هموگلوبین (Hgb) در آزمایش خون نشان‌دهنده چیست؟

هموگلوبین (hemoglobin) خون که گاهی با حروف اختصاری Hgb یا hb از آن یاد می‌شود، یکی از پروتئین‌های موجود در گلبول‌های قرمز خون است که آهن دارد. این آهن مولکول‌های اکسیژن را با خود حمل می‌کند، لذا هموگلوبین یکی از اجزای اساسی تشکیل‌دهنده خون تلقی می‌شود. هنگامی که خون فاقد هموگلوبین کافی باشد، سلول‌های بدن اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند. پزشکان با تجزیه و تحلیل نمونه خون، سطح هموگلوبین خون را تعیین می‌کنند. عوامل متعددی روی سطح hgb در آزمایش خون تاثیر می‌گذارند. از جمله این عوامل می‌توان به سن، جنسیت و سابقه پزشکی اشاره کرد. با خواندن مجله درمانکده، متوجه می‌شوید که منظور از Hgb چیست و سطوح هموگلوبین نرمال، پایین و بالا چگونه مشخص می‌شود.

هموگلوبین چیست؟

قبل از اینکه در مورد دلایل افزایش یا کاهش hgb در آزمایش خون صحبت کنیم، باید به این سوال که hemoglobin چیست پاسخ دهیم. هموگلوبین یک مولکول پروتئینی در گلبول‌های قرمز است که اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌های بدن می‌رساند و دی اکسید کربن را از بافت‌ها به ریه‌ها برمی‌گرداند.

هموگلوبین از چهار مولکول پروتئینی (زنجیره‌های گلوبولین) تشکیل شده است که به یکدیگر متصل هستند. هموگلوبین بالغ شامل 2 زنجیره آلفا-گلوبولین و 2 زنجیره بتا-گلوبولین است. در جنین‌ها و شیرخواران، زنجیره‌های بتا وجود ندارند و مولکول هموگلوبین از 2 زنجیره آلفا و 2 زنجیره گاما تشکیل شده است. با رشد شیرخوار، زنجیره‌های گاما به تدریج با زنجیره‌های بتا جایگزین می‌شوند تا ساختار هموگلوبین بالغ را تشکیل دهند.

هموگلوبین نقش مهمی در حفظ شکل طبیعی گلبول‌های قرمز دارد. گلبول‌های قرمز طبیعی گرد هستند و در بخش میانی یک فرورفتگی دارند. ساختار غیرطبیعی هموگلوبین می‌تواند شکل گلبول‌های قرمز را تغییر دهد و عملکرد آن‌ها را مختل کند.

بیشتر بدانید: ldh در آزمایش خون چیست؟

سطح نرمال hgb در آزمایش خون چقدر است؟

افراد بالغ

در مردان بالغ، سطح هموگلوبین خون به طور میانگین کمی بیشتر از زنان بالغ است. هموگلوبین بر اساس گرم در دسی‌لیتر (g/dl) خون اندازه‌گیری می‌شود. جدول زیر سطح نرمال آزمایش hb را نشان می‌دهد:

جنسیت	سطح هموگلوبین نرمال (گرم/ دسی‌لیتر)
زن	12 یا بیشتر
مرد	13 یا بیشتر

ضمنا در سالمندان، غلظت هموگلوبین خون در حد پایین‌تری قرار دارد. عوامل زیادی در پدید آمدن این شرایط تاثیر دارند:

• کمبود آهن به دلیل التهاب مزمن یا تغذیه نامناسب
• عوارض داروها
• شدید بودن بیماری‌های مزمن از جمله بیماری کلیوی

