درمان ام اس (MS) چیست؟ چگونه علائم آن را کنترل کنیم؟

مالتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) یا ام اس (MS)، یک بیماری بالقوه ناتوان‌کننده است که روی سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) تاثیر می‌گذارد. در این بیماری، سیستم ایمنی به غلاف محافظ (میلین) که رشته‌های عصبی را می‌پوشاند حمله می‌کند و باعث ایجاد مشکلات ارتباطی بین مغز و سایر قسمت‌های بدن می‌شود. برای اینکه با بهترین درمان ام اس در ایران و جهان آشنا شوید، مقاله امروز مجله درمانکده را تا انتها بخوانید.

بیشتر بخوانید: تشخیص ام اس با آزمایش خون

راه‌های درمان ام اس

هیچ راهی برای درمان قطعی ام اس در ایران و سایر کشورها وجود ندارد. درمان معمولا بر تسریع بهبودی پس از حملات، کُند کردن پیشرفت بیماری و مدیریت علائم متمرکز است. در بعضی از افراد، علائم به قدری خفیف هستند که نیازی به درمان ندارند.

پزشکی که برای تعیین بهترین درمان ام اس از بیمار نوار مغز می‌گیرد — ام اس درمان قطعی ندارد، اما علائم آن قابل کنترل هستند.

از زمانی که راه درمان ام اس کشف شد، پزشکان از راه‌کارهای زیر برای کنترل مشکلات مرتبط با آن استفاده می‌کنند:

1. درمان حملات ام اس

کورتیکواستروئیدها: پردنیزون خوراکی و متیل‌پردنیزولون وریدی برای کاهش التهاب عصبی تجویز می‌شوند. این داروها شعله‌ور شدن علائم را کاهش می‌دهند، اما سیر بیماری را کُند نمی‌کنند. عوارض جانبی ممکن است شامل بی‌خوابی، افزایش فشار خون، افزایش قند خون، نوسانات خلقی و احتباس مایعات باشد.
تعویض پلاسما (پلاسمافرزیس): در این روش، قسمت مایع بخشی از خون (پلاسما) برداشته شده و از سلول‌های خونی جدا می‌شود. سپس سلول‌های خونی با یک محلول پروتئینی (آلبومین) مخلوط شده و به بدن برگردانده می‌شوند. اگر علائم شما به استروئیدها پاسخ نداده باشد، ممکن است از تعویض پلاسما استفاده شود.

بیشتر بخوانید: 16 علامت و نشانه ام اس (MS)

2. درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری

چند درمان اصلاح‌کننده بیماری (DMTs) برای ام اس عودکننده- فروکش‌کننده وجود دارد. درمان تهاجمی با این داروها می‌تواند میزان عود بیماری، شکل‌گیری ضایعات جدید و خطر آتروفی مغز را کاهش دهد. گزینه‌های درمانی برای ام اس عود‌کننده-فروکش‌کننده عبارتند از:

داروهای تزریقی

داروهای اینترفرون بتا: این داروها شدت و دفعات عود بیماری را کاهش می‌دهند. عوارض جانبی اینترفرون‌ها شامل علائم شبه آنفلوآنزا (درد، خستگی، تب و لرز) و واکنش‌های مرتبط با محل تزریق است.
گلاتیرامر استات: این دارو به جلوگیری از حمله سیستم ایمنی بدن به میلین کمک می‌کند. تحریک پوست در محل تزریق از عوارض جانبی گلاتیرامر استات است.
آنتی‌بادی‌های مونوکلونال: اوفاتومومب سلول‌های B را که به سیستم عصبی آسیب می‌رسانند، هدف قرار می‌دهد و از تشدید علائم جلوگیری می‌کند. عوارض جانبی احتمالی عبارتند از: عفونت، واکنش موضعی به تزریق و سردرد.

یک سرنگ خالی، دو عدد قرص و یک عدد کپسول — از داروهای تزریقی می‌توان برای پیش‌گیری از حمله سیستم ایمنی به غلاف میلین استفاده کرد.

