سیاه دانه یا ستیوا (Sativa) گیاهی بومی اروپای شرقی است که در ایران هم می‌روید و خواص فراوانی دارد. قدمت استفاده از آن به هزاران سال پیش می‌رسد. خواص روغن سیاه دانه که از دانه‌های همین گیاه استخراج می‌شود، پرشمار است. از مزایای آن باید به نقش آن در کنترل دیابت یا حتی رفع آکنه صورت اشاره کنیم. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده، خواص دیگر سیاه‌دانه را هم با شما در میان خواهیم گذاشت.
فهرست محتوا
- ترکیبات موجود در روغن سیاه دانه چیست؟
- مزایا و خواص روغن سیاه دانه چیست؟
- ۱. خواص روغن سیاه دانه برای پوست صورت
- ۲. کاهش علائم آلرژی‌های فصلی
- ۳. تسکین دردهای آرتریت
- ۴. بهبود تنفس
- ۵. مدیریت دیابت
- ۶. مبارزه با سرطان
- ۷. سرعت بخشیدن به بهبود زخم‌ها
- ۸. خواص روغن سیاه دانه برای دستگاه تناسلی مردان
- ۹. کاهش التهاب بدن
- ۱۰. کمک به کاهش وزن
- ۱۱. کنترل سطح قند خون
- ۱۲. کاهش خطر سندروم سوخت و ساز
- ۱۳. خواص روغن سیاه دانه برای رحم
- ۱۴. خواص روغن سیاه دانه در رشد مو
- ۱۵. خواص روغن سیاه دانه در سرماخوردگی
- ۱۶. خواص روغن سیاه دانه در بارداری
- خواص روغن سیاه دانه خوراکی
- کلام آخر
- سوالات متداول
ترکیبات موجود در روغن سیاه دانه چیست؟
هر قاشق چای‌خوری روغن سیاه دانه حاوی مواد متنوع زیر است:
| ترکیبات روغن سیاه دانه | مقدار |
| کالری | ۴۵ گرم |
| پروتئین | ۰ گرم |
| چربی | ۵ گرم |
| شکر | ۰ گرم |
| اسیدهای چرب | ۱ گرم |
| سدیم | ۰ گرم |
| کربوهیدرات | ۰ گرم |
سیاه دانه منبع خوبی از مواد زیر هم به شمار می‌رود:
- کلسیم، آهن، روی، مس، تیامین
- نیاسین، فسفر، اسید فولیک
- ویتامین B6، ویتامین B2
مزایا و خواص روغن سیاه دانه چیست؟
هرچند که تحقیقات علمی و پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهند، روغن سیاه دانه خواص مختلفی دارد، اما همچنان باید در استفاده از آن احتیاط کنید. اگر به بیماری خاصی دچار هستید یا تحت درمان با داروهای دیگر قرار دارید، حتما پیش از استفاده از روغن سیاه دانه با پزشک خود مشورت کنید. در ادامه به تعدادی از خواص معروف این روغن اشاره می‌کنیم. آشنایی با آن‌ها خالی از لطف نیست، اما مصرف سرخودانه برای رفع مشکلات و بیماری‌ها هم اصلا توصیه نمی‌شود.
۱. خواص روغن سیاه دانه برای پوست صورت
کرم‌ها و لوسیون‌های حاوی روغن سیاه دانه می‌توانند به رفع آکنه و ناراحتی‌های پوستی مختلف کمک کنند. دلیل مفید بودن این روغن برای پوست، ریشه در خواص ضد التهابی و ضد میکروبی آن دارد. از مشکلات و بیماری‌های پوستی دیگری که با مصرف محصولات حاوی روغن سیاه دانه کنترل می‌شوند، باید به این موارد اشاره کنیم:
- ویتیلیگو (Vitiligo) یا پیسی
- پسوریازیس(Psoriasis)
- اگزمای پوستی
هرچند از خواص مالیدن روغن سیاه دانه به پیشانی یا نواحی دیگر پوست زیاد گفته می‌شود، اما اگر مبتلا به مشکلات پوستی هستید، حتما ابتدا به متخصص پوست مراجعه کنید.
بیشتر بدانید: خواص چای سفید
۲. کاهش علائم آلرژی‌های فصلی
بسیاری از مردم در نقاط مختلف دنیا به آلرژی یا همان حساسیت‌های فصلی دچار هستند. تنفس گرده گیاهان، مواد مختلف دیگر و تماس با حیوانات باعث بروز حساسیت‌های مختلف می‌شود. به نظر می‌رسد که مصرف روغن سیاه دانه به کنترل علائم آلرژی‌ها کمک می‌کند. برای رفع حساسیت، از این روغن به شکل موضعی استفاده می‌شود.
۳. تسکین دردهای آرتریت
یکی از خواص سیاه دانه جلوگیری از التهابات بدن است. در نتیجه، استفاده از روغن آن می‌تواند نقشی در تسکین دردهای آرتریت روماتوئید داشته باشد. در این روغن، ترکیبی به نام تیموکینون (thymoquinone) وجود دارد که التهابات ناشی از آرتریت را کاهش می‌دهد و از تخریب شدید مفصلی جلوگیری می‌کند. خواص روغن سیاه دانه برای درد مفاصل و تسکین آن‌ها هم در برخی از تحقیقات به اثبات رسیده است.