بیشتر بدانید: MCH در آزمایش خون چیست؟ علت پایین و بالا بودن MCH

کودکان

معمولا سطح hgb در آزمایش خون نوزادان بیشتر از افراد بالغ است، چرا که سطح اکسیژن مصرفی انسان در دوران جنینی بالاتر است. بنابراین، جنین به گلبول‌های قرمز بیشتری برای انتقال اکسیژن نیاز دارد. البته سطح بالای هموگلوبین در نوزادان، پس از سپری شدن چند هفته کاهش می‌یابد. در جدول زیر می‌توانید سطح hb در آزمایش خون شیرخواران، کودکان و نوجوانان را ببینید:

سن	محدوده هموگلوبین نرمال در دختران	محدوده هموگلوبین نرمال در پسران
0-30 روز	13.4 – 19.9	13.4- 19.9
31-60 روز	10.7 – 17.1	10.7- 17.1
2-3 ماه	9 – 14.1	9-14.1
3-6 ماه	9.5 – 14.1	9.5- 14.1
6-12 ماه	11.3 – 14.1	11.3 – 14.1
1-5 سال	10.9 – 15	10.9 – 15
5-11 سال	11.9 – 15	11.9 – 15
11-18 سال	11.9 – 15	12.7- 17.7

چه عواملی باعث افزایش hb در آزمایش خون می‌شوند؟

بالا بودن hgb در آزمایش خون معمولا با افزایش تعداد گلبول‌های قرمز همراه می‌شود. به یاد داشته باشید که هموگلوبین در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد. لذا هر چقدر تعداد گلبول‌های قرمز فرد بیشتر باشد، سطح هموگلوبین او هم بیشتر خواهد بود. برعکس این قضیه هم صادق است.

بیشتر بدانید: ptt در آزمایش خون چیست؟

بالا بودن تعداد گلبول‌های قرمز خون و سطح هموگلوبین نشان‌دهنده چند نکته است، از جمله:

• بیماری قلبی مادرزادی: این بیماری، کار قلب برای پمپاژ موثر خون و انتقال اکسیژن به بخش‌های مختلف بدن را دشوار می‌کند. گاهی اوقات، بدن در مواجهه با این شرایط، گلبول‌های قرمز بیشتری تولید می‌کند.
• دهیدراته شدن: عدم وجود مایعات کافی در بدن به این معنی است که تعداد گلبول‌های قرمز خون در حد بالاتری قرار می‌گیرد. در حقیقت، مایعات کافی وجود نداشته است تا نسبت به گلبول‌های قرمز خون تعادل برقرار کند.
• تومورهای کلیوی: بعضی از تومورهای کلیوی منجر به این می‌شوند که کلیه اریتروپویتین بیشتری تولید کند. این هورمون نقش تحریک‌کننده‌ای جهت تولید گلبول‌های قرمز خون دارد.
• بیماری ریوی: در صورتی که ریه‌ها به درستی عمل نکنند، بدن تلاش می‌کند گلبول‌ قرمز بیشتری بسازد تا عمل انتقال خون و اکسیژن به نحو بهتری انجام شود.
• پلی سیتمی ورا: این بیماری باعث می‌شود بدن گلبول قرمز بیشتری تولید کند.

در موارد زیر هم با بالا بودن hb در آزمایش خون روبه‌رو می‌شوید :

• سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های موثر بر تعداد گلبول‌های قرمز خون، از جمله مشکل تشخیص اکسیژن
• زندگی کردن در ارتفاع بالا
• دریافت خون از طریق انتقال خون در فاصله زمانی کم
• سیگار کشیدن

علت کمبود هموگلوبین چیست؟

پایین بودن hb در آزمایش خون معمولا با کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون همراه است. بعضی از بیماری‌هایی که به شکل‌گیری این وضعیت منجر می‌شوند عبارتند از:

• بیماری‌های مغز استخوان: بیماری‌هایی مثل لوسمی (سرطان خون)، لنفوم، کم خونی آپلاستیک همگی به کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون منجر می‌شوند.
• آسیب کلیوی: وقتی کلیه‌ها به درستی عمل نکنند، اریتروپویتین کافی تولید نمی‌کنند. این هورمون محرک تولید گلبول‌های قرمز خون است.
• فیبروئیدهای رحمی: تومورهایی هستند که معمولا ماهیت غیرسرطانی دارند، اما خونریزی‌های شدیدی را ایجاد می‌کنند، در چنین شرایطی، تعداد گلبول‌های قرمز خون کاهش می‌یابد.
• عارضه‌هایی که باعث تخریب گلبول‌های قرمز خون می‌شوند: کم خونی داسی شکل، تالاسمی، کمبود G6PD و اسفروسیتوز ارثی.

