بیهوشی عمومی، ترکیبی از داروها می‌باشد که شما را قبل از جراحی یا سایر رویه‌های پزشکی، در وضعیت خواب مانند قرار می‌دهد.
شما تحت بیهوشی عمومی هیچ دردی را حس نمی‌کنید، زیرا کاملا بیهوش هستید. بیهوشی عمومی معمولا از ترکیبی از داروهای وریدی و گازهای استنشاقی (هوش‌بری) استفاده می‌کند.
بیهوشی عمومی چیزی بیش از به خواب رفتن است، اگرچه ممکن است همان حس به خواب رفتن را داشته باشید. اما، مغز بیهوش شده، هیچ پاسخی به سیگنال‌های درد نمی‌دهد و واکنشی ندارد.
یک پزشک متخصص بیهوشی، دکتری است که در زمینه هوش‌بری تخصص دارد. زمانی که تحت بیهوشی هستید، متخصص بیهوشی کارکرد حیاتی بدن شما را کنترل کرده و تنفس شما را کنترل می‌کند.
1. چرا بیهوشی انجام می‌شود؟
متخصص بیهوشی و پرستار هوش‌بری، همراه با پزشک شما بهترین گزینه را برای شما و بر اساس نوع جراحی که در پیش رو دارید، سلامتی کلی و ترجیحات شخصی شما، توصیه می‌کند. برای برخی رویه‌های پزشکی، تیم شما ممکن است بیهوشی عمومی را پیشنهاد دهد. این‌ها شامل عملیات پزشکی هستند که ممکن است:
- زیاد طول بکشد
- منجر به از دست دادن خون زیادی شود
- شما را در معرض محیط سرد قرار دهد
- روی تنفس شما اثر بگذارد (بویژه جراحی سینه یا بالاتنه)
سایر گونه‌های بیهوشی، نظیر تسکین نوری همراه با بی‌حسی موضعی (برای مواضع کوچک) یا بی‌حسی منطقه‌ای (برای بخش بزرگ‌تری از بدن)، ممکن است برای عملیات جراحی سنگین‌تر مناسب نباشد.
2. خطرات بیهوشی
بیهوشی عمومی در حالت کلی ایمن است؛ اکثر افراد، حتی آن‌هایی که بیماری‌های جزئی دارند، قادر هستند بیهوشی عمومی را بدون مشکلات جدی تحمل کنند.
در واقع، ریسک عوارض جانبی شما بجای نوع بیهوشی، بیشتر به نوع جراحی که متحمل می‌شوید و همچین سلامت فیزیکی کلی بدن شما مربوط است.
افراد مسن، یا آن‌هایی که مشکلات پزکی جدی دارند، بویژه افرادی که عملیات پزشکی طولانی مدتی را متحمل می‌شوند، ممکن است در معرض ریسک بالای سرگیجه قبل از عمل، ذات الریه، یا حتی سکته و حمله قلبی قرار بگیرند. شزایط خاصی که می‌تواند ریسک عوارض را در طی عمل جراحی برای شما بیشتر کند، عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- تشنج
- وقفه تنفسی انسدادی
- چاقی
- فشار خون بالا
- دیابت
- سکته
- سایر مشکلات پزشکی مربوط به قلب، شش‌ها یا کلیه شما
- داروهایی نظیر آسپرین، که می تواند خونریزی را افزایش دهد.
- حساسیت‌های دارویی
- سابقه حساسیت به ماده بیهوشی
این خطرات عموما مربوط به خود جراحی است، نه بیهوشی.
3. آگاهی در طی بیهوشی
تخمین‌های صورت گرفته اعداد مختلفی را نشان می‌دهند، اما تقریبا از هر 1 یا 2 نفر در 1000 نفر، ممکن است در طی بیهوشی عمومی تا حدی هوشیار باشند و آنچه را که آگاهی حین عمل ناخودآگاه نامیده می‌شود، تجربه کنند، اما این اتفاق می‌تواند رخ دهد.
