پیشگیری از خودکشی با تشخیص علائم هشدار دهنده و جدی گرفتن این علائم آغاز می شود. اگر فکر می کنید یکی از دوستان یا اعضای خانواده شما قصد خودکشی دارد، کارهای زیادی وجود دارد که می توانید برای کمک به نجات زندگی وی انجام دهید. برای کسب اطلاعاتی در این زمینه تا انتخای این مطلب همراه ما باشید.

درک خودکشی

طبق تخمین سازمان بهداشت جهانی سالانه تقریباً یک میلیون نفر در اثر خودکشی جان خود را از دست می دهند. چه عاملی باعث می شود که بسیاری از افراد تصمیم بگیرند که به زندگی خود پایان دهند؟

برای کسانی که در دام افسردگی و ناامیدی که منجر به خودکشی می‌شود نیستند. درک اینکه چه عاملی باعث می شود افراد زیادی جان خود را بگیرند دشوار است. اما فردی که تصمیم به خودکشی می‌گیرد آنقدر درد می کشد که نمی تواند انتخاب های دیگر را ببیند.

خودکشی تلاشی ناامیدانه برای فرار از رنجی غیر قابل تحمل است. کسی که در احساس انزجار از خود، ناامیدی و انزوا غرق شده است نمی تواند راهی تسکین دهنده تر از مرگ پیدا کند.

افرادی که دست به خودکشی می‌زنند علیرغم تمایل آنها به پایان درد، اکثرا در مورد پایان دادن به زندگی خود درگیری عمیقی دارند. این افراد آرزو می‌کنند که یک گزینه دیگر به جای خودکشی وجود داشته باشد. اما در چنین شرایطی نمی توانند انتخاب های دیگر را ببینند. از این رو لازم است که اطرافیان آن‌ها در مورد پیشگیری از خودکشی اطلاعاتی داشته باشند.

باورهای رایج غلط در مورد خودکشی

باور نادرست : افرادی که در مورد خودکشی صحبت می کنند واقعاً این کار را نمی کنند.

واقعیت : تقریباً هرکسی که اقدام به خودکشی می کند، از قبل نشانه یا هشدارهایی داده است. بنابراین حتی اشاره غیر مستقیم فرد به مرگ یا خودکشی را نادیده نگیرید. جمله هایی نظیر

وقتی من رفتم متأسف خواهید شد.
من هیچ راه دیگری را نمی توانم ببینم

مهم نیست که چقدر ساده باشند یا به شوخی گفته شود، می‌تواند بیانگر احساسات جدی در مورد خودکشی باشد.

باور نادرست : هر کسی که سعی در خودکشی دارد حتما باید دیوانه باشد.

واقعیت : بیشتر افراد دچار افکار خودکشی روان پریش یا دیوانه نیستند. آنها ناراحت، غمگین، افسرده یا ناامید هستنند. اما پریشانی شدید و درد عاطفی لزوما نشانه بیماری روانی نیست.

باور نادرست : اگر کسی مصمم به کشتن خود باشد، هیچ چیزی مانع او نمی شود.

واقعیت : حتی یک فرد کاملاً افسرده احساسات متفاوتی در مورد مرگ دارد که بین تمایل به زندگی و تمایل به مرگ نوسان دارد. آنها به جای اینکه مرگ را انتخاب کنند، فقط میخواهند که درد متوقف شود. از این رو انگیزه آنها برای پایان دادن به زندگی برای همیشه ادامه ندارد.

باور نادرست : افرادی که خودکشی می کنند افرادی هستند که تمایلی به کمک گرفتن ندارند.

واقعیت : بسیاری از افراد سعی می کنند قبل از اقدام به خودکشی از دیگران کمک بگیرند. در حقیقت، مطالعات نشان می دهد بیش از 50 درصد از قربانیان خودکشی شش ماه قبل از مرگ خود به دنبال کمک های پزشکی بوده اند.

باور نادرست : صحبت در مورد خودکشی ممکن است به کسی ایده خودکشی را بدهد.

واقعیت : شما با صحبت در مورد خودکشی به شخصی ایده خودکشی نمی دهید. بلکه برعکس است. صحبت صریح و صادقانه در مورد افکار و احساسات خودکشی می تواند به نجات یک زندگی کمک کند.

