت از دیواره رحم.

احتمال دارد همه‌ ناهنجاری‌ها در سونوگرافی دیده نشود. مثلا گاهی به دلیل وضعیت قرارگیری جنین یا محدودیت دید، پزشک زنان تکرار سونوگرافی را توصیه می‌کند.

اسکن آنومالی به شما می‌گوید که احتمالا مشکلی وجود دارد، ولی تضمین نمی‌کند که حتما آن مشکل وجود داشته باشد. یعنی اگر پزشک مورد مشکوکی دید، برای تایید آن آزمایش‌های تکمیلی مثل آمنیوسنتز یا NIPT را توصیه می‌کند.

سونوگرافی آنومالی چگونه انجام می‌شود؟

پزشک سونوگرافی از شما می‌خواهد به پشت روی تخت دراز بکشید، درست مانند انجام سونوگرافی شکم و لگن. احتمالا به شما می‌گوید کمی به سمت پهلوی راست یا چپ بچرخید تا هم تصویر واضح‌تری از جنین بگیرد و هم جریان خون رحم بهتر برقرار بماند.

سپس ژل را روی سطح شکم می‌مالد تا تماس بین پوست و دستگاه بهتر برقرار شود و امواج صوتی راحت‌تر عبور کنند. در مرحله بعد پروب (همان وسیله دستی سونوگرافی) را روی شکم حرکت می‌دهد تا وضعیت شکم و جنین را به صورت تصویر سیاه و سفید روی مانیتور ببیند.

در طول اسکن پزشک به اندام‌های جنین، ستون فقرات، قلب، شکم، جفت، بند ناف و میزان مایع آمنیوتیک نگاه می‌کند و اندازه‌گیری‌های مهمی انجام می‌دهد. مثلا دور سر، دور شکم، طول استخوان ران و رشد جنین باید با سن بارداری مطابقت داشته باشد.

سونوگرافی معمولا ۲۰ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد، اما اگر وضعیت جنین پیچیده باشد یا نیاز به بررسی دقیق قلب باشد ممکن است کمی بیشتر طول بکشد.

مراقبت‌های لازم قبل از سونوگرافی آنومالی

آمادگی برای سونوگرافی آنومالی پیچیده نیست، فقط باید در زمان دقیق آن را انجام دهید:

برای سونوگرافی آنومالی باید مثانه پر باشد؟

برخلاف بعضی سونوگرافی‌های اولیه بارداری که مثانه پر باعث دید بهتر رحم و جنین می‌شود، در این اسکن (هفته ۱۸ تا ۲۲) رحم و جنین به اندازه کافی بزرگ شده‌اند و تصاویر به وضوح قابل مشاهده هستند. با این حال ممکن است به شما توصیه کنند مثانه نیمه‌پر داشته باشید.

برای سونوگرافی آنومالی باید ناشتا بود؟

برای این آزمایش نیازی به ناشتا بودن نیست، فقط لباس مناسب بپوشید که روند سونوگرافی راحت‌تر برایتان انجام شود. همچین مدارک پزشکی‌تان را فراموش نکنید.

بهترین زمان برای سونوگرافی آنومالی چه موقعی است؟

بهترین زمان سونوگرافی آنومالی دقیقا بین هفته ۱۸ تا ۲۲ بارداری است این محدوده زمانی به چند دلیل انتخاب شده است:

• رشد کافی اندام‌ها: در این هفته‌ها، اندام‌ها و ساختارهای جنین به اندازه کافی رشد کرده‌اند تا جزئیات آن‌ها قابل بررسی باشد. قبل از هفته ۱۸، بعضی اندام‌ها هنوز کامل نیستند و ممکن است برخی ناهنجاری‌ها مشخص نشوند.
• فضای کافی در رحم: رحم در این زمان هنوز زیاد پر نشده و جنین فضای کافی دارد تا موقعیتش برای بررسی مناسب باشد.
• امکان تشخیص ناهنجاری‌ها قبل از تولد: انجام سونوگرافی در این بازه زمانی امکان برنامه‌ریزی درمان یا اقدامات تکمیلی قبل از تولد را فراهم می‌کند.

اگر سونوگرافی را زودتر از هفته ۱۸‌ام انجام دهید، احتمال دارد بعضی اندام‌ها کامل دیده نشوند و تشخیص دقیق سخت شود.

بعد از هفته ۲۲‌ام بارداری هم هنوز امکان بررسی وجود دارد، اما گاهی جنین بزرگ شده است و موقعیتش برای دیدن بعضی اندام‌ها محدود می‌شود.

سونوگرافی آنومالی گاهی نگرانی ایجاد می‌کنه

قبل از سونوگرافی همه چیز رو از دکتر بپرس!

دکتر زنان دکتر زنان انلاین فوری

اگر برای سایر سونوگرافی‌ها به اطلاعات جامع نیاز دارید، مطالعه مقاله «چگونه برای سونوگرافی آماده شویم؟» به شما پیشنهاد می‌شود.