داروهای خوراکی

تری‌فلونوماید: این داروی خوراکی که یک بار در روز مصرف می‌شود، میزان عود بیماری را کاهش می‌دهد. تری‌فلونوماید می‌تواند باعث آسیب کبدی، ریزش مو، حالت تهوع و اسهال شود. هم در زنان و هم در مردان، مصرف این دارو با نقص مادرزادی همراه است. بنابراین، در حین استفاده از آن و تا 2 سال پس از قطع دوره درمان باید از راه‌های پیش‌گیری از بارداری استفاده کنید.
دی‌متیل فومارات: این دارو 2 بار در روز مصرف می‌شود و عود بیماری را کاهش می‌دهد. عوارض جانبی شامل گرگرفتگی، اسهال، حالت تهوع، استفراغ، درد معده و کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون است.
دیروکسیمل فومارات: این کپسول که برای درمان اشکال عودکننده ام اس تایید شده است، مثل دی‌متیل فومارات 2 بار در روز مصرف می‌شود، اما معمولا عوارض جانبی کمتری دارد. عوارض جانبی احتمالی عبارتند از: گرگرفتگی، خارش، بثورات پوستی و سوء هاضمه.
مونومتیل فومارات: این دارو مشابه دی‌متیل فومارات است و باید 2 بار در روز از آن استفاده کنید. از عوارض جانبی مونومتیل فومارات می‌توان به گرگرفتگی، آسیب کبدی، درد شکم، اسهال، حالت تهوع و عفونت اشاره کرد.
فینگولیمود: این داروی خوراکی یک بار در روز مصرف می‌شود و میزان عود بیماری را کاهش می‌دهد. از آنجا که دارو ممکن است ضربان قلب را کاهش دهد، پزشک پس از اولین دوز باید شما را 6 ساعت تحت نظر داشته باشد. سایر عوارض جانبی عبارتند از: عفونت‌های نادر جدی، سردرد، فشار خون بالا، تاری دید، اسهال، سرفه، کمردرد و غیرطبیعی بودن آزمایش کبد.
سیپونیمود: این داروی خوراکی یک بار در روز مصرف می‌شود. سیپونیمود می‌تواند میزان عود بیماری را کاهش دهد و به کُند کردن پیشرفت ام اس کمک کند. عوارض جانبی احتمالی عبارتند از: عفونت‌های ویروسی، مشکلات کبدی، کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون، تغییر ضربان قلب، سردرد و مشکلات بینایی. سیپونیمود برای جنین مضر است. بنابراین، زنانی که ممکن است باردار شوند باید در حین مصرف آن و تا 10 روز پس از قطع دارو از روش‌های پیش‌گیری از بارداری استفاده کنند.
اوزانیمود: این داروی خوراکی میزان عود بیماری را کاهش می‌دهد و یک بار در روز تجویز می‌شود. افزایش فشار خون، عفونت، التهاب کبد، سرگیجه و سردرد از هعوارض جانبی احتمالی هستند. در صورت ابتلا به مشکلات کبدی یا قلبی، نباید از این دارو استفاده کنید.
پونسیمود: این داروی خوراکی یک بار در روز مصرف می‌شود و از حمله سلول‌های سیستم ایمنی (لنفوسیت ها) به اعصاب مغز و نخاع جلوگیری می‌کند. عوارض جانبی احتمالی عبارتند از: عفونت‌های دستگاه تنفسی، فشار خون بالا، تحریک کبد و مشکلات الکتریکی در قلب که بر ضربان و ریتم قلب تاثیر می گذارند.
کلادریبین: از این دارو به عنوان خط دوم درمان برای مبتلایان به ام اس عودکننده-فروکش‌کننده استفاده می‌شود. عوارض جانبی شامل عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی، سردرد و کاهش گلبول‌های سفید خون است. افرادی که عفونت‌های مزمن فعال یا سرطان دارند و همچنین زنان باردار یا شیرده نباید از این دارو استفاده کنند. مردان و زنان باید هنگام مصرف کلادریبین و تا 6 ماه بعد از قطع دوره درمان از راه‌های پیش‌گیری از بارداری استفاده کنند.

بیشتر بخوانید: بیماری ام اس چگونه شروع می‌شود؟

یک عدد سرنگ خالی، 2 عدد ویال خالی دارو و تعداد زیادی قرص و کپسول برای درمان ام اس — بسیاری از داروهای بیماری ام اس به صورت خوراکی تجویز می‌شوند.