بیشتر بدانید: راهکارهای مقابله با شکست عشقی

علائم هشدار دهنده خودکشی

هرگونه صحبت یا رفتار مربوط به خودکشی را جدی بگیرید. زیرا این فقط یک علامت هشدار دهنده در مورد اینکه فرد در مورد خودکشی فکر می کند نیست. بلکه یک فریاد کمک است.
بیشتر افراد دارای تمایل به خودکشی علائم هشدار دهنده یا نشانه های از قصد خود را نشان می دهند. بهترین راه برای پیشگیری از خودکشی شناخت این علائم هشدار دهنده است. اینکه بدانید چگونه در صورت مشاهده این علائم واکنش نشان دهید نیز مهم است.
اگر فکر می کنید یکی از دوستان یا اعضای خانواده دچار افکار خودکشی است. می توانید با اشاره به گزینه های دیگر، نشان دهید که به او اهمیت می‌دهید و برایتان مهم است و کمک گرفتن از متخصص روانپزشک یا متخصص روانشناس در پیشگیری از خودکشی وی نقش داشته باشید.
علائم مهم هشدار دهنده برای خودکشی شامل صحبت در مورد خودکشی یا آسیب رساندن به خود، صحبت کردن یا نوشتن مطالب زیادی درباره مرگ یا مردن و جستجوی مواردی است که می تواند در یک اقدام به خودکشی استفاده شود، مانند اسلحه و دارو.
اگر فرد دچار اختلال خلقی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی باشد، از وابستگی به الکل رنج ببرد، قبلاً اقدام به خودکشی کرده باشد یا سابقه خودکشی در خانواده داشته باشد، این علائم بسیار خطرناک تر است.
یک علامت هشدار دهنده دیگر که ظریف اما به همان اندازه خطرناک است، ناامیدی است. مطالعات نشان داده است که ناامیدی یک عامل پیش بینی کننده برای خودکشی است. افرادی که احساس ناامیدی می کنند ممکن است در مورد احساسات “غیرقابل تحمل” صحبت کنند، آینده ای تاریک را پیش بینی کنند و اظهار کنند که هیچ دلخوشی ندارند.
سایر علائم هشدار دهنده که به افکار ذهنی خودکشی اشاره دارد. شامل تغییرات خلقی چشمگیر یا تغییرات ناگهانی شخصیت، مانند تغییر حالت از حالت برونگرا به حالت منزوی و گوشه گیر، یا رفتار خوب به سرکشی است.
فرد دارای افکار خودکشی همچنین ممکن است علاقه خود را به کارهای روزمره از دست بدهد. از ظاهر خود غافل شود و تغییرات بزرگی در عادات غذایی یا خواب نشان دهد.
صحبت در مورد خودکشی شامل هر گونه صحبت در مورد خودکشی، مرگ یا خودآزاری، مانند “ای کاش اصلا به دنیا نمی آمدم”، “اگر دوباره تو را ببینم …” و “کاش مرده بودم”.
به دنبال وسایل کشنده بودن، جستجوی دسترسی به اسلحه، قرص، چاقو یا سایر اشیایی که می تواند در یک اقدام به خودکشی استفاده شود.
تمایل به مرگ، تمرکز غیرمعمول بر مرگ، مردن یا خشونت. نوشتن شعر یا داستان درباره مرگ.
عدم امید به آینده، احساس درماندگی، ناامیدی و گرفتار شدن (“هیچ راه چاره ای نیست”). اعتقاد به اینکه اوضاع هرگز بهتر نخواهد شد و تغییر نمی کند.
نفرت و تنفر از خود، احساس بی ارزشی، گناه، شرم و نفرت از خود یا احساس بارِ اضافی بودن.
نظم دادن به امور، نوشتن وصیت نامه. بخشش اموال گرانبها. هماهنگی برای اعضای خانواده.
خداحافظی، دیدارها یا تماس های غیرمعمول یا غیرمنتظره با خانواده و دوستان.
قطع امید از دیگران، قطع رابطه با دوستان و خانواده. افزایش انزوای اجتماعی و علاقمندی به تنها ماندن.
رفتار خود تخریبی، افزایش مصرف الکل یا مواد مخدر، رانندگی بی پروا، رابطه جنسی پرخطر. به خطر انداختن غیر ضروری خود انگار که “آرزوی مرگ” داشته باشند.
احساس آرامش ناگهانی، احساس ناگهانی آرامش و خوشبختی پس از افسردگی شدید می تواند به معنای تصمیم گیری فرد برای اقدام به خودکشی باشد.