۴. بهبود تنفس
برخی از مطالعات پزشکی نشان داده‌اند که روغن سیاه دانه می‌تواند در بهبود تنفس بیماران آسمی هم اثرگذار باشد. عملکرد ریوی بیماران مبتلا به مشکلات تنفسی دیگر مانند بیماری‌های مزمن انسدادی ریه (COPD) هم با مصرف کپسول یک گرمی سیاه دانه بهبود یافته است. البته هرگز، مصرف این روغن و محصولاتش نباید جایگزین درمان‌های اصلی مانند کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (corticosteroids) یا دارویی مانند مونته لوکاست (montelukast) شوند.
۵. مدیریت دیابت
در طب سنتی و در گذشته‌ها، از خواص این روغن برای کاهش سطح خون استفاده می‌شده است. برخی از مطالعات امروزی هم نشان از اثرگذاری این روغن در کنترل علائم دیابت دارند. با این حال، از آنجا که ابتلا به دیابت وضعیت بسیار حساسی است، نباید خودسرانه و با اتکا به نظریه‌های طب سنتی از روغن سیاه دانه برای درمان آن، استفاده شود.
۶. مبارزه با سرطان
بعضی از مطالعات انجام شده روی روغن سیاه دانه نشان می‌دهند که امکان استفاده از آن برای کنترل علائم برخی سرطان‌ها وجود دارد. اثرات ضد التهابی این روغن و خواص آنتی‌اکسیدانی آن از جمله دلایلی است که آن را زیر ذره‌بین دانشمندان قرار داده است.
بیشتر بدانید: خواص روغن دنبه
۷. سرعت بخشیدن به بهبود زخم‌ها
وجود ماده تیموکینون (thymoquinone) در روغن سیاه دانه باعث بهبود سریع‌تر زخم‌ها و تحریک رشد بافت پوست می‌شود. این ماده دارای خواص ضد التهابی است و آنتی‌اکسیدان‌هایی دارد که در رفع بریدگی، سوختگی و انواع دیگر زخم‌ها مفید واقع می‌شوند.
به نظر می‌رسد که روغن سیاه دانه تولید کلاژن را افزایش می‌دهد و اثرات مرطوب‌کنندگی هم دارد که باعث بهبود زخم می‌شود. این خواص روغن سیاه دانه برای چین و چروک صورت هم مفید است و می‌تواند به جوانسازی پوست کمک کند.
۸. خواص روغن سیاه دانه برای دستگاه تناسلی مردان
در طب سنتی، تقویت قوای جنسی و بهبود عملکرد دستگاه تناسلی مردان از خواص روغن سیاه دانه اعلام می‌شود. گفته‌ها حاکی از آن است که این روغن می‌تواند باعث افزایش تعداد اسپرم، بالارفتن حجم منی و بهبود قدرت باروری شود.
بیشتر بدانید:خواص آنغوزه چیست؟ گیاهی جادویی برای سلامت زنان و مردان
۹. کاهش التهاب بدن
وجود خواص ضد التهابی در این روغن از نظر علمی هم اثبات شده است. اگر دانشمندان مصرف آن را برای بیماران مبتلا به مشکلات التهابی و بیماری‌های مزمن مجاز اعلام کنند، می‌تواند نقش مهمی در کنترل دیابت یا بیماری‌های قلبی داشته باشد. رفع التهاب از ویژگی‌های این روغن است. برای مثال، از خواص روغن سیاه دانه برای کف پا و ماساژ دادن آن غافل نشوید.
۱۰. کمک به کاهش وزن
برخی مطالعات محدود خبر از نقش روغن سیاه دانه در کاهش وزن دارند. در سال ۲۰۲۱، تحقیقی روی ۴۵ زن دارای اضافه وزن انجام شد که نشان می‌داد، مصرف روزانه ۲ هزار میلی‌گرم از این روغن در طول هشت هفته اثرات مثبتی دارد. از خواص روغن سیاه دانه مالشی می‌توان به کاهش موارد زیر اشاره کرد:
- دور کمر و چربی بدن
- شاخص توده بدن
- وزن بدن
البته اگر دچار چاقی و اضافه وزن هستید، باید حتما حواس‌تان به دلیل این تغییرات وزنی باشد و از راه علمی و در مشورت با متخصص، اقدام به استفاده از روش‌های لاغری و مواد مختلف کنید.
۱۱. کنترل سطح قند خون
یکی از خواص این روغن، کنترل سطح قند خون است. مصرف این روغن می‌تواند به تثبیت قند خون و کنترل سطح انسولین هم کمک شایانی کند. البته باز هم تاکید می‌شود که هرگز خودسرانه برای کنترل قند یا هر بیماری دیگری، دست به مصرف روغن سیاه دانه یا موارد مشابه نزنید.
