گریوز؛ هر آنچه باید درباره این بیماری خودایمنی بدانید

تیروئید یک غده درون‌ریز پروانه‌ای شکل کوچک است که در جلوی گردن قرار دارد. وظیفه اصلی تیروئید کنترل متابولیسم است، یعنی فرآیندی که طی آن بدن با ترشح هورمون‌های خاصی مواد غذایی مصرفی را به انرژی تبدیل می‌کند. افزایش بیش از حد هورمون‌های تیروئید که به عنوان «پرکاری تیروئید» شناخته می‌شود، بدن را با مشکلات زیادی روبرو می‌کند. پرکاری تیروئید دلایل مختلفی دارد که شایع‌ترین آن «بیماری گریوز» است. در مقاله امروز مجله درمانکده با ما همراه باشید تا درباره این بیماری اطلاعات بیشتری کسب کنید.

بیماری گریوز چیست؟

گریوز یک بیماری خودایمنی است که در مبتلایان به آن سیستم ایمنی بدن به دلایل ناشناخته به بافت‌های سالم غده تیروئید حمله می‌کند. این بیماری نام خود را از رابرت گریوز (Robert Graves)، یک پزشک ایرلندی که برای اولین بار در اوایل قرن نوزدهم آن را توصیف کرد، گرفته است.

بیشتر بخوانید: سندروم پیری زودرس و راه حل برون رفت از آن

شایع‌ترین علائم بیماری گریوز

معمولا شروع علائم گریوز تدریجی است و اغلب چند هفته یا چند ماه طول می‌کشد تا ایجاد شود. بعضی از بیماران تعداد کمی از این علائم را تجربه می‌کنند و بعضی دیگر به طور همزمان با بیشتر آن‌ها روبرو می‌شوند. علائم و نشانه‌های رایج عبارتند از:

• اضطراب و تحریک‌پذیری

• لرزش دست‌ها یا انگشت‌ها

• حساسیت به گرما و افزایش تعریق یا گرم و مرطوب بودن پوست

• کاهش وزن، علیرغم تغییر نکردن عادات غذایی

• بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)

• تغییر چرخه‌های قاعدگی

• اختلال نعوظ یا کاهش میل جنسی

• افزایش اجابت مزاج

• برآمدگی چشم (افتالموپاتی گریوز)

• خستگی

• ضخیم و قرمز شدن پوست که معمولا در ساق پا یا بالای پا رخ می‌دهد (درموپاتی گریوز)

• ضربان قلب سریع یا نامنظم (تپش قلب)

• اختلال خواب

بیشتر بخوانید: تومور غدد بزاقی: علل، علائم، درمان و راه های پیشگیری از عفونت غدد بزاقی

عوارض بیماری گریوز

عوارض گریوز شامل موارد زیر است:

• مشکلات مربوط به بارداری: از عوارض احتمالی این بیماری در دوران بارداری می‌توان به سقط جنین، زایمان زودرس، اختلال عملکرد تیروئید جنین و رشد ناکافی جنین اشاره کرد.

• اختلالات قلبی: در صورت عدم درمان، بیماری گریوز باعث اختلالات ریتم قلب، تغییر در ساختار و عملکرد عضلات قلب و نارسایی قلبی می‌شود.

• طوفان تیروئید: یک عارضه نادر اما جدی است که به عنوان «بحران تیروتوکسیک» هم شناخته می‌شود. وقتی پرکاری تیروئید شدید به درستی درمان نشود، احتمال ابتلا به این عارضه افزایش می‌یابد. طوفان تیروئید به درمان اورژانسی نیاز دارد.

• شکنندگی استخوان‌ها: درمان نکردن پرکاری تیروئید باعث ضعیف و شکننده شدن استخوان‌ها (پوکی استخوان) می‌شود. استحکام استخوان‌ها تا حد زیادی به مقدار کلسیم و سایر مواد معدنی موجود در آن‌ها بستگی دارد. افزایش هورمون تیروئید توانایی بدن برای جذب کلسیم توسط استخوان‌ها را مختل می‌کند.

بیشتر بخوانید: چه غذاهایی باید در رژیم غذایی کم کاری تیروئید وجود داشته باشد؟

زمان مراجعه به پزشک

علائم بعضی از بیماری‌ها شبیه علائم بیماری گریوز است. در صورت بروز هرگونه مشکل احتمالی مرتبط با گریوز برای تشخیص سریع و دقیق به دکتر غدد و متابولیسم مراجعه کنید.