نکته ۱ پیشگیری از خودکشی : اگر نگران هستید صحبت کنید

اگر علائم هشدار دهنده خودکشی را در شخصی که به او اهمیت می دهید مشاهده کردید، ممکن است از خود بپرسید که گفتن چه چیزی خوب است؟ اگر اشتباه کنید چطور؟ اگر فرد عصبانی شود چه می شود؟

در چنین شرایطی احساس ناراحتی یا ترس طبیعی است. اما بدانید که هر کسی که در مورد خودکشی صحبت می‌کند یا علائم هشدار دهنده دیگری را نشان می‌دهد، نیاز به کمک فوری دارد. بنابراین باید برای پیشگیری از خودکشی ثابت قدم باشید.

صحبت با دوست یا یکی از اعضای خانواده در مورد افکار و احساسات خودکشی می تواند برای هر فردی بسیار دشوار باشد. اما اگر مطمئن نیستید شخصی دچار افکار خودکشی است، بهترین راه برای پی بردن به آن سوال پرسیدن است.

با نشان دادن اینکه می خواهید به شخص کمک کنید، او را دارای افکار خودکشی نمی‌کنید. در حقیقت، دادن فرصتی برای ابراز احساسات به فرد دچار تمایل به خودکشی می تواند به او کم کند. زیرا از تنهایی و احساسات فروخورده منفی رهایی می‌یابد و از اقدام به خودکشی جلوگیری می‌کند.

راه های شروع مکالمه در مورد خودکشی

من اخیراً نگران تو شده ام.
اخیراً، من متوجه برخی تغییرات در تو شده ام و می‌خواهم بدانم حالت چطور است؟
می خواستم حال و اوضاعت را بپرسم. زیرا اخیراً انگار خیلی شبیه خودت نیستی.
چه زمانی این احساس در تو شروع شد؟
آیا اتفاقی افتاده است که منجر به شروع این احساس شده است؟
چگونه می توانم در حال حاضر به بهترین شکل از تو حمایت کنم؟
آیا به کمک گرفتن فکر کرده ای؟
تو در این مسیر تنها نیستی. من کنار تو هستم.
ممکن است اکنون باور نکنی، اما بعدا احساست تغییر خواهد کرد.
من ممکن است نتوانم دقیقاً احساس تو را درک کنم، اما به تو اهمیت می دهم و می خواهم کمکت کنم.
هنگامی که می خواهی تسلیم شوی، به خودت بگو که فقط برای یک روز، یک ساعت، یا یک دقیقه دیگر دوام بیار.

اصول صحبت برای پیشگیری از خودکشی

خودتان باشید. به شخص اجازه دهید بدانید که برایتان مهم است و او تنها نیست. یافتن کلمات مناسب به اندازه نشان دادن نگرانی تان اهمیت ندارد.
گوش کنید. به دوست یا عزیز خود اجازه دهید صحبت کند و احساسات خود را تخلیه کند. مهم نیست که مکالمه چقدر منفی به نظر می‌رسد، در واقع این که این مکالمه در حال انجام است، یک نشانه مثبت است.
دلسوز باشید ولی قضاوت نکنید. فرد دچار افکار خودکشی با صحبت کردن در مورد احساسات خود، هر چقدر شنیدن آن برای شما دشوار باشد، کار درستی انجام می دهد.
به او امید دهید. به عزیزان خود اطمینان دهید که کمک در دسترس است و احساسات خودکشی موقتی است. به فرد اطلاع دهید که زندگی او برای شما مهم است.
شخص را جدی بگیرید. اگر فرد جملاتی از این قبیل را بگوید “من خیلی افسرده ام، نمی توانم ادامه دهم” ، از آنها بپرسید آیا فکر خودکشی دارند؟ شما به آنها اجازه می دهید درد خود را با شما در میان بگذارند، نه اینکه ایده هایی را در ذهن شان بگذارید.
با شخص دارای تمایل به خودکشی بحث نکنید. از گفتن جملاتی مانند: “تو انگیزه های زیادی برای زندگی کردن داری” ، “خودکشی تو به خانواده ات آسیب می رساند” یا “فقط از این حالت بیرون بیا” خودداری کنید.
شوکه شده عمل نکنید. در مورد ارزش زندگی سخنرانی نکنید یا در مورد اینکه خودکشی اشتباه است استدلال نکنید.
قول ندهید رازدار باشید یا به رازداری سوگند یاد نکنید. یک زندگی در معرض خطر است و ممکن است نیاز باشد برای حفظ امنیت فرد با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید. اگر قول دهید که این صحبت ها را مخفی نگه دارید، ممکن است مجبور شوید عهد خود را بشکنید.
روش هایی برای رفع مشکلات عزیزتان، مشاوره دادن یا اینکه باید احساسات خودکشی خود را توجیه کنند ارائه ندهید. مسئله در مورد این نیست که مشکل چقدر بد است. بلکه این مشکل هر چه که هست باعث آسیب رساندن به دوست یا عزیز شما می‌شود.
خود را سرزنش نکنید. شما نمی توانید افسردگی شخص دیگری را برطرف کنید. خوشبختی یا بدبختی دوست یا عزیز شما در حیطه مسئولیت های شما نیست.

