سندروم کوشینگ (Cushing syndrome)، بیماری است که اغلب با نشانه‌هایی مانند افزایش وزن، صورت گرد، افزایش چربی اطراف گردن و بین شانه‌ها خود را نشان می‌دهد. اگر این علائم را دارید و دلیل خاصی برای توجیه آن وجود ندارد، بهتر است با پزشک مشورت کنید. این مقاله از مجله درمانکده بیشتر شما را با این بیماری آشنا میکند.
سندروم کوشینگ چیست؟
در این بیماری همه چیز به سطح هورمون کورتیزول برمی‌گردد. این هورمون همان هورمون استرس است که بدن در پاسخ به اضطراب، نگرانی و ترس آن را ترشح میکند. به نظر می‌رسد در بیماری کوشینگ، بدن برای طولانی مدت، سطح بیشتری از آن را تولید میکند. غدد فوق کلیوی (دو غده کوچک در بالای کلیه‌ها)، غده هیپوفیز (در مغز) و هیپوتالاموس (بخشی از مغز و بالای غده هیپوفیز) وظیفهٔ کنترل این هورمون را دارند. البته باید بدانید مصرف برخی داروها مانند گلوکوکورتیکوئیدها (glucocorticoids) نیز در بروز این بیماری نقش دارند.
علل ایجاد کوشینگ چیست؟
دلیل بروز این بیماری را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- سندرم کوشینگ وابسته به هیپوفیز: که از شایع‌ترین آن است. این بیماری توسط یک تومور خوش خیم (آدنوم، adenoma) در غده هیپوفیز ایجاد می‌شود.
- سندرم کوشینگ وابسته به آدرنال: در این نوع، علت اولیه تومور یا رشد غیرطبیعی در یک یا هر دو غده فوق کلیوی است. تومور می‌تواند خوش خیم (آدنوم) یا بدخیم (سرطان آدرنال) باشد. این تومورها به طور مستقل کورتیزول تولید می‌کنند.
- سندرم ACTH نابجا: در موارد نادر، تومورهای خارج از هیپوفیز یا غدد فوق کلیوی تولید ACTH می‌کنند. این تومورها معمولا در ریه‌ها (مانند سرطان ریه)، پانکراس، تیروئید، تیموس یا سایر اندام‌ها یافت می‌شوند. تولید بیش از حد ACTH منجر به افزایش تولید کورتیزول در غدد فوق کلیوی خواهد شد.
آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH)، هورمونی است که توسط هیپوفیز ترشح می‌شود. این هورمون دستور تولید کورتیزول را به غدد آدرنال (فوق کلیوی) می‌دهد.
بیشتر بخوانید: ندول تیروئید چیست؟
نشانه‌های شایع سندروم کوشینگ چیست؟
نوع و شدت نشانه‌های این بیماری با توجه به میزان سطح هورمون کورتیزول می‌تواند در بیماران متفاوت باشد.
علائم سندرم کوشینگ در زنان
- افزایش وزن: زنان مبتلا به سندرم کوشینگ اغلب افزایش وزن غیرقابل توجیهی را تجربه می‌کنند، به ویژه در صورت، شکم و قسمت بالای کمر. این افزایش وزن باعث می‌شود تا صورت حالتی گرد پیدا کند که اصطلاحا به آن «صورت ماه شکل، moon face» می‌گویند. همچنین این بیماران با عارضه‌ایی به نام «قوز بوفالو، buffalo hump» نیز مواجه می‌شود. منظور از آن چربی اضافی بین شانه‌ها است.
- تغییرات در پوست: پوست این بیماران ممکن است حالتی نازک به خود بگیرد. سندرم کوشینگ در زنان منجر به ایجاد کبودی در آنها می‌شود. همچنین بیماران عارضه‌ایی دیگر به‌نام استریا (striae) را تجربه می‌کنند. در طی آن پوست ناحیهٔ شکم، ران، باسن و سینه‌ها دچار کشیدگی می‌شود.
- تغییرات خلقی: سندرم کوشینگ در زنان می‌تواند باعث نوسانات خلقی، تحریک‌پذیری، اضطراب و افسردگی در آنها شود. برخی بیماران مشکلات حافظه یا ناتوانی در تمرکز را تجربه می‌کنند.
- بی‌نظمی‌های قاعدگی: این بیماری منجر به سیکل‌های پریودی نامنظم، خونریزی شدید یا حتی عدم وجود قاعدگی (امنوره، amenorrhea) می‌شود.
- رشد بیش از حد مو: برخی از زنان مبتلا به سندرم کوشینگ ممکن است در صورت، سینه، شکم و پشت دچار رشد موهای زائد (هیرسوتیسم، hirsutism) شوند.
- خستگی و ضعف عضلانی: بیماران معمولا با داشتن استراحت کافی، همچنان احساس خستگی دارند.
- پوکی استخوان: سطوح بالای کورتیزول در طولانی مدت، روی تراکم استخوان‌ها تاثیر منفی می‌گذارد و زمینه را برای پوکی استخوان در زنان فراهم میکند.
علائم سندرم کوشینگ در مردان
علائمی مانند تغییرات پوستی، صورت ماه شکل، قوز بوفالو، افزایش فشار خون، افزایش وزن، احساس ضعف و خستگی، تغییرات خلقی و حتی پوکی استخوان در مردان مبتلا به سندروم کوشینگ نیز دیده می‌شود. از علائم خاص این بیماری در مردان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش میل جنسی
- کاهش باروری
- مشکلات نعوظ
عوارض سندرم کوشینگ چیست؟
از شایع‌ترین عوارض این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات قلبی عروقی: سندرم کوشینگ با افزایش خطر ابتلا به فشار خون بالا مرتبط است. این مشکل به‌نوبهٔ خود زمینه را برای ناراحتی‌های قلبی و عروقی مانند نارسایی قلبی فراهم میکند. مشکلات قلبی نیز ریسک بروز سکتهٔ مغزی را افزایش می‌دهند.