بدلیل شل‌کننده‌های عضلاتی که قبل از جراحی به بیمار داده می‌شود، افراد قادر به حرکت یا صحبت نیستند تا دکتر بتواند بداند که آن‌ها بیدار هستند یا درد را تجربه می‌کنند. این مسئله ممکن است برای برخی بیماران مشکلات روانی طولانی مدتی شبیه به اختلال استرس بعد از حادثه ایجاد کند.
این پدیده بسیار نادری است و ایجاد ارتباط واضح با آن بسیار دشوار است. برخی عواملی که ممکن است در این پدیده دخیل باشند، عبارتند از:
- جراحی اضطراری
- زایمان به طریق سزارین
- افسردگی
- استفاده از برخی داروها
- مشکلات قلبی یا ریوی
- استفاده روزانه از الکل
- استفاده از دزهای پایین ماده هوش‌بری در طی جراحی
- خطاهای متخصص بیهوشی، نظیر عدم نظارت بر بیمار یا نسنجیدن مقدار ماده بیهوشی در سیستم بیمار در طول عملیات پزشکی
4. آمادگی برای بیهوشی
بیهوشی عمومی ماهیچه‌های دستگاه گوارش و مسیر هوایی شما را که عبور غذا و اسید را از معده به شش‌ها بازمی‌دارد، شل می‌کند. همواره به دستورات پزشک درباره پرهیز از خوردن غذا و نوشیدنی قبل از جراحی توجه کنید.
پرهیز از هر گونه غذا و آشامیدنی که 6 ساعت قبل از جراحی آغاز می‌شود، الزامی است. ممکن است قادر باشید تا مایعات را تا چند ساعت قبل از بیهوشی مصرف کنید.
دکتر شما ممکن است به شما بگوید که در طی این مدت، برخی داروهایی را که همیشه مصرف می‌کنید با مقدار اندکی آب مصرف کنید. داروهای خود را با پزشک خود در میان بگذارید.
ممکن است نیاز داشته باشید تا از برخی داروها نظیر آسپرین و برخی داروهای رقیق‌کننده خون بدون نسخه، برای حداقل یک هفته قبل از جراحی، پرهیز نمایید. این داروها ممکن است عوارضی را در طی جراحی ایجاد کنند.
برخی ویتامین‌ها و داروهای گیاهی نظیر جینسنگ، سیر، جینکو بیلوبا، مخمر سنت جان، کاوا و سایر موارد، ممکن است در طی جراحی عوارض ایجاد کنند. قبل از جراحی، نوع مکملی را که مصرف می‌کنید، با دکتر خود در میان بگذارید.
اگر دیابت دارید، هر گونه تغییراتی را که در طی دوره ممنوعیت خوردن و آشامیدن در داروهای خود ایجاد کرده‌اید، با پزشک خود در میان بگذارید. در صبح روزی که قرار است تحت جراحی قرار بگیرید، داروی دیابت خود را مصرف نکنید. اگر انسولین مصرف می‌کنید، ممکن است پزشک شما دز کم آن را توصیه نماید.
اگر آپنه خواب دارید، آن را با پزشک خود در میان بگذارید. متخصص بیهوشی نیاز خواهد داشت تا تنفس شما را بعد از جراحی و در طی آن بطور دقیق و مرتب بررسی نماید.
5. چه انتظاری می‌توانید داشته باشید؟
قبل از جراحی
قبل از اینکه تحت عمل جراحی قرار بگیرید، متخصص بیهوشی با شما صحبت خواهد کرد و ممکن است سوالاتی را درباره موارد زیر از شما بپرسد:
- تاریخچه سلامتی شما
- داروهایی که برای شما تجویز شده است، داروهایی که بدون نسخه مصرف می‌کنید، و مکمل‌های گیاهی
- آلرژی‌ها
- تجربه قبلی شما از بیهوشی
این سوالات به متخصص بیهوشی کمک می‌کند تا بی‌خطرترین داروی بیهوشی را برای شما انتخاب کند.