اگر علائم و نشانه‌های مرتبط با مشکلات قلبی را تجربه کردید (مانند ضربان قلب سریع یا نامنظم) یا دچار کاهش بینایی شدید، به دنبال مراقبت‌های اورژانسی باشید.

علت بیماری گریوز

گریوز به دلیل نقص عملکرد سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود، اما مشخص نیست که این نقص به چه دلیلی اتفاق می‌افتد.

سیستم ایمنی از طریق تولید آنتی‌بادی با ویروس‌ها، باکتری‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا مبارزه می‌کند. در مبتلایان به گریوز، سیستم ایمنی به دلایل ناشناخته علیه سلول‌های تولیدکننده هورمون در غده تیروئید آنتی‌بادی می‌سازد. این آنتی‌بادی‌ها روی غده تیروئید تاثیر گذاشته و باعث افزایش تولید هورمون‌های آن‌ می‌شوند (پرکاری تیروئید).

بیشتر بخوانید: غدد لنفاوی چه وظایفی دارند و در کجای بدن قرار گرفته‌اند؟

علت افتالموپاتی گریوز

افتالموپاتی گریوز از تجمع کربوهیدرات‌های خاصی در عضلات و بافت‌های پشت چشم ناشی می‌شود که علت آن هم مشخص نیست. به نظر می‌رسد همان آنتی‌بادی که باعث اختلال عملکرد تیروئید می‌شود، در بروز افتالموپاتی هم نقش دارد.

افتالموپاتی اغلب همزمان با پرکاری تیروئید یا چند ماه بعد از آن ظاهر می‌شود. اما علائم و نشانه‌های آن‌ ممکن است سال‌ها قبل یا بعد از شروع پرکاری تیروئید دیده شوند. حتی اگر پرکاری تیروئید وجود نداشته باشد، افتالموپاتی می‌تواند رخ دهد.

عوامل خطر بیماری گریوز

اگرچه هر فردی ممکن است به گریوز مبتلا شود، عوامل زیر خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند:

• سابقه خانوادگی: احتمالا ژن یا ژن‌هایی وجود دارند که می‌توانند فرد را مستعد ابتلا به این اختلال کنند.

• جنسیت: زنان بسیار بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

• سن: این بیماری معمولا قبل از 40 سالگی ایجاد می‌شود.

• سایر اختلالات خودایمنی: افراد مبتلا به سایر اختلالات سیستم ایمنی، مانند دیابت نوع 1 یا روماتیسم، در معرض خطر این بیماری هستند.

• استرس عاطفی یا جسمی: در افرادی که ژن‌های آن‌ها احتمال ابتلا به گریوز را افزایش می‌دهند، بیماری و رویدادهای استرس‌زای زندگی می‌تواند محرکی برای شروع بیماری باشد.

• بارداری: بارداری یا زایمان خطر ابتلا به این اختلال را افزایش می‌دهد، به ویژه در زنانی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به آن هستند.

• سیگار کشیدن: سیگار سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و خطر ابتلا به این بیماری را بالا می‌برد.

بیشتر بخوانید: با بیماری نیمن پیک و درمان آن آشنا شوید

نحوه تشخیص بیماری گریوز

برای تشخیص بیماری گریوز، پزشک معاینه بدنی انجام می‌دهد و علائم و نشانه‌های شما را بررسی می‌کند. همچنین در مورد سابقه پزشکی و خانوادگی‌تان صحبت می‌کند و انجام یک یا چند مورد از تست‌های تشخیصی زیر را پیشنهاد می‌دهد:

1. آزمایش خون

آزمایش خون به پزشک کمک می‌کند که سطح هورمون محرک تیروئید یا TSH (هورمون غده هیپوفیز که غده تیروئید را تحریک می‌کند) و سطح هورمون‌های تیروئید را اندازه‌گیری کند. معمولا در افراد مبتلا به گریوز سطح TSH کمتر و مقدار هورمون‌های تیروئید بالاتر از حد طبیعی است.

گاهی اوقات، پزشک برای تشخیص دقیق‌تر آزمایش خون آنتی‌بادی تیروئید را تجویز می‌کند. این آزمایش به شناسایی انواع مختلف مشکلات خودایمنی تیروئید کمک می‌کند. دو نوع آنتی بادی مرتبط با بیماری گریوز عبارتند از: TSI (آنتی‌بادی‌های محرک تیروئید) و TBII (ایمونوگلوبولین‌های مهار‌کننده اتصال به تیروتروپین).

