به خونریزی داخل یا اطراف مغز، خونریزی مغزی گویند که نوعی سکته مغزی است. علل خونریزی مغز شامل فشار خون بالا، تضعیف یا گشادی غیرعادی رگ های خون (آنوریسم)، سوءمصرف مواد و آسیب می شود. بسیاری از افرادی که دچار خونریزی مغزی می شوند علائمی شبیه به سکته دارند و ممکن است دچار ضعف در یک طرف از بدن، اختلال در گفتار یا بی حسی شوند. مشکل در انجام فعالیت های روزمره شامل اختلال در راه رفتن یا حتی افتادن هم از جمله علائم شایع در این افراد است. تقریبا 13% از تمام سکته های مغز در اثر بروز خونریزی مغزی اتفاق می افتد.
اغلب خونریزی مغز را متناسب با محل دقیق بروز آن در مغز نام گذاری می کنیم. درمجموع، خونریزی در هر قسمت از جمجمه، خونریزی داخل جمجمه ای نام دارد. خونریزی داخل خود مغز تحت عنوان خونریزی داخل مخ شناخته می شود. همچنین ممکن است خونریزی بین غشای مغز و خود بافت مغز اتفاق بیفتد که به آن خونریزی ساب آراکنوئید می گویند. اگر لخته خون بین جمجمه و مغز تشکیل شود، بسته به این که پایین یا بالای سخت شامه باشد هماتوم ساب دورال یا اپیدورال است. هماتوم ساب دورال و اپیدورال معمولا در اثر آسیب شدید مغزی یا بعد از سقوط اتفاق می افتد و در این جا به جزئیات آن اشاره نمی کنیم.
باید توجه داشته باشید که وقتی خونریزی داخل خود مغز اتفاق بیفتد، ممکن است فرد دچار سردرد نشود چون مغز توانایی احساس درد را از دست می دهد. با این حال، غشای مغز (مننژ) بسیار حساس است و اگر خونریزی در این ناحیه اتفاق بیفتد، درست مانند پارگی آنوریسم، سردرد ناگهانی و شدید از علائم شایع سکته است.
علت بروز خونریزی مغزی چیست؟
فشار خون بالا شایع ترین علت بروز خونریزی مغزی است. به مرور زمان، فشار خون می تواند دیوارهای رگ را ضعیف کند و منجر به پارگی شود. در این صورت، تجمع خون در مغز منجر به نشانه های سکته می شود. از دیگر عوامل بروز خونریزی مغزی می توان به آنوریسم (نقطه ی ضعیف در دیواره ی رگ) اشاره کرد که متورم می شود و ممکن است پاره شود. به پیوند غیرعادی رگ و شریان ها که معمولا از بدو تولد در فرد دیده می شود و ممکن است بعدها منجر به خونریزی مغزی شود، بدشکلی شریانی وریدی می گویند. در برخی از موارد، افرادی که سرطان اولیه در آن ها به مغز سرایت کرده باشد (بیماری متاستاز)، در قسمت هایی از مغز که سرطان به آن سرایت کرده دچار خونریزی مغزی می شوند. رسوب پروتئین آمیلوئید در امتداد رگ های خونی افراد مسن منجر به ضعیف شدن دیواره ی رگ و درنتیجه خونریزی مغزی می شود. مصرف کوکائین یا مواد مخدر هم باعث تضعیف دیواره ی رگ و خونریزی مغز می شود. بعضی داروهای تجویزی هم خطر خونریزی مغز را بالا می برد.
علائم و نشانه های خونریزی مغزی چیست؟
گرچه سردرد معمولا به خونریزی مغز مربوط است، ولی همیشه اتفاق نمی افتد. در اغلب موارد، علائم خونریزی مغز به قسمت خاص مغز که دچار خونریزی شده وابسته است. اگر خونریزی در قسمتی از مغز اتفاق بیفتد که مربوط به بینایی است، ممکن بینایی فرد مختل شود. ممکن است اختلال در تعادل و هماهنگی، ضعیف شدن یک طرف بدن، بی حسی یا رعشه های ناگهانی اتفاق بیفتد. مرکز گفتار بسیاری از افراد در سمت چپ مغز قرار دارد و خونریزی در این قسمت منجر به بروز اختلال قابل توجه در گفتار می شود. اگر خونریزی در قسمت تحتانی مغز (ساقه مغز) رخ دهد، که اکثر عملکردهای ارادی بدن در آن تنظیم می شود، بیمار واکنش نشان نمی دهد یا ممکن است به کما برود. به علاوه، گاهی ممکن است علائم خونریزی مغز بسیار ناگهانی رخ دهد و به سرعت تشدید شود یا برعکس، علائم به تدریج و طی چند ساعت یا چند روز پیشرفت کند.