در طی جراحی
متخصص بیهوشی معمولا داروی بیهوشی را از طریق رگ به بدن شما تزریق می‌کند. گاهی ممکن است گاز بیهوشی از طریق یک ماسک و تنفس آن به بدن شما برسد. بچه‌ها ممکن است بیهوشی با ماسک را ترجیح دهند.
بعد از اینکه به خواب رفتید، متخصص بیهوشی ممکن است لوله‌ای را وارد دهان شما کرده و آن را تا نای شما به داخل هدایت کند. این لوله اطمینان حاصل می‌کند که شما اکسیژن کافی دریافت کرده و ریه‌های شما را از خون یا سایر مایعات محافظت می‌کند. قبل از اینکه پزشک‌ها لوله را وارد کنند، داروی شل کننده عضلات به شما داده می‌شود تا عضلات خود را در ناحیه نای خود شل کنید.
پزشک شما ممکن است از گزینه‌های دیگری استفاده کند، مثل ماسک مسیر هوایی حنجره، تا به کنترل تنفس شما در طی جراحی کمک کند.
یکی از اعضای تیم بیهوشی در زمانی که بیهوش هستید، شما را بطور مستمر کنترل می کند. او دارو، تنفس، دما، مایعات و فشار خون شما را هر زمان که نیاز باشد، تنظیم می‌کند. هر مشکلی که در طی جراحی رخ دهد، با داروهای مازاد، مایعات و گاهی تزریق خون جبران می‌گردد.
بعد از جراحی
زمانی که جراحی به پایان می‌رسد، متخصص بیهوشی داروها را وارونه می‌کند تا شما را بیدار کند. شما آرام آرام در اتاق جراحی یا اتاق احیاء بیدار می‌شوید. زمانی که بیدار می‌شوید احتمالا احساس مستی و کمی سرگیجه خواهید داشت. ممکن است عوارض نادری نظیر موارد زیر را تجربه کنید:
- حالت تهوع
- استفراغ
- خشکی دهان
- سوزش گلو
- درد عضلانی
- خارش
- لرزه
- خواب‌آلودگی
- کوفتگی خفیف
ممکن است سایر عوارض جانبی، نظیر درد را بعد از به هوش آمدن تجربه کنید. تیم بیهوشی از شما درباره درد و سایر اثرات جانبی سوال خواهند کرد. اثرات جانبی به شرایط فردی شما و نوع جراحی بستگی دارد. پزشک شما ممکن است بعد از جراحی داروهایی را جهت کاهش درد برای شما تجویز نماید.
6. اثرات بیهوشی
اگر تحت عمل جراحی قرار گرفته باشید، احتمالا نوعی بیهوشی را جهت جلوگیری از احساس درد در طی عمل دریافت خواهید کرد. در حالی که بیهوشی خطری ندارد، اما ممکن است عوارضی را هم در حین عمل جراحی و هم بعد از آن به همراه داشته باشد. بسیاری از اثرات بیهوشی جزئی بوده و موقتی می‌باشد، اگرچه برخی اثرات جانبی جدی‌تری نیز وجود دارد که باید از آن‌ها آگاه بوده و از قبل آماده باشیم.
7. چطور می‌توانید اثرات جانبی ریسک خود را کاهش دهید؟
مهم‌ترین کاری که می‌توانید انجام دهید تا از اثرات جانبی جلوگیری کنید، اطمینان حضور پزشک متخصص بیهوشی در فرآیند درمان شما می‌باشد. پزشک متخصص بیهوشی پزشکی است که در بیهوشی، مدیریت درد و داروی مراقبت های ویژه تخصص دارد.
