انسداد روده چیست و چرا ایجاد می‌شود؟ | علائم و روش تشخیص

انسداد روده یک وضعیت پزشکی اورژانسی است که می‌تواند بر روند طبیعی زندگی فرد تاثیر منفی بگذارد. اغلب افراد این بیماری را در مراحل اولیه با احساس پری شکم، نفخ شدید و تغییر در اجابت مزاج تجربه می‌کنند. علائم ممکن است به تدریج شدیدتر شوند و در صورت عدم تشخیص به موقع، عوارض جدی ایجاد کنند یا حتی تهدیدکننده جان بیمار باشند. اگر شما هم در چند وقت گذشته با تغییرات عجیبی در اجابت مزاج خود مواجه شده‌اید، در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا در مورد علائم، علل و روش تشخیص انسداد روده بیشتر صحبت کنیم.

انسداد روده چیست؟

انسداد روده را که در اصطلاح پزشکی با نام ایلئوس هم می‌شناسند، وضعیتی است که در آن جریان طبیعی محتویات روده متوقف یا بسیار کند می‌شود. این انسداد می‌تواند در روده کوچک یا روده بزرگ رخ دهد. روده‌ها مسئول انتقال مواد غذایی هضم‌شده و زائد از معده به راست روده هستند. این مواد زائد باید از طریق دفع مدفوع از بدن خارج شوند. انسداد هر در قسمت از مسیر روده‌ها، موجب کندی حرکت مواد زائد یا توقف فرآیندهای گوارشی می‌شود. در چنین شرایطی غذا، مایعات، اسید معده و گازها در پشت ناحیه درگیر انسداد جمع می‌شوند و می‌توانند به بافت روده آسیب وارد کنند. این انسداد عملکرد صحیح روده را دچار مشکل می‌کند و در صورت عدم مراجعه به موقع به متخصص گوارش می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد.

انسداد روده چه احساسی دارد؟

این عارضه بسته به اینکه کدام روده را تحت تاثیر می‌گذارد، به شکل‌های مختلفی احساس می‌شود. اغلب افراد گزارش کرده‌اند، درد ناشی از انسداد روده شبیه به درد و گرفتگی شدید شکمی است. اگر انسداد در روده کوچک رخ دهد، درد به صورت موج‌های کوتاه و متناوب بروز می‌کند و هر چند دقیقه یک بار احساس می‌شود. در واقع، درد بیشتر در یک نقطه متمرکز است. در حالی که درد ناشی از انسداد روده بزرگ مداوم است و به شکل پراکنده احساس می‌شود.

انواع انسداد روده

پزشکان معمولا این عارضه را بسته به اینکه کدام روده تحت تاثیر قرار گرفته است، به ۲ دسته زیر تقسیم می‌کنند:

۱- انسداد روده کوچک

تقریبا ۸۰ درصد انسدادها در روده کوچک رخ می‌دهند. روده کوچک از یک طرف به معده و از طرف دیگر به روده بزرگ متصل است و ضمن انتقال مواد غذایی هضم‌شده به روده بزرگ، نقش مهمی در تجزیه غذا و جذب آب و مواد مغذی از آن دارد.

۲- انسداد روده بزرگ

حدود ۲۰ درصد از انسدادها در این روده رخ می‌دهند. روده بزرگ شامل کولون و راست روده یا همان رکتوم است. در روده بزرگ، فرآیند جذب مواد مغذی که از روده کوچک شروع شده، ادامه پیدا می‌کند. همچنین آب و مواد غذایی در این روده به مواد زائد تبدیل می‌شوند و بدن آن‌ها را به عنوان مدفوع دفع می‌کند.

دیگر انواع انسداد روده شامل موارد زیر هستند:

• انسداد کامل: بخشی از روده به طور کامل مسدود می‌شود و امکان عبور جامدات، مایعات و گازها وجود ندارد. دفع مدفوع و گازها در چنین شرایطی دشوار یا غیر ممکن است.
• انسداد جزئی: بخشی از روده دچار انسداد و تنگی جزئی می‌شود. این عارضه حرکت جامدات، مایعات و گازها را کندتر می‌کند، اما موجب توقف کامل آن‌ها نمی‌شود. افراد در چنین شرایطی معمولا علائمی مانند نفخ، ناراحتی و اسهال را تجربه می‌کنند.
• انسداد کاذب: شبه انسداد روده یک بیماری نادر است که در آن، علائم انسداد روده را بدون وجود انسداد تجربه می‌کنید. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که مشکلات عضلانی یا عصبی روده مانع حرکت طبیعی غذا، مایعات و گاز از طریق روده‌ها شوند.