پزشک مغز و اعصاب چگونه خونریزی مغزی را تشخیص می دهد؟
اگر بهترین پزشک فوق متخصص مغز و اعصاب به هر نوع از سکته مشکوک شود، باید فورا بیمار را معاینه کند. معاینه شواهد بروز آسیب مغزی مانند ضعیف شدن، لکنت و یا بی حسی را مشخص می کند. معمولا، به رادیولوژی، مثل سی تی اسکن یا ام آر آی، نیاز است. سی تی اسکن یا ام آرآی بسیاری از ویژگی ها و محل بروز خونریزی مغز را نشان می دهد. اگر پزشک متوجه خونریزی در داخل یا اطراف مغز شود، آزمایشات بیشتر را تجویز می کند تا علت خونریزی مشخص شود. آزمایشات بیشتر به پزشک کمک می کند تا از وجود رگ های غیرعادی مطلع شود و قدم بعد برای تشخیص یا درمان را بردارد. در موارد خاص، به آزمایش اسپینال تپ (پانکسیون کمری) احتیاج است تا خونریزی تایید شود یا احتمال بروز سایر مشکلات مغز کنار رود.
درمان خونریزی مغزی چیست؟
بیماران دچار خونریزی مغزی باید به دقت تحت نظارت قرار گیرند. ثابت نگه داشتن فشار خون و تنفس اولین اقدام برای درمان است.
گاهی به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز است تا اکسیژن کافی به مغز و سایر اندام های بدن برسد. از سرم برای رساندن مایعات و دارو به بیمار، به خصوص اگر بیهوش باشد، استفاده می شود. در بعضی از موارد، لازم است ضربان قلب، سطح اکسیژن خون یا فشار داخل جمجمه را تحت نظارت و کنترل قرار دهیم.
بعد از این که وضعیت بیمار ثابت شد، دکتر مغز و اعصاب روش رسیدگی به خونریزی را تعیین می کند. فرایند تثبیت وضعیت بیمار و تصمیم گیری باید بسیار سریع انجام شود. تصمیم برای جراحی به اندازه و محل وقوع خونریزی بستگی دارد. هر فردی که دچار خونریزی داخل جمجمه ای می شود به جراحی نیاز ندارد.
می توان برای کاهش التهاب اطراف ناحیه ی خونریزی از داروهای مختلف استفاده کرد تا فشار خون در حالت مطلوب قرار گیرد و بیمار دچار رعشه نشود. اگر بیمار به هوش است، شاید به مسکن احتیاج داشته باشد.
پیش بینی وضعیت بیمار پس از تشخیص خونریزی آیا امکان بهبود وجود دارد؟
بسیاری از افرادی که به خونریزی مغزی دچار شده اند زنده می مانند. با این حال، اگر خونریزی در قسمت های خاص مغز اتفاق بیفتد یا اگر خونریزی اولیه زیاد باشد، نرخ زنده ماندن کاهش می یابد.
اگر بیمار از بروز اولیه ی خونریزی داخل جمجمه ای جان سالم به در ببرد، دوره ی نقاهت چند ماه طول می کشد. به مرور زمان و با تلاش های زیاد توان بخشی، شامل جسم، کار و گفتار درمانی، بیمار دوباره توانایی عملکرد طبیعی را به دست می آورد. با این حال، بعضی از افراد تا همیشه دچار مشکل ضعف یا لامسه می شوند. برخی دیگر، رعشه یا سردرد یا اختلال حافظه دارند.
وضعیت های خاص
نوزادان کم تر از 32 هفته به علت نارس بودن عروق خون بیشتر در معرض خطر ابتلا به خونریزی داخل جمجمه ای قرار دارند. درصد قابل توجهی از نوزادان نارس به خونریزی داخل جمجمه ای مبتلا می شوند. این امر منجر به هیدروسفالی (یا ازدیاد فضای مایع مغز) می شود و بسیار خطرناک است. اگر نتوان زایمان را به تاخیر انداخت، در تلاش برای جلوگیری از بروز این وضعیت به مادر دارو داده می شود.
[sibwp_form id=1]