مشاهده بیشتر : لیست بهترین فوق متخصص داخلی
قبل از جراحی، متخصص بیهوشی خود را ملاقات کنید تا درباره تاریخچه پزشکی خود، عادات سلامتی و سبک زندگی با وی سخن بگویید. این اطلاعات به پزشک کمک خواهد کرد تا بداند که چطور ممکن است به بیهوشی عکس‌العمل نشان داده و گام‌هایی را برای کاهش ریسک اثرات جانبی در شما بردارد. این ملاقات برای پرسیدن سوالات خود و یادگیری، زمان مناسبی است.
8. انواع بیهوشی و اثرات جانبی آن‌ها
چهار نوع اصلی بیهوشی وجود دارد که در طی عمل‌های جراحی و مداخلات پظشکی از آن‌ها استفاده می‌شود، و ریسک‌های بالقوه برای هر کدام متفاوت است. انواع بیهوشی‌ها عبارتند از:
بیهوشی عمومی:
بیهوشی عمومی سبب می‌شود تا هشیاری خود را از دست بدهید. این نوع بیهوشی در عین حال که ایمن است، اما به احتمال زیاد سبب اثرات جانبی نیز می‌گردد. اگر بیهوشی عمومی در پیش رو داشته باشید، یک متخصص بیهوشی باید شما را در طی عملیات پزشکی و بعد از آن نظارت و کنترل کند و هر نوع اثرات جانبی را بیان کند و مراقب اثرات جانبی خطرناک باشد.
اثرات جانبی بیهوشی عمومی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع و استفراغ: یک اثر جانبی متداول که ممکن است در چند ساعت یا چند روز اول بعد از جراحی رخ دهد و می‌تواند بوسیله تعدادی از عوامل، نظیر دارو، حرکت کردن، و نوع جراحی آغاز گردد.
- سوزش گلو: لوله‌ای که در گلوی شما قرار داده می‌شود تا به تنفس شما در زمان بیهوشی کمک کند، می تواند سبب سوزش گلوی شما شود که بعدها برطرف می‌گردد.
- گیجی بعد از عمل: گیجی بعد از بدست آوردن هشیاری بعد از عمل متداول است، اما برای برخی افراد (بخصوص افراد مسن) گیجی می‌تواند به مدت یک هفته گاه و بی گاه رخ دهد. ممکن است احساس پریشانی و مشکل در به خاطر آوردن یا تمرکز داشته باشید.این حالت در صورتی که به مدت چند روز در بیمارستان بستری باشید، بدتر می‌شود، زیرا در محیط ناآشنایی قرار دارید. همراه داشتن یک شخص صمیمی و انجام دادن برخی موارد دیگر می‌تواند کمک کننده باشد: عینک و سمعک (در صورت داشتن) خود را بعد از جراحی استفاده کنید و مطمئن باشید که عکس خانوادگی، اشیا آشنا و یک ساعت را در اتاق خود داشته باشید.
- درد عضلانی: داروهایی که برای شل کردن عضلات شما استفاده می‌شود تا لوله تنفسی به راحتی وارد دهان و گلوی شما شود، می‌تواند ایجاد درد کند.
- خارش: این اثر جانبی متداول مواد مخدر است، نوعی مسکن درد که همراه با بیهوشی عمومی استفاده می‌شود.
- احساس سرما و لرزش (هیپوترمی): این مورد در حدود نیمی از بیماران در زمانی که هشیاری خود را بعد از جراحی بدست می‌آورند رخ می‌دهد و ممکن است مربوط به دمای بدن باشد.