علائم انسداد روده ای

نشانه‌های انسداد روده معمولا به صورت ناگهانی یا طی چند ساعت ظاهر می‌شوند و اغلب طیف وسیعی دارند. شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:

• نفخ شدید
• درد شکم
• کاهش اشتها
• حالت تهوع
• استفراغ
• ناتوانی در دفع گاز یا مدفوع
• یبوست
• اسهال
• گرفتگی شدید شکم
• ورم شکم

گاهی علائم بسته به محل و مدت زمان انسداد متفاوت هستند. به عنوان مثال، استفراغ نشانه اولیه انسداد در روده کوچک است؛ در حالی که اگر انسداد در روده بزرگ چندین روز ادامه پیدا کند، فرد دچار استفراغ می‌شود. انسداد جزئی ممکن است منجر به مدفوع کوچک‌تر شود و با اسهال همراه باشد، در حالی که انسداد کامل می‌تواند منجر به ناتوانی در دفع گاز یا مدفوع شود.

همچنین اگر انسداد شدید باشد و منجر به پارگی روده شود، علائمی همچون عفونت جدی و التهاب حفره شکمی بروز می‌کنند که به آن پریتونیت می‌گویند. این عارضه اغلب با تب و درد شدید شکمی همراه است و یک وضعیت اورژانسی به‌شمار می‌آید که نیاز به جراحی فوری دارد و می‌تواند تهدیدکننده جان بیمار باشد.

درمورد علائم انسداد روده مطمئن نیستی؟

تنها با چند کلیک ساده از پزشک نوبت بگیر و مشورت کن

ویزیت حضوری متخصص گوارش سوال از متخصص گوارش

علائم انسداد روده در مردان

مردان گاهی این عارضه را با مشکلات گوارشی ساده یا دردهای عضلانی شکم اشتباه می‌گیرند. علائمی مانند اسپاسم ناگهانی در عمق شکم که با دارو و تغییر وضعیت بهتر نمی‌شود، احساس فشار در ناحیه پایینی شکم، عدم توانایی در دفع گاز یا بی‌نظمی شدید در اجابت مزاج را می‌توان از نشانه‌های هشداردهنده دانست که نیاز به بررسی فوری دارند.

علائم انسداد روده زنان

علائم این بیماری در زنان گاهی با مشکلات زنانه دیگر اشتباه گرفته می‌شود و فرد به همین دلیل دیرتر برای تشخیص نهایی به پزشک مراجعه می‌کند. برای مثال، دردهای شکمی مرتبط با انسداد روده ممکن است با دردهای قاعدگی، کیست تخمدان یا اندومتریوز اشتباه گرفته شوند. اگر به تازگی دچار علائمی مانند بی‌نظمی در اجابت مزاج، کاهش اشتها و احساس پری شدید، به‌ویژه بعد از خوردن غذا شده‌اید، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است از نشانه‌های اولیه انسداد باشند.

علائم انسداد روده در کودکان

کودکان و نوزادان معمولا علائمی مشابه بزرگسالان را تجربه می‌کنند. نوزادان از آن جایی که نمی‌توانند به شما بگویند در کجا درد دارند، ممکن است پاهای خود را به سمت شکم‌شان بکشند و گریه کنند. سایر علائم انسداد در کودکان عبارت‌اند از:

• تب
• خون در مدفوع یا خونریزی از مقعد
• استفراغ سبز یا زرد و سبز
• بی‌حالی (کمتر از حد معمول فعالیت می‌کنند.)
• تورم و سفتی شکم

شایع ترین علت انسداد روده چیست؟

دلایل احتمالی زیادی برای بروز این عارضه وجود دارند. این دلایل می‌توانند مکانیکی یا غیر مکانیکی باشند.

۱- علل مکانیکی انسداد روده

در انسداد مکانیکی، یک عامل فیزیکی باعث بسته‌شدن مسیر روده می‌شود. این عارضه در روده کوچک به دلایل زیر بروز می‌کند:

• چسبندگی بعد از جراحی شکم، لگن یا التهاب شدید
• پیچ‌خوردگی روده‌ها (ولولوس)
• درهم رفتگی روده (بخشی از روده به بخش بعدی فشار می‌آورد و باعث فروپاشی آن می‌شود.)
• بلعیدن اشیاء خارجی
• فتق
• تومور روده کوچک
• بیماری التهابی روده مانند بیماری کرون
• سنگ کیسه صفرا (به ندرت موجب انسداد می‌شود.)
• ناهنجاری‌های روده (اغلب در نوزادان رخ می‌دهد، اما احتمال بروز آن در کودکان و نوجوانان هم وجود دارد.)