نکته ۲ پیشگیری از خودکشی : در شرایط بحرانی سریع پاسخ دهید

اگر یکی از دوستان یا اعضای خانواده به شما بگوید که به مرگ یا خودکشی فکر می کند. بسیار مهم است که خطر فوری را که فرد در معرض آن قرار دارد ارزیابی کنید.

کسانی که در معرض بالاترین خطر خودکشی در آینده نزدیک قرار دارند:

یک برنامه خودکشی خاص دارند و یک برنامه اجرایی تنظیم کرده‌اند.
وسایل و ابزارهای آن را تهیه کرده اند.
برای انجام آن زمان خاصی را مشخص کرده اند.
قصد انجام آن را دارند.

سوالات زیر می تواند به شما کمک کند فورا خطر خودکشی را ارزیابی کنید:

آیا برنامه خودکشی داری؟ (برنامه)
آیا آنچه را که برای اجرای برنامه خود نیاز داری، تهیه کرده ای؟ (وسیله)
آیا می دانی چه زمانی این کار را انجام خواهی داد؟ (تنظیم زمان)
آیا قصد پایان دادن به زندگی خود را داری؟ (قصد)

سطح خطر خودکشی

کم
دارای برخی از افکار خودکشی، بدون برنامه خودکشی. چنین فردی می گوید که اقدام به خودکشی نمی کند.
متوسط
دارای افکار خودکشی، داشتن طرح مبهمی که بسیار کشنده نیست. چنین فردی می گوید اقدام به خودکشی نمی کند.
شدید
دارای افکار خودکشی، دارای طرح خاصی که بسیار کشنده است. چنین فردی به طور حتم می گوید اقدام به خودکشی خواهد کرد.

اگر اقدام به خودکشی قریب الوقوع به نظر برسد، بهتر است با یک مرکز بحران تماس بگیرید و از آن‌ها کمک بخواهید. همچنین می‌توانید شخص را به یک اتاق اورژانس منتقل کنید. اسلحه، دارو و قرص، چاقو و سایر اشیا بالقوه کشنده را از مجاورت او خارج کنید، اما تحت هیچ شرایطی او را تنها نگذارید.

نکته ۳ پیشگیری از خودکشی : کمک و پشتیبانی ارائه دهید

اگر یکی از دوستان یا اعضای خانواده دارای افکار خودکشی است، بهترین راه برای کمک به او ارائه یک گوش همدل و شنوا است. به عزیزتان بگویید که او تنها نیست و برای شما مهم است.

مسئولیت شفای عزیز خود را بر عهده نگیرید. می توانید از او حمایت کنید اما نمی توانید فرد را کامل خوب کنید. وی باید شخصاً نسبت به بهبودی متعهد شود.

برای کمک به شخصی که تمایل به خودکشی دارد، شهامت زیادی لازم است. مشاهده اینکه یکی از عزیزانتان با افکار مربوط به پایان دادن به زندگی خود سر و کار دارد می تواند باعث ایجاد احساسات بدی در شما شود.

