فولیکول غالب چیست؟ اندازه و نقش فولیکول غالب در بارداری

فولیکول غالب نقش مهمی در آزاد کردن تخمک در سیکل قاعدگی دارد. فولیکول در این فرایند بزرگ می‌شود و از بین چندین تخمک آزاد شده تنها یکی به مرحله نهایی می‌رسد که آن را به عنوان غالب می‌شناسند.

آناتومی بدن دختران پس از تولد حاوی دو تخمدان است که هر یک از آن‌ها دارای میلیون‌ها تخمک بالغ نشده هستند. در طول ماه یک تخمک فرصت رها شدن دارد که در صورت عدم لقاح زنده می‌ماند. مایعی حباب شکل به نام فولیکول اطراف تخمک‌ها را در برگرفته و باعث رشد آن‌ها میشود. 

از بین حدود 20 تخمکی که هر ماه آزاد می‌شوند، تنها یکی از آن‌ها کاملا رشد کرده و به مرحله تخمک گذاری می‌رسد که به آن فولیکول غالب می‌گویند. با ما همراه باشید تا در ادامه این مقاله از مجله درمانکده شما را با نقش فولیکول غالب در بارداری، اندازه و تعداد مناسب آن آشنا کنیم.

فولیکول غالب چیست؟

فولیکول غالب که با نام گرافیان هم شناخته می‌شود، از ساختاری مایع شکل در اطراف آن تشکیل شده و درون تخمدان قرار می‌گیرد. در روز چهاردهم یا یک هفته قبل از چرخه قاعدگی 28 روزه این فولیکول به حدی بزرگ شده که می‌تواند یک تخمک بالغ را به روش تخمک گذاری آزاد کند.

بیشتر بدانید: اختلال طیف نوروپاتی شنوایی (ANSD) چیست؟ علت، علائم و راه‌کارهای درمانی آن

بیشتر بدانید: راه های افزایش آب دور جنین

نحوه تشکیل فولیکول بالغ

پس از آغاز چرخه قاعدگی هیپوتالاموس در مغز هورمونی به نام گنادوتروپین (GnRH) آزاد می‌کند. اثرگذاری این هورمون بیشتر بر روی غده هیپوفیز است و باعث ترشح هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینیزه (LH) می‌شود. 

در روز نهم قاعدگی تمامی فولیکول‌های جذب شده توسط این هورمون‌ها به بلوغ می‌رسند، اما نهایتا یکی از آن‌ها به فولیکول غالب تبدیل خواهد شد. بقیه فولیکول‌ها از بین می‌روند و مجبور به ترشح هورمون استروژنی می‌شوند. 

فولیکول بالغ بعد از روز 14 از چرخه قاعدگی به دلیل افزایش ترشح LH از غده هیپوفیز به بیشترین رشد خود می‌رسد. در این مرحله فولیکول بالغ آماده است تا تخمک را نهایتا 24 الی 36 ساعت آینده آزاد کند. هورمون پروژسترون در این مرحله از فولیکول ترشح می‌شود و در صورتی که بارداری رخ ندهد تا دوره بعدی قاعدگی ادامه خواهد داشت برای پیشگیری از فولیکول غالب از طریق مشاوره با متخصص زنان مشورت کنید.

اهمیت فولیکول‌ها در چرخه قاعدگی

برای درک بهتر اهمیت فولیکول غالب ابتدا بهتر است نقش آن را در چرخه قاعدگی بدانید:

• فاز فولیکولار: تخمدان یک دختر نابالغ دارای هزاران فولیکول است که به آن فولیکول اولیه می‌گویند. اما پس از بلوغ در هر چرخه قاعدگی ماهانه حدود 15 تا 20 فولیکول رشد پیدا می‌کنند. در طی این فرایند یکی از آن 15 تا 20 فولیکول‌ها توانایی آزاد کردن تخمک بالغ دارد که همان فولیکول غالب است. تمامی مراحلی که در این فرایند انجام می‌شوند به مرحله فولیکولار شهرت دارند. این فاز حدود 16 روز طول می‌کشد، اما امکان کمتر یا بیشتر شدن آن در زنان مختلف وجود دارد.
• تخمک گذاری: با شروع این مرحله فاز فولیکولار به پایان می‌رسد. در واقع پس از رشد مناسب فولیکول غالب و پاره شدن، تخمک آن آزاد می‌شود و تخمک گذاری شروع خواهد شد.
• فاز لوتئال: زمانی که تخمک بعد از آزادسازی به سمت لوله فالوپ حرکت می‌کند، فاز لوتئال آغاز خواهد شد. اگر اسپرم در لوله رحم وجود داشته باشد، لقاح در فاز لوتئال رخ می‌دهد و به دلیل آزاد شدن تخمک از فولیکول، یک کیسه خالی باقی می‌ماند که به جسم زرد تبدیل می‌شود. این فاز معمولا 11 تا 17 روز طول می‌کشد و می‌تواند بر اساس شرایط مختلف در زنان کوتاه‌تر یا طولانی‌تر باشد. و بهتر است به یک متخصص زنان مراجعه کنید.

بیشتر بدانید: دوش واژینال چیست و چه مشکلات جدی به همراه دارد

نقش فولیکول غالب در بارداری

هزاران تخمک در فولیکول‌های تخمدانی ذخیره می‌شوند که مسئول تولید هورمون‌های زنانه همچون استروژن و پروژسترون هستند. با رشد فولیکول‌ها در طول ماه تنها یکی از آن‌ها در چرخه قاعدگی بالغ می‌شود و قدرت باروری پیدا خواهد کرد. 

استروژنی که به کمک فولیکول‌ها ترشح می‌شود در دهانه رحم به گردش درآمده و مسیر حرکت اسپرم به سمت لوله فالوپ را آسان‌تر می‌کند. گردش این هورمون در رحم شرایط لازم را برای لقاح تخمک و اسپرم فراهم خواهد کرد. 

پس از این‌که سایر فولیکول‌ها از بین رفتند، فولیکول بالغ که نسبت به آن‌ها ابعاد و سرعت بیشتری دارد برای تخمک گذاری آماده می‌شود. در این صورت اگر تخمکی که آزاد شده است با اسپرم لقاح پیدا کند بارداری رخ می‌دهد. به‌طور کلی می‌توان نقش فولیکول غالب را در بارداری غیر از حفاظت از تخمک، برعهده داشتن مسئولیت تغذیه، آزاد کردن هورمون پروژسترون و استروژن به همراه ترشح هورمون‌های ضروری دانست.

تعداد مناسب فولیکول غالب

همان‌طور که اشاره کردیم هر نوزاد با هزاران فولیکول در تخمدان‌ها متولد می‌شود. پس از آغاز سیکل قاعدگی هر ماه یکی از تخمک‌های درون فولیکول به دلیل بالغ شدن آزاد می‌شود. جالب است بدانید که با افزایش سن در زنان تعداد تخمک‌های فولیکول کاهش پیدا می‌کند و احتمال کم شدن درصد بارداری افزایش می‌باید. 

به‌طور کلی می‌توان گفت با شروع چرخه قاعدگی حدود 15 تا 20 فولیکول اولیه که دارای تخمک نارس هستند رشد می‌کنند. بنابراین باید تعداد مناسب فولیکول غالب را یک عدد دانست که توانسته به بلوغ برسد. سایر فولیکول‌ها به فولیکول اترتیک تبدیل خواهند شد. البته در صورت مصرف قرص‌های باروری امکان ایجاد دو یا چند فولیکول بالغ وجود دارد.