انسداد مکانیکی هرچند به ندرت، اما می‌تواند در روده بزرگ یا کولون هم رخ دهد. دلایل ایجاد آن شامل موارد زیر هستند:

• گیر کردن مدفوع در روده بزرگ یا رکتوم
• چسبندگی ناشی از عفونت‌های لگن یا جراحی‌ها
• سرطان تخمدان
• سرطان روده بزرگ
• پلاک مکونیوم در نوزادان (مکونیوم اولین مدفوع دفعی نوزادان است.)
• پیچ خوردگی و درهم‌رفتگی روده
• دیورتیکولیت (التهاب یا عفونت کیسه‌های برآمده روده)
• تنگی یا باریک شدن روده بزرگ ناشی از زخم و التهاب
• انگل‌های روده‌ای

۲- علل غیر مکانیکی انسداد روده

روده بزرگ و کوچک دارای انقباضات هماهنگ حرکتی هستند. زمانی که عاملی بتواند این فرآیند را مختل کند، ممکن است انسداد غیر مکانیکی رخ دهد. اگر یک وضعیت موقت باشد، به آن ایلئوس می‌گویند و در صورت مزمن یا طولانی‌ شدن، شبه انسداد یا کاذب نامیده می‌شود. 

عواملی که در بروز این عارضه به شکل موقت نقش دارند، عبارت‌اند از:

• جراحی شکم یا لگن
• عفونت‌ها مانند گاستروانتریت یا آپاندیسیت
• برخی داروها مانند داروهای مسکن اپیوئیدی
• عدم تعادل الکترولیت‌ها

“Radiation enteritis is a complication of radiation therapy that occurs when the radiation causes scarring in healthy tissue. The scarring can cause strictures that obstruct your bowels.”

التهاب روده ناشی از پرتودرمانی یکی از عوارض پرتودرمانی است که زمانی رخ می‌دهد که پرتودرمانی باعث ایجاد زخم در بافت سالم شود. این زخم‌ها می‌توانند باعث تنگی‌هایی شوند که روده‌های شما را مسدود می‌کنند.
به نقل از سایت: clevelandclinic

انسداد کاذب روده می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• بیماری پارکینسون، ام‌اس و سایر اختلالات عصبی و عضلانی
• بیماری هیرشپرونگ (اختلالی که طی آن در بخش‌هایی از روده بزرگ، عصب وجود ندارد.)
• دیابت شیرین
• کم‌کاری تیروئید

آیا انسداد روده خطرناک است؟

بله، انسداد روده می‌تواند خطرناک باشد، به‌ویژه اگر به موقع تشخیص داده نشود. این عارضه با تجمع گازها، مایعات و محتویات گوارشی در پشت انسداد همراه است و به بافت روده آسیب می‌زند و در صورت عدم درمان به موقع، باعث پارگی روده می‌شود. در چنین شرایطی محتویات روده به درون حفره شکمی می‌ریزند و احتمال بروز عفونت شدید سیستمیک افزایش می‌یابد و می‌تواند تهدیدکننده جان بیمار باشد.

چه زمانی برای انسداد روده به پزشک مراجعه کنیم؟

این عارضه می‌تواند عواقب جدی داشته باشد، بنابراین در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، به‌ویژه پس از جراحی شکم از طریق ویزیت آنلاین فوق تخصص گوارش و کبد در کوتاه‌ترین زمان با پزشک مشورت کنید:

• درد شدید شکمی
• نفخ شکم
• یبوست شدید
• از دست دادن اشتها

روش تشخیص انسداد روده

تشخیص این بیماری با معاینه بالینی توسط پزشک متخصص و روش‌های تصویربرداری انجام می‌شود. پزشک ابتدا برای انجام معاینه فیزیکی شکم بیمار را فشار می‌دهد، سپس با گوشی پزشکی صداهای غیر طبیعی روده را بررسی می‌کند. وجود یک توده سفت یا انواع خاصی از صداها، به‌ویژه در کودکان، می‌توانند به وجود و تعیین محل انسداد کمک کند. در آخر، برای تشخیص نهایی انسداد به نتیجه آزمایشاتی نیاز است که آن‌ها را در جدول زیر معرفی می‌کنیم:

نوع آزمایش	توضیحات
آزمایش خون	برای بررسی سطح الکترولیت‌ها، عملکرد کبد، کلیه و شمارش سلول‌های خون
آندوسکوپی	شامل یک دوربین مخصوص برای مشاهده داخل روده
تصویربرداری با اشعه ایکس	برای بررسی اتساع حلقه‌های روده و سطح مایع یا گاز روده
سی تی اسکن	تشخیص محل و علت انسداد روده
کولونوسکوپی	شامل لوله باریک و بلند انعطاف‌پذیر همراه با دوربین برای بررسی روده بزرگ
تنقیه با کنتراست	برای بررسی ساختار داخلی روده، محل انسداد و پیچ‌خوردگی احتمالی
سونوگرافی	برای بررسی محل انسداد، به‌ویژه برای کودکان و زنان باردار

راه درمان انسداد روده

اگر کنجکاوید بدانید که راه درمان انسداد روده چیست، باید بگوییم که درمان این عارضه به شدت و محل انسداد، نوع انسداد (مکانیکی یا غیر مکانیکی) و علت ایجاد آن بستگی دارد. پزشک معمولا بسته به شدت انسداد گزینه‌های جراحی، غیر جراحی یا استراحت روده را پیشنهاد می‌دهد. برای اطلاع از درمان خانگی انسداد روده و آشنایی با روش استراحت روده می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده مطالعه کنید.