بندرت، بیهوشی عمومی می‌تواند سبب مشکلات جدی‌تری شود، که شامل موارد زیر است:
- گیجی بعد از جراحی یا عدم کارکرد شناختی:
در برخی موارد، گیجی و از دست دادن حافظه می‌تواند بیش از چند ساعت یا چند روز طول بکشد. حالتی بنام اختلال شناختی بعد از عمل می‌تواند در برخی بیماران سبب مشکلات حافظه و یادگیری بلند مدت شود. این حالت در بیماران مسن و کسانی که مبتلا به بیماری‌های قلبی هستند، بخصوص آن‌هایی که اختلال قلبی مادرزادی، پارکینسون یا آلزایمر دارند، متداول‌تر است. بیمارانی که قبلا سابقه سکته داشتند، بیشتر در معرض این حالت قرار دارند. در صورتی که چنین حالاتی داشته باشید، مهم است که آن را با متخصص بیهوشی در میان بگذارید. - هیپوترمی بدخیم:
برخی افراد این واکنش جدی و به شدت کشنده را نسبت به ماده بیهوشی دارند، که می‌تواند در طی جراحی، سبب تب و انقباض عضلات شود. اگر شما یا یکی از اعضای خانواده شما سابقه گرمازدگی دارید یا از هیپوترمی بدخیم در طی جراحی قبل رنج برده‌اید، به متخصص بیهوشی اطلاع دهید.
بیهوشی کنترل شده است یا تسکین وریدی
برای برخی عملیات پزشکی، ممکن است داروهایی را دریافت کنید که شما را خواب‌آلود می‌کند یا مانع احساس درد در شما می‌شود. سطوح مختلفی از آرام‌بخش وجود دارد (برخی بیماران خواب‌آلود می‌شوند، اما بیدار هستند و می‌توانند صحبت کنند؛ برخی دیگر به خواب می‌روند و جراحی را به خاطر نمی‌آورند).
اثرات جانبی بالقوه آرام‌بخش اگرچه کمتر از بیهوشی عمومی است اما شامل سردرد، حالت تهوع و خواب‌آلودگی می‌باشد. چون سطوح آرام‌بخشی متفاوت است، مهم است تا در طی جراحی تحت نظارت باشید و مطمئن باشید که هیچ مشکلی را تجربه نخواهید کرد.
- سردرد: در صورتی که مقداری مایع نخاعی در زمان تزریق ماده بی‌حسی به نخاع، مثلا در بی‌حسی اپیدورال یا نخاعی برای زایمان به بیرون تراوش کند، این مورد می‌تواند در چند روز پس از جراحی رخ دهد.
- درد مختصر کمر: درد و سوزش می‌تواند در محل تزریق وجود داشته باشد.
- مشکل در ادرار کردن: اگر از کمر به پایین بی‌حس شده باشید، ممکن است بعد از جراحی، برای مدتی در ادرار کردن دچار مشکل شوید.
- هماتوم: خونریزی زیرجلدی می‌تواند در زمان تزریق رخ دهد.
عوارض جدی‌تر می تواند شامل موارد زیر باشد:
پنوموتوراکس: زمانی که ماده بی‌حسی نزدیک به شش‌ها تزریق می‌شود، ممکن است سوزن وارد شش شود. این حالت می‌تواند سبب منقبض شدن شش شود و نیاز باشد تا برای برطرف کردن آن لوله‌ای وارد شش شود.
آسیب عصبی: اگرچه بسیار نادر است، اما آسیب عصبی می‌تواند سبب درد موقت یا دائمی گردد.
بیهوشی موضعی
این نوع بیهوشی دارای حداقل اثرات جانبی است، و هر نوع اثر جانبی که رخ می‌دهد، معمولا بسیار ناچیز است. بیهوشی موضعی که بی‌حسی نیز نامیده می‌شود، معمولا یک نوع تزریق یک باره است که تنها بخشی از بدن شما را بی‌حس می‌کند، بخشی که در آن قسمت عملیات پزشکی نظیر بافت‌برداری انجام می‌شود.
ممکن است در محل تزریق حس خارش یا سوزش داشته باشید. اگر قبلا چنین حسی را نسبت به بیهوشی موضعی داشته باشید، مطمئن باشید تا به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است ماده بی‌حسی دیگری برای مقابله با اثرات جانبی به شما تزریق شود.