بیشتر بخوانید: علائم سندرم کوشینگ چیست؟

2. جذب ید رادیواکتیو

بدن شما برای ساخت هورمون‌های تیروئید به ید نیاز دارد. با دادن مقدار کمی ید رادیواکتیو و اندازه‌گیری مقدار آن در غده تیروئید، پزشک می‌تواند میزان جذب ید را در غده تیروئید تعیین کند. مقدار ید رادیواکتیو جذب شده توسط غده تیروئید به تعیین علت پرکاری تیروئید کمک می‌کند. سطوح بالای جذب ید می‌تواند نشانه بیماری گریوز باشد. این روش ممکن است با اسکن ید رادیواکتیو ترکیب شود تا تصویری بصری از الگوی جذب نشان دهد.

3. سونوگرافی

سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویری از ساختارهای داخل بدن استفاده می‌کند. این روش نشان می‌دهد که غده تیروئید بزرگ شده است یا خیر. سونوگرافی برای افرادی که نمی‌توانند جذب ید رادیواکتیو را انجام دهند، برای مثال زنان باردار یا شیرده، مناسب است.

بیشتر بخوانید: سرطان لنفوم هوچکین چیست؟

4. روش‌های تصویربرداری

اگر تشخیص بیماری گریوز با ارزیابی بالینی امکان‌پذیر نباشد، ممکن است پزشک روش‌های تصویربرداری  مانند CT اسکن یا MRI را پیشنهاد دهد.

راه های درمان بیماری گریوز

بیماری گریوز یک بیماری مادام‌العمر (مزمن) است. با این حال، با درمان می‌توان سطح هورمون‌های تیروئید را کنترل کرد و حتی بیماری را به طور موقت از بین برد. رایج‌ترین روش‌هایی که برای درمان این بیماری استفاده می‌شوند عبارتند از:

1. بتا-بلاکرها

بتا-بلاکرها مانند پروپرانولول و متوپرولول اغلب اولین خط درمان هستند. این داروها ضربان قلب را تنظیم می‌کنند و از قلب تا زمانی که سایر درمان‌های پرکاری تیروئید موثر واقع شوند محافظت می‌کنند. این داروها تولید هورمون تیروئید را متوقف نمی‌کنند.

2. داروهای ضدتیروئید

داروهای ضدتیروئید، مانند متی‌مازول و پروپیل تیوراسیل، تولید هورمون توسط غده تیروئید را مهار می‌کنند. در درصد کمی از افراد، این داروها باعث بثورات پوستی و کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون می‌شوند که ممکن است خطر عفونت را افزایش دهد. به ندرت مصرف این داروها باعث بیماری کبدی می‌شود.

3. درمان با ید رادیواکتیو

این روش شامل مصرف یک دوز ید رادیواکتیو به صورت قرص یا مایع است تا در طی دو تا سه ماه به آرامی سلول‌های غده تیروئید از بین بروند و با کوچک شدن آن سطح هورمون‌ها به حالت عادی برگردد. این درمان برای زنان باردار و شیرده مناسب نیست.

در صورت انتخاب این گزینه درمانی، احتمالا در نهایت به کم کاری تیروئید مبتلا خواهید شد که به دارو نیاز دارد. اما درمان کم ‌کاری تیروئید راحت‌تر از پرکاری تیروئید است و به بروز مشکلات درازمدت کمتری منجر می‌شود.

4. جراحی

تیروئیدکتومی شامل برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید با جراحی است. پس از جراحی، بعضی از افراد هورمون تیروئید بسیار کمی تولید می‌کنند و به کم کاری تیروئید مبتلا می‌شوند. در صورت ابتلا به این عارضه، ممکن است تا پایان عمر به مصرف داروهای هورمونی جایگزین تیروئید، مانند لووتیروکسین، نیاز داشته باشید.

بیشتر بخوانید: آزمایش گلوکز ادرار چیست و چه کاربردی دارد؟

سوالات متداول

کلام پایانی

درمان نکردن بیماری گریوز به عوارض جدی مثل مشکلات قلبی و پوکی استخوان منجر می‌شود. با این حال، درمان سریع علائم شما را بهبود می‌بخشد و خطر بروز عوارض را کاهش می‌دهد. پزشک می‌تواند اطلاعات بیشتری در مورد گزینه‌های درمانی در اختیار شما قرار دهد اگر سوالی برایتان پیش آمده و نیاز به راهنمایی دارید می‌توانید از طریق امکان مشاوره آنلاین با متخصص غدد و متابولیسم در ارتباط باشید. در صورت مشاهده علائم این بیماری خودایمنی، می‌توانید از طریق سایت درمانکده از فوق تخصص غدد وقت بگیرید و با او به صورت حضوری یا آنلاین مشورت کنید.

منابع: my.clevelandclinic, mayoclinic