در صورت لزوم می توانید سوال از فوق تخصص انکولوژی بپرسید و در صورت لزوم می توانید به صورت حضوری به متخصص خون مراجعه کنید.

عوامل زیر احتمال پایین بودن سطح هموگلوبین را افزایش می‌دهند:

• حوادث، شرایط و بیماری‌هایی که منجر به خونریزی مزمن می‌شوند، مثل زخم معده، پولیپ روده، دوره‌های قاعدگی طولانی.
• کمبود مواد معدنی مهم، مانند فولات (ویتامین B9)، آهن و ویتامین B12
• باردار بودن

وضعیت هموگلوبین A1c چگونه توضیح داده می‌شود؟

پس از دریافت برگه آزمایش خون احتمالا با نتایجی برای هموگلوبین A1c  یا HbA1c نیز روبه‌رو می‌شوید. از این نوع هموگلوبین با عنوان «هموگلوبین گلیکات» یا «هموگلوبین گلیکوزیله» هم یاد می‌شود. آزمایش HbA1c هموگلوبین گلیکوزیله خون را اندازه‌گیری می‌کند. این ماده هموگلوبینی است که گلوکز (قند) خون به آن متصل می‌شود.

پزشکان معمولا برای بیماران دیابتی درخواست انجام این آزمایش را می‌دهند. با اندازه‌گیری HbA1c، میانگین گلوکز خون فرد در بازه زمانی 2 تا سه ماه تعیین می‌شود. گلوکز خون که با اسم قند خون هم از آن یاد می‌شود، در کُل خون گردش می‌کند. این ماده به هموگلوبین متصل می‌شود.

هر چقدر گلوکز خون بیشتر باشد، احتمالا هموگلوبین گلیکوزیله هم بالاتر خواهد بود. گلوکز برای 120 روز متصل به هموگلوبین باقی می ماند. بالا بودن مقدار hbA1C نشان می‌دهد که سطح قند خون فرد برای چند ماه بالاتر از سطح طبیعی قرار داشته است.

در اکثر موارد، افراد دیابتی باید درصد HbA1C خود را به 7 درصد یا کمتر برساند. مقدار HbA1c در افراد غیردیابتی تقریبا 5.7 درصد است. اگر به دیابت مبتلا باشید و HbA1c شما در حد بالایی قرار داشته باشد، باید از داروهای مناسب برای کاهش آن استفاده کنید.

بیشتر بدانید: بالا بودن فولیک اسید در آزمایش خون خطرناک است؟

سوالات متداول

کلام پایانی درباره hgb در آزمایش خون

سطح هموگلوبین خون با توجه به جنسیت، سن و بیماری‌های ایجاد شده دستخوش تغییر می‌شود. کاهش یا افزایش hgb در آزمایش خون نشانه وجود مشکلات متعدد است. البته بعضی از افراد به صورت طبیعی، هموگلوبین بالا یا پایین‌تر از حد عادی دارند.

پزشک با بررسی نتایج و در نظر گرفتن شرایط پیرامونی و سطح کُلی سلامت جسمانی مشخص می‌کند که آیا سطوح هموگلوبین خون نشان‌دهنده بیماری است یا خیر. برای انجام آزمایش هموگلوبین (Hgb) بدون مراجعه به آزمایشگاه، از سرویس آزمایش در محل درمانکده استفاده کنید.

منابع: verywellhealth, medicinenet