داروهایی که به روش انفوزیون (تزریق قطره‌ای و آهسته) تجویز می‌شوند

ناتالیزوماب: این دارو از رسیدن سلول‌های ایمنی آسیب‌رسان به مغز و نخاع جلوگیری می‌کند. در بعضی از افراد، ناتالیزوماب خطر ابتلا به یک عفونت ویروسی بالقوه جدی را در مغز افزایش می‌دهد که به آن لکوانسفالوپاتی چندکانونی پیش‌رونده (PML) می‌گویند.
اوکرلیزومب: این دارو از حمله سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم جلوگیری می‌کند و میزان عود بیماری را کاهش می‌دهد. عوارض جانبی شامل تحریک محل تزریق، فشار خون پایین، تب، حالت تهوع و… است. بعضی از افراد، از جمله کسانی که دارای عفونت هپاتیت B هستند، ممکن است نتوانند از اوکرلیزومب استفاده کنند. این دارو می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌ها و بعضی از انواع سرطان، به ویژه سرطان سینه را افزایش دهد.
آلمتوزوماب: این دارو با هدف قرار دادن پروتئین روی سطح سلول‌های ایمنی و کاهش گلبول‌های سفید خون به کاهش عود بیماری ام اس کمک می‌کند. در نتیجه، می‌تواند خطر آسیب عصبی ناشی از گلبول‌های سفید را محدود کند. اما احتمال ابتلا به عفونت‌ها و اختلالات خودایمنی، از جمله بیماری‌های خودایمنی تیروئید را افزایش می‌دهد.

3. جدیدترین درمان ام اس

مهارکننده تیروزین کیناز بروتون (BTK) یک روش نوظهور است که برای درمان ام اس عودکننده-فروکش‌کننده و ام اس پیش‌رونده ثانویه مورد مطالعه قرار گرفته است. این دارو با تعدیل سلول‌های B که سلول‌های ایمنی در سیستم عصبی مرکزی هستند، کار می‌کند.

راه‌کار دیگری که توصیه می‌‎شود، درمان ام اس از طریق سلولهای بنیادی است. پیوند سلول‌های بنیادی سیستم ایمنی فرد مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس را تخریب کرده و سپس آن را با سلول‌های بنیادی سالم پیوند شده جایگزین می‌کند. محققان هنوز در حال بررسی این موضوع هستند که آیا این روش می‌تواند التهاب را در بیماران مبتلا به MS کاهش دهد یا خیر. تب و عفونت از عوارض جانبی پیوند سلول‌های بنیادی هستند.

بیشتر بخوانید: علت بیماری خود ایمنی

پزشکی که برای درمان ام اس پیوند سلول‌های بنیادی انجام می‌دهد — مهارکننده تیروزین کیناز بروتون و پیوند سلول‌های بنیادی از جدیدترین روش‌های درمان ام اس هستند.

4. درمان علائم و نشانه‌های ام اس

پزشک ممکن است درمان‌هایی را برای موارد زیر توصیه کند:

سفتی و اسپاسم عضلانی: شل‌کننده‌های عضلانی مانند باکلوفن و تیزانیدین و داروهای آرام‌بخش مانند کلونازپام و دیازپام
خستگی: آمانتادین، آرمودافینیل و مودافینیل
افسردگی: داروهای ضدافسردگی مانند بوپروپیون، فلوکستین و سرترالین
مشکلات مثانه: اکسی‌بوتینین یا تولترودین

اینفوگرافی درباره داروهایی که علائم ام اس را درمان می‌کنند — پزشک برای درمان عوارض ام اس، از جمله اسپاسم عضلانی، خستگی، افسردگی و مشکلات مرتبط با مثانه می‌تواند دارو تجویز کند.

آن‌ها همچنین ممکن است فیزیوتراپی را پیشنهاد دهند. فیزیوتراپیست تمریناتی را آموزش می‌دهد که به شما کمک می‌کنند فعال بمانید. به‌علاوه، به شما یاد می‌دهد که چگونه از عصا، واکر یا سایر وسایل کمکی برای رفت و آمد راحت‌تر استفاده کنید.