حین این که به یک فرد دارای افکار خودکشی کمک می کنید، فراموش نکنید که از خودتان نیز مراقبت کنید. برای صحبت کردن در مورد احساسات خود و حمایت از خود، کسی را پیدا کنید که به او اعتماد دارید. این فرد می‌تواند یکی از دوستان، اعضای خانواده یا مشاور باشد.

نحوه کمک به فردی که قصد خودکشی دارد

۱) کمک تخصصی بگیرید

تمام توان خود را به کار بگیرید تا فرد کمکی که نیاز دارد را بدست آورد. از مشاور برای او وقت بگیرید. فرد را تشویق کنید که به یک متخصص سلامت روان مراجعه کند، به یک مرکز درمانی برود یا او را برای ملاقات با دکتر همراهی کنید.

۲) پیگیری درمان

اگر پزشک دارویی تجویز می کند، مطمئن شوید که دوست یا عزیز شما آن را طبق دستورالعمل مصرف می کند. از عوارض جانبی احتمالی دارو آگاه باشید و در صورت بدتر شدن وضعیت حتما به پزشک اطلاع دهید. یافتن دارو یا درمانی که برای یک شخص خاص مناسب است، اغلب به زمان و تداوم عمل نیاز دارد.

۳) پیش قدم باشید

کسانی که در فکر خودکشی هستند اغلب باور ندارند که می توان به آنها کمک کرد. بنابراین ممکن است مجبور باشید در ارائه کمک شما پیش قدم شوید.

گفتن اینکه “اگر به هر چیزی احتیاج داری با من تماس بگیر” خیلی مبهم است. منتظر نمانید تا فرد با شما تماس بگیرد یا حتی تماس های شما را پاسخ دهد. به خانه اش بروید، با او تماس بگیرید، شخص را به بیرون دعوت کنید.

۴) او را به تغییرات سبک زندگی مثبت تشویق کنید

رژیم غذایی سالم، خواب زیاد و بیرون آمدن در معرض نور خورشید یا طبیعت حداقل برای 30 دقیقه در روز را پیشنهاد دهید. ورزش همچنین از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا باعث ترشح اندورفین، از بین بردن استرس و بهبود احساسات می شود.

۵) یک برنامه ایمن تنظیم کنید

به فرد کمک کنید مجموعه ای از قدم هایی را که قول می دهد طی بحران خودکشی آنها را دنبال کند تهیه کند. باید هر محرکی را که منجر به بحران خودکشی می‌شود، مانند سالگرد از دست دادن کسی، الکل یا استرس در روابط، شناسایی کند.

همچنین تهیه لیست شماره های تماس با پزشک یا درمانگر فرد و همچنین دوستان و اعضای خانواده را که در موارد اضطراری به شما کمک می کنند، در برنامه قرار دهید.

۶) ابزارهای احتمالی را از دسترس خارج کنید

ابزارهای احتمالی خودکشی، مانند قرص، چاقو، تیغ یا اسلحه گرم را از بین ببرید. اگر فرد ممکن است بیش از حد دارو مصرف کند، داروها را از دسترس خارج کرده و فقط در صورت نیاز فرد به او بدهید.

۷) پشتیبانی خود را در طولانی مدت ادامه دهید

حتی پس از عبور از بحران فوری خودکشی، با فرد در تماس باشید. به طور دوره ای او را چک کنید یا به او سر بزنید. پشتیبانی شما برای اطمینان از باقی ماندن دوست یا عزیزتان در مسیر بهبودی بسیار حیاتی است.

عوامل خطر در خودکشی

بر اساس تحقیقات انجام شده، حداقل 90 درصد از افرادی که در اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهند، از یک یا چند اختلال روانی مانند افسردگی، اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنیا، یا مصرف الکل رنج می‌برند.

در این میان افسردگی بیش‌تر از موارد دیگر در خودکشی نقش دارد. مشکلی که افراد دارای افکار خودکشی در تصور هر گونه راه حل برای رنج خود دارند، تا حدی ناشی از طرز تفکر تحریف شده آنها به دلیل افسردگی است.