قبل از سونوگرافی آنومالی چی بخوریم؟

برای سونوگرافی آنومالی هیچ محدودیتی در غذا خوردن ندارید. اما این توصیه وجود دارد که بهتر است مادر خوراکی‌های شیرین مثل خرما بخورد. این توصیه می‌تواند به دلایل زیر باشد:

• تحریک حرکت جنین: قند موجود در خرما قند خون مادر را به شکل موقتی بالا می‌برد. این افزایش قند باعث می‌شود جنین فعال‌تر حرکت کند و در نتیجه سونوگرافیست اندام‌ها و صورت جنین را راحت‌تر و دقیق‌تر ببیند.
• بهبود وضعیت جنین در رحم: اگر جنین در موقعیت نامناسب یا خواب باشد، حرکت ناشی از انرژی کوتاه‌مدت باعث می‌شود جنین موقعیت مناسب‌تری برای اسکن پیدا کند.
• راحتی مادر: مصرف خرما یا یک خوراکی شیرین سبک، باعث می‌شود مادر انرژی داشته باشد و سرگیجه یا ضعف نگیرد، مخصوصا اگر صبح باشد. معمولا یک تا ۲ عدد خرما یا یک قند طبیعی کوچک کافی است.

اعداد نرمال در سونوگرافی آنومالی

جدول زیر محدوده اعداد نرمال در سونوگرافی آنومالی را نشان می‌دهد. باید بدانید این اعداد تقریبی هستند. زیرا هر جنین کمی متفاوت است و تفاوت‌های جزئی طبیعی محسوب می‌شود. تفسیر نهایی با پزشک است. اگر عددی خارج از محدوده باشد، پزشک بررسی می‌کند که آیا مشکل اساسی وجود دارد یا تفاوت طبیعی است.

شاخص	محدوده نرمال (تقریبی)	توضیح
قطر دو جداره سر (BPD)	حدود ۴۲–۵۴ میلی‌متر	اندازه‌گیری فاصله بین دو طرف جمجمه
محیط سر (HC)	حدود ۱۵۰–۲۰۰ میلی‌متر	اندازه محیط سر برای بررسی رشد مغز
محیط شکم (AC)	حدود ۱۳۵–۱۸۵ میلی‌متر	بررسی رشد شکم و اندام‌های داخلی
طول استخوان ران (FL)	حدود ۳۲–۴۰ میلی‌متر	نشان‌دهنده رشد استخوان‌ها
وزن تخمینی جنین (EFW)	حدود ۲۵۰–۵۰۰ گرم	براساس اندازه‌ها وزن جنین تخمین زده می‌شود.
مایع آمنیوتیک (AFI)	۸–۱۸ سانتی‌متر	میزان مایع اطراف جنین برای سلامت رحم
ضخامت جفت	حدود ۲۰–۴۰ میلی‌متر	با توجه به هفته بارداری، محل قرارگیری و ضخامت طبیعی جفت

Typical ranges for fetal biometry vary and many factors go into determining what’s “normal.” Each parameter has an average measurement at different gestational ages. Further, each pregnancy is different and your provider will take other factors into account when they assess your results.

اندازه‌ اندام‌ها و شاخص‌هایی مثل BPD یا HC در هر جنین می‌تواند متفاوت باشد. عوامل زیادی در تعیین اینکه چه چیزی «نرمال» محسوب می‌شود، نقش دارند. هر شاخص در سنین مختلف بارداری یک میانگین تقریبی دارد. علاوه‌بر این، هر بارداری منحصر‌به‌فرد است و پزشک هنگام بررسی نتایج عوامل فردی و شرایط خاص مادر و جنین را نیز در نظر می‌گیرد.

به نقل از سایت my.clevelandclinic

سونوگرافی آنومالی در چند خط

سونوگرافی آنومالی به تشخیص بیماری‌های ژنتیکی، مشکلات ساختاری و حتی سندروم داون کمک می‌کند. بهترین زمان آن بین هفته ۱۸ تا ۲۲ بارداری است. برای انجام این تست به آمادگی خاصی مانند ناشتا بودن نیاز ندارید، با این حال برخی پزشکان توصیه می‌کنند که مثانه نیمه پر باشد. مدت زمان انجام آن نیز چیزی حدود ۲۰ تا ۴۵ است.

اگر درباره سونوگرافی آنومالی سوال دارید یا می‌خواهید بدانید چگونه باید برای آن آماده شوید، می‌توانید در درمانکده از دکتر زنان مشاوره آنلاین بگیرید. همچنین در درمانکده امکان دریافت نوبت اینترنتی برای مراجعه حضوری به پزشک زنان و زایمان نیز وجود دارد.

سوالات رایج

منبع: pockethealth | nhs | fetalmedicine