۱۲. کاهش خطر سندروم سوخت و ساز
مصرف روغن سیاه دانه در کاهش خطر سندروم متابولیک یا سوخت و ساز هم نقش دارد. با وجود آن، امکان ابتلا به بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع ۲ کمتر می‌شود. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که مصرف این روغن در کاهش موارد زیر هم مفید است:
- فشار خون دیاستولیک
- سطح قند خون ناشتا
- کلسترول تام
۱۳. خواص روغن سیاه دانه برای رحم
روغن سیاه دانه می‌تواند از التهابات بدن کم کند و با وجود خواص ضد میکروبی و ضد قارچی خود، در درمان عفونت‌های رحمی موثر باشد. برخی از منابع طب سنتی هم به اثرگذاری آن در کاهش اندازه کیست‌های تخمدان اشاره می‌کنند.
۱۴. خواص روغن سیاه دانه در رشد مو
وجود روغن سیاه دانه در محصولات مراقبت از مو به رشد و پرپشتی آن کمک می‌کند. مطالعات پراکنده‌ای در این زمینه انجام شده که نشان می‌دهند، استفاده مرتب از لوسیون حاوی عصاره این روغن باعث ضخامت موها می‌شود. پس به خواص روغن سیاه دانه برای مو دقت داشته باشید و اگر محصولی مانند لوسیون یا شامپو حاوی آن است، نیم‌نگاهی به خرید و استفاده از آن داشته باشید. از خواص روغن سیاه دانه برای ابرو هم مانند موهای سر گفته می‌شود و شاید در پرپشت‌شدن ابروها نقش داشته باشد.
بیشتر بدانید: خواص هل
۱۵. خواص روغن سیاه دانه در سرماخوردگی
خواص روغن سیاه دانه بسیار متنوع است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، حتی در درمان سرماخوردگی‌هایی با منشا عفونت ویروسی هم کاربرد دارد. مصرف آن می‌تواند برای لوزه‌های دردناک، گلودرد و تسکین سرماخوردگی ویروسی مفید باشد. یکی از خواص روغن سیاه دانه در بینی، کاهش التهابات سینوزیت است.
۱۶. خواص روغن سیاه دانه در بارداری
هرچند که گفته می‌شود، روغن سیاه دانه به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند و در دوران بارداری مفید است، اما در این دوران دست به مصرف سرخودانه آن در قالب خوراکی یا مالشی نزنید. از استفاده از آن و به کارگیری خواص روغن سیاه دانه در ناف و ماساژ نقاط دیگر خودداری کنید؛ مگر اینکه پزشک به شما چنین اجازه‌ای داده باشد.
خواص روغن سیاه دانه خوراکی
برای استفاده از خواص روغن سیاه دانه با عسل و مواد دیگر باید نظر متخصص تغذیه را بپرسید. اگر تحت درمان بیماری خاصی هستید هم هرگز سرخودانه اقدام به مصرف نکنید. نحوه استفاده از این روغن با عسل و مواد دیگر به شرح زیر است:
- ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری روغن را با سیاه دانه یا آب و عسل مخلوط کنید.
- از خواص روغن سیاه دانه با روغن زیتون هم غافل نشوید و آن را در سالاد بریزید.
- به خواص ترکیب روغن سیاه دانه و بادام تلخ هم توجه داشته باشید و بدانید که این ترکیب می‌تواند روی رشد موها اثر مثبتی بگذارد.
کلام آخر
مزایای فراوانی در روغن سیاه دانه وجود دارد. هرچند که برخی از این مزایا به طور طبیعی و تجربی اثبات شده‌اند، اما از نظر علمی نیاز به پژوهش‌های بیشتری برای سنجش اثرگذاری آن وجود دارد. پس اگر قصد مصرف دارید، حتما نظر پزشک تغذیه یا دکتر معالج خود را بپرسید. یادتان باشد که برای دریافت نوبت آنلاین دکتر تغذیه یا هر پزشک دیگری می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر تغذیه آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر تغذیه از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
روغن سیاه دانه در تحریک تولید رنگدانه‌ها نقش دارد و می‌تواند مانع از سفیدی زیاد موها شود.
ابتدا باید پوست خود را تمیز کنید و بعد روغن را بین انگشتان خود بمالید و روی پوست ماساژ دهید. بعد از ۱۵ دقیقه، پوست را با آب ولرم بشویید.
بله، این روغن می‌تواند به تحریک فولیکول‌های مو کمک کند و باعث روییدن تارهای آن شود.
روغن سیاه دانه می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند، اما نباید در دوران بارداری خودسرانه از آن استفاده کنید.
ماساژ بدن با این روغن باعث کاهش دردهای عضلانی و رفع التهابات می‌شود.
مالیدن روغن سیاه دانه به شکم برای تسکین درد شکمی، بهبود دردهای قاعدگی، کاهش التهاب در ناحیه شکم، بهبود اختلالات گوارشی مانند نفخ، کمک به کاهش چربی شکمی و رفع یبوست موثر است.
منابع: health.clevelandclinic.org | healthline.com | verywellhealth.com