- دیابت: کورتیزول حساسیت به انسولین را مختل میکند و در نتیجه سطح گلوکز در بدن دستخوش تغییرات خواهد شد. به همین دلیل ریسک بروز دیابت افزایش می‌یابد.
- عفونت‌ها: سندرم کوشینگ سیستم ایمنی را ضعیف میکند. به همین دلیل بیماران را مستعد ابتلا به انواع عفونت‌ها خواهد کرد. همچنین این بیماری بهبود زخم‌ها را به تاخیر می‌اندازد.
مشکلات باروری در زنان و مردان، پوکی استخوان، اختلالات خلقی از دیگر عوارض این بیماری به‌شمار می‌روند.
بیشتر بخوانید: گریوز؛ هر آنچه باید درباره این بیماری خودایمنی بدانید
برای تشخیص سندروم کوشینگ چه آزمایش‌هایی باید بدهیم؟
برای تشخیص این بیماری به مجموعه‌ای از آزمایش‌ها نیاز دارید که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اندازه‌گیری کورتیزول بزاقی: در افرادی که به این بیماری سندروم کوشینگ مبتلا هستند، سطح هورمون کورتیزول در بزاق در عصر کاهش می‌یابد. این آزمایش نشان می‌دهد که آیا چنین اتفاقی رخ داده است یا خیر.
- آزمایش کورتیزول بدون ادرار ۲۴ ساعته: برای انجام این آزمایش پزشک از شما درخواست میکند تا در طی ۲۴ ساعت، ادرار خود را جمع‌آوری کنید. سپس کورتیزول بررسی می‌شود.
- تست سرکوب دگزامتازون با دوز پایین: در این آزمایش، پزشک یک دوز دگزامتازون را در اواخر عصر به شما می‌دهد. نمونه خون در صبح روز بعد از شما گرفته می‌شود. دگزامتازون، دارویی است که سطح کورتیزول را کاهش می‌دهد. اگر با مصرف این دارو این اتفاق برای شما نیفتد، یعنی به بیماری سندروم کوشینگ مبتلا هستید.
در کنار این آزمایش‌ها پزشک برای بررسی دقیق‌تر تست‌هایی مانند MRI یا سی‌تی‌اسکن را نیز تجویز میکند. با کمک این آزمایش‌ها پزشک می‌تواند تومورهای غده هیپوفیز یا غده فوق‌کلیوی را تشخیص دهد. برای رزرو نوبت مشاوره آنلاین با متخصص غدد کلیک کنید.
بیشتر بخوانید: بیماری آدیسون چیست؟ با علائم و راه درمان آن آشنا شوید
آیا سندروم کوشینگ درمان قطعی دارد؟
هدف از درمان سندروم کوشینگ عادی‌سازی سطح کورتیزول در بدن است. پزشک با توجه به وضعیت بیمار راه‌کارهای درمانی زیر را توصیه میکند:
- جراحی: اگر علت این بیماری، تومور در غده هیپوفیز یا غده فوق کلیوی باشد، پزشک خارج کردن تومور با جراحی را پیشنهاد میکند. جراحی هیپوفیز توسط جراح مغز و اعصاب و برداشتن تومور آدرنال توسط جراح عمومی یا متخصص اورولوژی انجام می‌شود.
- داروها: برای بیمارانی که شرایط جراحی ندارند، پزشک از داروهایی مانند کتوکونازول و متیراپون برای درمان کمک می‌گیرد.
- پرتودرمانی و شیمی درمانی: اگر تومور سرطانی باشد، پزشک از این تکنیک‌ها برای مهار بیماری استفاده میکند.
بیشتر بخوانید: با بیماری نیمن پیک و درمان آن آشنا شوید
سندروم کوشینگ در چند خط
سندروم کوشینگ، بیماری است که راهی موثر برای جلوگیری از آن وجود ندارد. راه‌های درمانی، سعی می‌کنند تا سطح هورمون کورتیزول را نرمال و طبیعی نگه دارند. اگر علائم این بیماری را تجربه می‌کنید، بهتر است برای تشخیص قطعی و درمان آن با دکتر غدد در سایت درمانکده مشورت داشته باشید. بی‌توجهی به درمان می‌تواند بیماری را شدت دهد و به همان اندازه بهبودی را با مشکل مواجه میکند.
چند سوال دربارهٔ سندروم کوشینگ
بروز این بیماری در کودکان شایع نیست، با این حال علائم سندرم کوشینگ در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
تغییرات پوستی
فشار خون بالا
ضعف عضلانی
مستعد ابتلا به عفونت‌ها
تاخیر در بلوغ
اختلالات رشد
صورت گرد (صورت ماه) و قوز چربی بین شانه ها (قوز بوفالو)
اگر این بیماری درمان و کنترل نکنید، با عوارض جدی مانند مشکلات قلبی و عروقی، دیابت، عفونت، پوکی استخوان مواجه می‌شوید که تهدیدی برای سلامتی هستند.
سندرم کوشینگ مردان و زنان را درگیر میکند، اما به‌نظر می‌رسد در زنان کمی شایع تر است.
منبع: mayoclinic | nhs | clevelandclinic