عوامل معمول خطر خودکشی عبارتند از:

بیماری روانی، اعتیاد به الکل یا سوء مصرف مواد مخدر
اقدام به خودکشی قبلی، سابقه خانوادگی خودکشی، یا سابقه آسیب یا سوء استفاده
بیماری یا درد مزمن، یک واقعه از دست دادن اخیر یا رویداد استرس زای زندگی
انزوا و جدایی اجتماعی

نقش داروهای ضد افسردگی در خودکشی

برای برخی از افراد داروهای افسردگی به جای کاهش، باعث افزایش افسردگی و افکار و احساسات خودکشی می شود. به همین دلیل است که متخصصان توصیه می کنند که هر کسی که از داروهای ضد افسردگی استفاده می کند باید مراقب افزایش افکار و رفتارهای خودکشی باشد.

اگر اولین بار است که فرد از داروی افسردگی استفاده می کند یا دوز مصرفی او به تازگی تغییر کرده است، نظارت بسیار حائز اهمیت است. در دو ماه اول درمان با داروهای ضد افسردگی خطر خودکشی در بیشترین میزان است.

خودکشی در نوجوانان و بزرگسالان

علاوه بر ریسک فاکتورهای عمومی برای خودکشی، هم نوجوانان و هم افراد مسن بیشتر در معرض خطر خودکشی هستند.

خودکشی در نوجوانان

خودکشی در نوجوانان یک مسئله جدی و رو به رشد است. سالهای نوجوانی می تواند از نظر احساسی متلاطم و استرس زا باشد. نوجوانان برای کسب موفقیت و پذیرش تحت فشارهای بیشتری قرار می گیرند.

آنها ممکن است با مشکلات عزت نفس، اعتماد به نفس و احساس بیگانگی دست و پنجه نرم کنند. برای برخی، این مشکلات منجر به خودکشی می‌شود. همچنین افسردگی یکی از ریسک فاکتورهای اصلی برای خودکشی در نوجوانان به شمار می رود.

سایر عوامل خطر خودکشی در نوجوانان عبارتند از:

کودک آزاری
واقعه دردناک اخیر
عدم وجود شبکه حمایتی
خصمانه بودن محیط اجتماعی یا مدرسه
قرار گرفتن در معرض خودکشی نوجوانان دیگر

علائم هشدار دهنده در نوجوانان

علائم هشدار دهنده دیگر مبنی بر اینکه یک نوجوان ممکن است خودکشی کند:

تغییر در عادات غذایی و خواب
کناره گیری از دوستان، خانواده و فعالیت‌های منظم
رفتار خشونت آمیز یا سرکشی، قلدری، فرار از خانه
مصرف مواد مخدر و الکل
غفلت از ظاهر خود به طرز غیرمعمول
بی حوصلگی مداوم، مشکل در تمرکز، یا افت کیفیت تکالیف مدرسه
شکایت مکرر در مورد علائم جسمی، مانند درد معده، سردرد یا خستگی.
عدم پذیرش هرگونه جایزه یا پاداش

بیشتر بدانید: چه کسانی خودکشی میکنند؟

خودکشی در افراد مسن

بالاترین میزان خودکشی در گروه سنی 65 سال به بالا اتفاق می افتد. افسردگی یک عامل موثر در خودکشی افراد مسن است که تشخیص داده نشده و درمان نمی شود.

سایر عوامل خطر برای خودکشی در افراد مسن عبارتند از:

مرگ اخیر عزیزان، انزوا و تنهایی
بیماری جسمی، ناتوانی یا درد
تغییرات عمده زندگی، مانند بازنشستگی یا از دست دادن استقلال
از دست دادن حس هدف

علائم هشدار دهنده در بزرگسالان و افراد مسن

علائم هشدار دهنده اضافی مبنی بر اینکه یک فرد مسن ممکن است خودکشی کند:

خواندن مطالبی درباره مرگ و خودکشی
تغییر در الگوی خواب
افزایش مصرف الکل یا دارو
غفلت از خود یا عدم اجرای دستورات پزشکی
ذخیره کردن دارو
گوشه گیری از دوستان، خانواده و فعالیتهای اجتماعی، خداحافظی یا عجله در نوشتن وصیت نامه

در این مطلب به بررسی راه‌های پیشگیری از خودکشی پرداختیم. برای کسب اطلاعات در این زمینه بهتر است از راهنمایی‌های مشاور یا روانشناس بهره بگیرید. برای رزرو آنلاین نوبت می‌توانید از طریق درمانکده اقدام کنید. کسب اطلاعات اعم از شماره تلفن و آدرس مطلب روانشناسان برجسته نیز در سایت درمانکده موجود است.

منبع : Help Guide