اندازه فولیکول غالب

اندازه این نوع فولیکول معمولا بین 22 تا 24 میلی‌متر است و گاهی اوقات به 18 تا 36 میلی‌متر هم می‌رسد. این ابعاد اندازه مناسب فولیکول‌های غالب برای بارداری هستند. پزشک متخصص زنان از طریق سونوگرافی واژینال اگر این ابعاد فولیکول را مشاهده کند، متوجه تخمک گذاری خواهد شد. 

در صورتی که تخمک آزاد شده با اسپرم لقاح داشته باشد بارداری رخ می‌دهد. به‌طور کلی اندازه فولیکول غالب روزانه حدود 1 تا 2 میلی‌متر رشد می‌کند. سرعت این رشد به دلیل ترشح هورمون استرادیول توسط فولیکول‌ها افزایش پیدا خواهد کرد. بیشتر قطر فولیکول بالغ را باید در روز 13 سیکل قاعدگی دانست که به اندازه 18 تا 30 میلی‌متر می‌رسد.

تاثیر فولیکول غالب در درمان‌های باروری

آگاهی از تعداد مناسب فولیکول غالب و اندازه آن می‌تواند به درمان باروری کمک کند. پزشک متخصص زنان و زایمان پس از بررسی تعداد فولیکول‌ها یا عدم وجود آن‌ها می‌تواند نقش هر یک را در باروری مورد بررسی قرار دهد. افزایش سن و سبک زندگی ماشینی تاثیر بسیار زیادی بر کیفیت آزادسازی تخمک‌ها می‌گذارد. 

از همین رو برخی بانوان پس از 35 سالگی در خصوص باروری و روند آزادسازی تخمک با مشکل مواجه می‌شوند. سونوگرافی به پزشک زنان کمک می‌کند تا شکل، تعداد فولیکول‌های غالب و زمان آزادسازی آن‌ها به صورت تقریبی ارزیابی شود. 

در اغلب موارد سونوگرافی برای ارزیابی این نوع فولیکول و تاثیر آن در درمان باروری به شکل زیر انجام خواهد شد:

• سونوگرافی به روش ترانس واژینال
• سونوگرافی به روش ترانس ابدومینال

برای تشخیص همه فولیکول‌ها بهتر است روز سوم قاعدگی سونوگرافی انجام دهید، اما در صورت ارزیابی فولیکول مورد نظر سونوگرافی باید روز 10 الی 16 چرخه قاعدگی انجام شود.

بیشتر بدانید: هر آنچه باید درباره عفونت در دوران بارداری بدانید

نحوه انجام سونوگرافی و بررسی فولیکول غالب

برای ارزیابی فولیکول‌های غالب باید مثانه شما پُر باشد. از همین رو توصیه می‌شود به مقدار فراوان آب بنوشید و تا چند ساعت قبل از سونوگرافی رحم ادرار نکنید. در صورتی که مثانه شما خالی باشد تصاویر درستی ثبت نخواهد شد. 

برای بررسی رحم و فولیکول مورد نظر از شما می‌خواهند بر روی تخت دراز بکشید و لباس خود را بالا بزنید. پزشک ژل مخصوصی را زیر سطح شکم شما پخش می‌کند و سونوگرافی به کمک پروب انجام خواهد شد. این آزمایش از ناحیه لگن و رحم شما تصویربرداری می‌کند و نتیجه آن را به صورت تصاویر ثبت شده به شما تحویل می‌دهند تا برای بررسی نزد پزشک متخصص زنان و زایمان بروید.

سخن پایانی

فولیکول غالب یکی از 20 تخمک آزاد شده است که توانسته بالغ شود و تخمک گذاری کند. فولیکول بالغ در چرخه قاعدگی و بارداری نقش مهمی دارد. ما در این مقاله مطالب مفیدی در خصوص این‌که فولیکول غالب چیست و اندازه یا تعداد مناسب آن چگونه است با شما به اشتراک گذاشتیم. شما هم می‌توانید نظرات و تجربیات خود را با درمانکده در میان بگذارید.

سوالات متداول

منبع: fertilitysmarts | my.clevelandclinic