5. تغییر سبک زندگی برای درمان ام اس

برای کمک به کنترل علائم و نشانه‌های ام اس باید:

به اندازه کافی استراحت کنید.
رژیم غذایی سالم داشته باشید و از غذاهایی استفاده کنید که چربی اشباع کم و فیبر بالا داشته باشند.
بعد از مشورت با پزشک، ورزش کنید.
راه‌های کنترل استرس را یاد بگیرید.
بدنتان را خنک نگه دارید، چون افزایش دمای بدن باعث بدتر شدن علائم ام اس می‌شود.

بیشتر بخوانید: علائم اختلالات تعادلی

اینفوگرافی درباره روش‌هایی که به درمان علائم ام اس کمک می‌کنند — پیروی از سبک زندگی سالم نقش مهمی در کنترل علائم ام اس دارد.

6. درمان‌های جایگزین

بسیاری از محصولات ادعا می‌کنند که به کنترل علائم ام اس کمک می‌کنند. قبل از اینکه به سراغ درمان ام اس در خانه با روش‌های خانگی یا درمان ام اس با طب سنتی بروید، حتما با پزشک خود صحبت کنید. بعضی از این روش‌ها و محصولات می‌توانند نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر دهند.

تحقیقات فعلی نشان می‌دهد که راه‌کارهای زیر ارزش امتحان کردن را دارند:

مصرف مکمل ویتامین D: کمبود ویتامین D شانس ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد. از پزشک خود بخواهید که سطح ویتامین D شما را بررسی کند.
طب سوزنی: تحقیقات در مورد درمان ام اس با طب سوزنی نشان داده‌اند که این روش به کاهش علائم ام اس مانند خستگی، درد، اسپاسم، بی‌حسی، گزگز و مشکلات مثانه و همچنین بهبود خلق و خو کمک می‌کند.

تعدادی سوزن روی بدن بیمار و دستی که در حال خارج کردن آن‌ها از بدن است — طب سوزنی می‌تواند برای مبتلایان به ام اس مفید باشد.

سوالات متداول

علائم ام اس چیست؟

علائم MS می‌تواند از فردی به فرد دیگر و در طول دوره بیماری بسته به محل رشته‌های عصبی آسیب دیده بسیار متفاوت باشد. علائم رایج عبارتند از: بی‌حسی یا ضعف در یک یا چند اندام بدن، عدم هماهنگی، ناتوانی در راه رفتن، از دست دادن جزئی یا کامل بینایی (معمولا در یک چشم)، دوبینی، تاری دید، سرگیجه، خستگی، مشکل در عملکرد روده و مثانه، مشکلات شناختی و اختلالات خلقی.

اگر ام اس درمان نشود چه میشود؟

چنانچه این بیماری به موقع درمان نشود، به ضعف و فلج شدید منجر می‌شود و کیفیت زندگی بیمار را به شدت کاهش می‌دهد.

آیا درمان‌های خانگی به کنترل علائم ام اس کمک می‌کنند؟

این روزها تبلیغات زیادی درباره درمان ام اس با کندر، درمان ام اس با گزنه، درمان ام اس با عسل، درمان ام اس با سیر و موارد دیگر وجود دارد. از آنجا که هر ماده غذایی، مکمل یا محصولی ممکن است اثربخشی داروهای شما را تغییر دهد، بدون مشورت با پزشک از آن‌ها استفاده نکنید.

بیشتر بخوانید: علائم زوال عقل

کلام پایانی درباره درمان ام اس

مالتیپل اسکلروزیس یک بیماری خودایمنی است که باعث می‌شود سلول های سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های عصبی سالم حمله کنند. این حملات به التهاب و آسیب غلاف میلین منجر می‌شوند که سلول‌های عصبی را می‌پوشاند و از آن‌ها محافظت می‌کند. خوشبختانه، با دارو درمانی می‌توان احتمال عود بیماری و سرعت پیشرفت آن را کاهش داد. اگر درباره راه‌های درمان ام اس سوالی دارید، می‌توانید برای مشورت با دکتر مغز و اعصاب و یا رزرو نوبت از مشاوره آنلاین متخصص مغز و اعصاب به سایت درمانکده مراجعه کنید.

منابع: webmd, mayoclinic