اختلال تعادل ؛ علائم، علل، تشخیص و درمان

اختلالات تعادلی فرد را دچار سرگیجه (حسی نظیر چرخش اتاق به دور سر)، بی ثباتی و یا سبکی سر می کنند. ممکن است فرد این گونه احساس کند که اتاق در حال چرخش است و او به زودی نقش بر زمین خواهد شد. این احساسات می توانند در حالت ایستاده، نشسته و حتی دراز کش نیز بوجود بیایند.

بخش های مختلفی از بدن شامل استخوان ها، عضلات، مفاصل، چشم ها، اندام تعادلی گوش داخلی، اعصاب و قلب و عروق باید به صورت طبیعی فعالیت کنند تا تعادل فرد حفظ شود. زمانی که این بخش ها به خوبی کار نکنند شخص احساس عدم تعادل خواهد کرد.

بسیاری از بیماری ها می توانند فرد را دچار عدم تعادل کنند. با این حال، بیشتر اختلالات تعادلی در اثر بیماری‌های درگیر کننده اندام تعادلی موجود در گوش درونی (سیستم دهلیزی) بوجود می آیند. برای درمان عدم تعادل میتوانید به لیست بهترین دکتر فوق متخصص مغز و اعصاب یا پزشک فوق متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید : گزگز، مورمور شدن یا خواب رفتن دست و پا

علائم اختلالات تعادلی

در ادامه لیستی از علائم و نشانه‌های اختلالات تعادلی را با شما عزیزان مرور می‌کنیم:

• احساس حرکت و یا چرخش (ورتیگو)
• احساس سبکی سر و غش (موسوم به پیش سنکوپ)
• بی ثباتی و از دست دادن تعادل
• سقوط و یا احساس آن
• حس شناور بودن یا سرگیجه
• تغییر در بینایی نظیر تاری دید
• احساس گیجی

بیشتر بخوانید: درمان علائم و نشانه‌های ام اس

علل اختلالات تعادلی

مشکلات تعادلی به دلایل مختلفی به وجود می آیند. عامل بوجود آورنده مشکل تعادل در بدن معمولا با یک علامت یا نشانه اختصاصی در ارتباط است. در ادامه هر یک از این مشکلات را به تفصیل بررسی می‌کنیم.

۱) احساس چرخش یا حرکت (ورتیگو)

ورتیگو (Vertigo) می تواند با بیماری‌های زیادی ارتباط داشته باشد. این بیماری‌ها عبارتند از:

۱-۱) ورتیگوی حمله‌ای موقعیتی خوش خیم (BPPV)

BPPV زمانی بوجود می آید که کریستال‌های کلسیم موجود در گوش داخلی، که مسئول کنترل تعادل هستند، از موقعیت طبیعی خود خارج می شوند و در بخشی از گوش داخلی حرکت می کنند. BPPV شایع ترین علت ورتیگو در بزرگسالان می باشد.

فرد مبتلا به این بیماری ممکن است در هنگام چرخیدن در تخت خواب و یا چرخاندن سر برای نگاه کردن به سمت بالا حس چرخش را تجربه کند.

بیشتر بخوانید : اختلال دیسلکسیا و شناخت آن

۲-۱) التهاب عصب دهلیزی (Vestibular neuritis)

این بیماری التهابی، در اثر نوعی ویروس ایجاد می شود و می تواند اعصاب بخش تعادلی گوش داخلی را تحت تاثیر قرار دهد. علائم این بیماری معمولا شدید و پایدار هستند.

شایع‌ترین این علائم شامل تهوع و مشکل در راه رفتن است. این علائم می توانند چندین روز طول بکشند و به تدریج و بدون درمان بهبود پیدا کنند. پس از BPPV، التهاب عصب دهلیزی دومین علت شایع مشکلات تعادلی در بزرگسالان می باشد.

۳-۱) سرگیجه موقعیتی – ادراکی پایدار

این بیماری به طور مکرر همراه با دیگر انواع ورتیگو رخ می دهد. علائم این سرگیجه عبارتند از عدم ثبات و یا حس حرکت در سر. این علائم معمولا با تماشای اشیای متحرک، مطالعه و یا قرار گیری در محیط های پیچیده ی بصری، نظیر مراکز خرید، بدتر می شوند. این بیماری سومین عامل شایع مشکلات تعادلی در بزرگسالان می باشد.

۴-۱) بیماری مینیر (Minier’s disease)

بیماری مینیر علاوه بر ورتیگوی ناگهانی و شدید، می تواند باعث از دست دادن نوسانی حس شنوایی و ایجاد وز وز ، سوت کشیدن و احساس پری در گوش شود. علت بیماری مینیر کاملا شناخته نشده است. این بیماری نادر است و معمولا در سنین بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی بوجود می آید.

۵-۱) میگرن

سرگیجه و حساسیت به حرکت (میگرن دهلیزی) نیز می تواند در اثر میگرن بوجود بیاید. میگرن یکی از علل شایع سرگیجه می باشد.