“For some people with a chronic obstruction due to a stricture or narrowing of their intestine, a doctor may place a metal stent that expands inside the intestine using a long tube called an endoscope. The stent is a wire mesh that holds open the intestine. The procedure may not require cutting into the abdomen, and it’s usually used if a person is not a candidate for traditional surgery.”

برای برخی از افراد مبتلا به انسداد مزمن به دلیل تنگی یا باریک شدن روده، پزشک ممکن است یک استنت فلزی قرار دهد که با استفاده از یک لوله بلند به نام آندوسکوپ، داخل روده منبسط می‌شود. استنت یک توری سیمی است که روده را باز نگه می‌دارد. این روش ممکن است نیازی به برش شکم نداشته باشد و معمولا در صورتی استفاده می‌شود که فرد کاندید جراحی سنتی نباشد.
به نقل از سایت: healthline

عوارض احتمالی انسداد روده

آیا انسداد روده سرطان است؟

این بیماری یک وضعیت اورژانسی پزشکی به‌شمار می‌آید، اما سرطان روده نیست. در واقع، گاهی ممکن است تومورها یا سرطان روده بزرگ با تنگ کردن و بستن مسیر روده باعث ایجاد انسداد شوند. بنابراین نمی‌توان سرطان را از عوارض احتمالی این عارضه دانست. 

مهم‌ترین خطرات و عوارض انسداد روده شامل موارد زیر هستند:

• کم آبی بدن
• مرگ بافت در روده‌ها
• آبسه در شکم
• نارسایی کلیه
• پارگی روده
• آسپیراسیون ریوی
• عفونت

افرادی که به دلیل انسداد روده عمل جراحی انجام داده‌اند، ممکن است در معرض عوارض دیگری باشند، از جمله:

• چسبندگی شکمی
• فلج روده
• آسیب عصبی
• سندرم روده کوتاه
• باز شدن مجدد زخم

این عارضه در شدیدترین حالت می‌تواند باعث نارسایی چندین عضو و مرگ شود؛ به همین دلیل تشخیص به موقع و درمان آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

برای پیشگیری از انسداد روده چه کار کنیم؟

برای پیشگیری از ابتلا به این عارضه باید به مدیریت عوامل زمینه‌ای ایجاد و حفظ سلامت دستگاه گوارش خود توجه کنید. مهم‌ترین اقدامات شامل موارد زیر هستند:

• ایجاد تغییر در رژیم غذایی زیر نظر پزشک برای هضم راحت‌تر غذا
• جویدن کامل غذا
• نوشیدن مقدار زیادی آب (هشت لیوان در روز)
• تحرک کافی و فعالیت بدنی منظم برای افزایش حرکات روده
• خوردن وعده‌های غذایی کوچکتر در طول روز

مهم: معمولا پزشک توصیه می‌کند، افرادی که در معرض انسداد روده هستند مواد غذایی پرفیبر کمتر مصرف کنند. توجه به این دستور غذایی به دلیل کاهش میزان مدفوع و تعداد دفعات نیاز به تخلیه روده اهمیت زیادی دارد.

راهنمای مراجعه به پزشک

انسداد روده یکی از مشکلات جدی گوارشی است که در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می‌تواند موجب بروز عوارض جانبی شود و حتی تهدیدکننده زندگی باشد. آشنایی با شایع‌ترین علائم آن مانند درد شکمی مداوم، نفخ شدید و بی‌نظمی در اجابت مزاج به تشخیص زودهنگام و جلوگیری از عوارض خطرناک کمک می‌کنند. از همین‌رو، بسیار مهم است که عادات گوارشی خود را بشناسید و در صورت تغییر جدی و مداوم حتما به پزشک مراجعه کنید.

ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با علت، علائم، انواع و روش تشخیص بیماری انسداد روده آشنا کردیم. اگر در این مورد سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و از بهترین پزشکان متخصص همچون دکتر متخصص گوارش باتجربه مشورت بگیرید. همچنین درمانکده امکان دریافت نوبت اینترنتی جهت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین تلفنی، متنی و تصویری را برای شما فراهم کرده است.

سوالات متداول

منابع: healthline | medicalnewstoday | clevelandclinic