۶-۱) نورومای شنوایی

در این شرایط یک تومور غیر سرطانی و دارای رشد کم، در عصب مسئول شنوایی و تعادل فرد به وجود می آید. فرد مبتلا به این تومور ممکن است سرگیجه و از دست دادن تعادل را تجربه کند. اما شایع ترین علائم این بیماری عبارتند از : سوت کشیدن گوش و از دست دادن حس شنوایی. نورومای شنوایی یک بیماری نادر می باشد.

۲) سندرم رمزی هانت (Ramsy Hunt)

این سندرم همچنین با نام هرپس زوستر گوشی نیز شناخته می شود و زمانی بوجود می آید که یک عفونت زونا مانند، عصب صورت، شنوایی و دهلیزی یکی از گوش ها را درگیر می کند. در این حالت فرد احساس سرگیجه، گوش درد، ضعف صورت و از دست دادن حس شنوایی را تجربه می کند.

۳) آسیب به سر

ممکن است سرگیجه در اثر تکان خوردن مغز و یا در اثر آسیب به سر ایجاد شود.

۴) بیماری حرکت

ممکن است فرد در هنگام حرکت در کشتی، هواپیما و یا سرسره های مراکز تفریحی دچار سرگیجه شود. بیماری حرکت در افراد مبتلا به میگرن شایع‌تر است.

۵) احساس غش و سبکی سر

سبکی سر می تواند با موارد زیر همراه باشد:

• هایپوتانسیون ارتوستاتیک همودینامیک (افت فشار خون وضعیتی)
  ایستادن یا نشستن بسیار سریع در برخی افراد می تواند باعث افت چشمگیر فشار خون شود. همین امر منجر به غش یا سبکی سر می‌شود.
• بیماری های قلبی عروقی
  ریتم غیر طبیعی قلب، تنگی یا انسداد عروق، افزایش حجم عضله قلب (کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک) یا کاهش حجم خون می تواند منجر به کاهش جریان خون و نهایتا احساس سبکی سر و غش شود.

۶) از دست دادن تعادل و بی ثباتی

از دست دادن تعادل در هنگام راه رفتن و یا احساس عدم تعادل می تواند در اثر موارد زیر بوجود آید:

• مشکلات دهلیزی گوش
  ناهنجاری‌های گوش داخلی می تواند منجر به ایجاد حس شناور بودن و یا سنگینی سر و بی ثباتی در تاریکی شود.
• آسیب عصبی در پاها (نوروپاتی محیطی)
  آسیب وارده به پاها می تواند باعث اختلال در راه رفتن شود.
• مشکلات عضلات و مفاصل و یا مشکلات بینایی
  ضعف عضلانی و مفاصل ناپایدار می توانند در ایجاد عدم‌ تعادل نقش داشته باشند. مشکلات بینایی نیز منجر به بی ثباتی می شوند.
• داروها
  از دست دادن تعادل یا بی ثباتی می تواند جزو عوارض داروها باشد.
• برخی بیماری های عصبی
  این بیماری ها عبارتند از اسپوندیلوز گردنی و بیماری پارکینسون.

۷) سرگیجه

حس سرگیجه یا سبکی سر نیز می تواند در اثر موارد زیر بوجود بیاید:

• مشکلات گوش داخلی
  ناهنجاری‌های سیستم دهلیزی می تواند منجر به احساس شناوری و دیگر احساسات حرکتی کاذب گردد.
• اختلالات روانشناختی
  افسردگی، اضطراب و دیگر اختلالات روانشناختی می توانند باعث سرگیجه شوند.
• تنفس سریع و غیر طبیعی (هایپرونتیلاسیون)
  این وضعیت اغلب همراه با اختلالات اضطرابی دیده می شود و می تواند باعث سبکی سر شود.
• داروها
  سبکی سر می تواند جزو عوارض داروها باشد.

تشخیص اختلالات تعادلی

پزشک شما با بررسی سوابق پزشکی و انجام معاینات فیزیکی و عصبی کار خود را شروع خواهد کرد. پزشک برای تعیین این موضوع که آیا علائم شما در اثر مشکلات گوش داخلی بوجود آمده اند یا خیر ممکن است تعدادی آزمایش درخواست کند؛ این آزمایش‌های احتمالی عبارتند از:

• آزمایش شنوایی
  مشکل در شنیدن اصوات به طور مکرری با مشکلات تعادلی همراهی دارد.
• آزمایش موقعیت سنجی (Posturography)
  پس از مجهز شدن به طناب ایمنی، از فرد خواسته می شود در یک صفحه متحرک در حالت ایستاده باقی بماند. آزمایش موقعیت سنجی نشان می دهد که فرد بیشتر بر کدام یک از بخش های سیستم تعادلی خود متکی است.
• الکتروانسفالوگرافی و نیستاگموگرافی ویدیویی
  هر دوی این آزمایش‌ها، حرکات چشم را ثبت می کنند که در عملکرد دستگاه دهلیزی و تعادلی نقش دارند. در الکتروانسفالوگرافی از یک سری الکترود استفاده می شود تا حرکات چشم را ثبت نماید. در نیستاگموگرافی ویدیویی از یک سری دوربین های کوچک برای ضبط حرکات چشم استفاده می شود.
• آزمایش صندلی چرخان
  در این آزمایش، حرکات چشم در حالی که فرد بر روی یک صندلی چرخان نشسته است (این صندلی به آرامی می چرخد و توسط کامپیوتر کنترل می شود) مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.
• مانور دیکس-هالپایک (Dix-Hallpike maneuver)
  در این مانور، پزشک سر فرد را به آرامی در جهات مختلف می چرخاند و همزمان چشم های فرد را تماشا می کند تا مشخص نماید که آیا فرد دچار حس کاذب چرخش و حرکت می باشد یا خیر.
• آزمایش پتانسیل میوژنیک القا شده توسط سیستم دهلیزی
  در این آزمایش برچسب های حسگر به پیشانی، گردن و زیر چشم ها متصل می شوند تا تغییرات بوجود آمده در انقباضات عضلانی در هنگام واکنش به اصوات متخلف را اندازه گیری کنند.
• آزمایش تصویر برداری
  MRI و CT اسکن می توانند هر گونه عامل زمینه ای بوجود آورنده اختلالات تعادلی را شناسایی کنند.
• آزمایشات فشار خون و ضربان قلب
  فشار خون بیمار در حالت نشسته و دو تا سه دقیقه پس از ایستادن نیز اندازه گیری می شود تا مشخص شود که آیا فرد دچار کاهش چشمگیر فشار خون می شود یا خیر. همچین ضربان قلب نیز در حالت ایستاده بررسی می شود.

درمان اختلالات تعادلی

روش درمانی مورد استفاده به عامل بوجود آورنده مشکل تعادلی بستگی دارد. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تمرینات ورزشی برای بازتوانی تعادل (بازتوانی دهلیزی)
  درمان‌گرانی که در زمینه مشکلات تعادلی آموزش دیده‌اند، مطابق با شرایط بیمار یک برنامه ورزشی و بازتوانی اختصاصی را طراحی می‌کنند.
  درمان می تواند عدم تعادل را جبران کند، فرد را به میزان کمتری از تعادل عادت دهد و فعالیت حرکتی وی را حفظ کند. برای جلوگیری از سقوط، درمانگر ممکن است ابزارهای کمک تعادلی نظیر عصا و همچنین راه‌هایی برای کاهش خطر سقوط در منزل را توصیه نماید.
• پروسه های بازیابی
  چنانچه فردی مبتلا به BPPV باشد، درمانگر از یک پروسه خاص (موسوم به بازیابی کانالیت) استفاده خواهد کرد. در این روش ذرات شفاف از گوش داخلی خارج می‌شود و در بخش دیگری از آن قرار می‌گیرد. این پروسه، مانور تغییر موقعیت سر را نیز شامل می شود.
• تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی
  چنانچه فردی دچار بیماری مینیر یا میگرن باشد، تغییر رژیم غذایی می تواند به بهبود علائم وی کمک کند. ممکن است نیاز باشد تا فرد دریافت نمک را کاهش دهد و از دیگر مواد غذایی محرک نیز کافئین، الکل و ترکیبات خاص پرهیز نماید.
  اگر فرد دچار افت فشار وضعیتی است باید مایعات بیشتری دریافت کند و یا از جوراب های فشاری استفاده نماید.
• دارو
  اگر فرد دچار سرگیجه شدیدی باشد، به نحوی که ساعت ها یا روزها به طول می انجامد ، احتمالا پزشک برای وی داروهای ضد سرگیجه و ضد استفراغ تجویز خواهد کرد.
• جراحی
  اگر فرد مبتلا به سندرم مینیر یا نورومای شنوایی باشد، گروه درمانی ممکن است عمل جراحی را توصیه کنند. رادیو جراحی استریوتاکسی (Stereotactic radiosurgery) ممکن است در برخی از این بیماران مورد استفاده قرار بگیرد. در این پروسه، اشعه های مختلف بر روی تومور متمرکز می شوند و به این ترتیب فرد به جراحی نیازی پیدا نمی کند.

شما عزیزان برای کسب اطلاعات در مورد اختلالات تعادلی می‌توانید از راهنمایی‌های پزشکان متخصص مغز و اعصاب و متخصص گوش، حلق و بینی استفاده کنید. البته برای دریافت این راهنمایی‌ها لزومی ندارد که صبر کنید تا در زمان ممکن مراقبت‌های درمانی مورد نیاز خود را به دست آورید. می‌توانید آن را در یک چشم بر هم زدن به صورت آنلاین از طریق درمانکده انجام دهید.