اگر پزشک به بالا بودن التهاب در بدن مشکوک باشد، ممکن است آزمایش ESR را توصیه کند. ESR در آزمایش خون به معنی سرعت رسوب گلبول‌های قرمز است. این آزمایش مخصوص تشخیص یک بیماری خاص نیست؛ بلکه به پزشک کمک می‌کند که بفهمد شما دچار التهاب هستید یا خیر. تا انتهای این مقاله از مجله درمانکده با ما همراه باشید تا درباره اینکه آزمایش ای اس ار چیست و رنج نرمال آن چقدر است، اطلاعات بیشتری کسب کنید.
فهرست محتوا
- آزمایش ESR چیست؟
- چرا پزشک تست ESR را تجویز می‌کند؟
- علائمی که نشان می‌دهند باید تست ESR انجام دهیم
- چگونه برای تست ESR آماده شویم؟
- چگونه آزمایش ESR انجام می‌شود؟
- خطرات آزمایش ESR چیست؟
- انواع تست ESR در آزمایش خون
- مقدار نرمال ESR چقدر است؟
- تفسیر نتایج ESR در آزمایش خون
- بعد از انجام تست ESR چه اتفاقی می‌افتد؟
- کلام پایانی
- سوالات متداول
آزمایش ESR چیست؟
آزمایش ESR یک نوع آزمایش خون است که سرعت رسوب گلبول‌های قرمز را در لوله آزمایش اندازه‌گیری می‌کند. التهاب می‌تواند به روش‌های مختلف روی گلبول‌های قرمز تاثیر بگذارد. ابتدا گلبول‌های قرمز به یکدیگر می‌چسبند و تشکیل توده می‌دهند. این امر روی سرعت رسوب آن‌ها داخل لوله‌ای که نمونه خون در آن قرار دارد، تاثیر می‌گذارد.
همچنین در صورت ابتلا به عفونت حاد یا التهاب مزمن ممکن است پروتئین‌های بیشتری در گلبول‌های قرمز شما وجود داشته باشد که این می‌تواند باعث افزایش سرعت رسوب آن‌ها شود. هر چقدر سلول‌ها سریع‌تر و بیشتر در قسمت پایین لوله آزمایش رسوب کنند، احتمال وجود التهاب بیشتر است.
چرا پزشک تست ESR را تجویز می‌کند؟
آزمایش ESR التهاب را در بدن شناسایی و اندازه‌گیری می‌کند، اما نمی‌تواند علت دقیق آن را مشخص کند. به همین دلیل، به ندرت به تنهایی تجویز می‌شود.
پزشک با استفاده از ESR در آزمایش خون می‌تواند بیماری‌هایی که باعث بروز التهاب می‌شوند را تشخیص دهد. این بیماری‌ها شامل موارد زیر هستند:
- بیماری خود ایمنی
- سرطان
- عفونت
تست ESR به پزشک کمک می‌کند که وضعیت سلامتی افراد مبتلا به روماتیسم و لوپوس را بررسی کند. علاوه بر این، انجام این تست ممکن است در شرایط زیر مفید باشد:
- بعضی از انواع آرتریت
- بعضی از مشکلات بافت عضلانی یا پیوندی مانند پلی‌میالژی روماتیكا
مشاهده بیشتر: لیست پزشک خون
علائمی که نشان می‌دهند باید تست ESR انجام دهیم
اگر دچار علائم بیماری‌های التهابی از جمله آرتریت یا بیماری التهابی روده (IBD) شوید، به تست ESR نیاز پیدا می‌کنید. این علائم عبارت‌اند از:
- درد یا خشکی مفاصل که هنگام صبح بیشتر از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد
- سردرد، به خصوص همراه با درد شقیقه‌ها و تغییر بینایی
- کاهش وزن ناخواسته
- درد شانه، گردن یا لگن
- مشکلات گوارشی مانند اسهال، دفع خون در مدفوع یا دل‌درد غیر عادی
چگونه برای تست ESR آماده شویم؟
تست ESR به آمادگی خاصی نیاز نیست. با این حال، مصرف هر گونه دارو را باید به پزشک اطلاع دهید. ممکن است از شما خواسته شود که قبل از انجام آزمایش به صورت موقت مصرف آن را قطع کنید. چون بعضی از داروها از جمله استروئیدها، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) و استاتین‌ها روی نتیجه ESR در آزمایش خون تاثیر می‌گذارند.
چگونه آزمایش ESR انجام می‌شود؟
این تست شامل یک خون‌گیری ساده است که فقط یک تا ۲ دقیقه طول می‌کشد. برای انجام این تست:
- ابتدا پوست روی رگ تمیز می‌شود.
- با استفاده از سوزن از شما خون گرفته می‌شود.
- تکنسین آزمایشگاه سوزن را از رگ خارج می‌کند و روی آن چسب مخصوص می‌زند تا خونریزی بند بیاید.
سپس نمونه خون به مدت یک ساعت داخل یک لوله نازک و بلند قرار می‌گیرد تا متخصص آزمایشگاه میزان و سرعت رسوب گلبول‌های قرمز را ارزیابی کند.
ممکن است پزشک هم‌زمان با تست ESR، تست پروتئین واکنشگر C یا CRP را هم تجویز کند. این آزمایش میزان التهاب را اندازه می‌گیرد و به پیش‌بینی خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر و سایر بیماری‌های قلبی و عروقی کمک می‌کند.
خطرات آزمایش ESR چیست؟
ESR به خودی‌خود هیچ خطری ندارد، اما خون‌گیری ممکن است با عوارض زیر همراه باشد:
- خونریزی (از خفیف تا شدید)
- غش کردن
- هماتوم
- کبودی
- عفونت
- التهاب
- سبکی سر
احتمالا زمانی که سوزن پوست را سوراخ می‌کند، کمی احساس درد خواهید داشت. همچنین بعد از انجام آزمایش ممکن است نبض را در این ناحیه حس کنید.
اگر با دیدن خون حال‌تان بد می‌شود، ممکن است با مشاهده خون‌گیری هم احساس ناخوشایندی پیدا کنید. قبل از آزمایش، با پزشک یا تکنسین آزمایشگاه درباره نگرانی‌های خود صحبت کنید.
انواع تست ESR در آزمایش خون
برای اندازه‌گیری سرعت رسوب گلبول قرمز ۲ روش مختلف وجود دارد.
- روش وسترگرن: در این روش که بسیار رایج است، نمونه خون وارد لوله وسترگرن می‌شود تا سطح خون به ۲۰۰ میلی‌متر برسد؛ سپس لوله به صورت عمودی به مدت یک ساعت در دمای اتاق می‌ماند.
- روش وینتروب: روش وینتروب شبیه روش وسترگرن است، با این تفاوت که لوله مورد استفاده ۱۰۰ میلی‌لیتر و نازک‌تر است. نقطه ضعف روش وینتروب این است که نسبت به روش وسترگرن حساسیت کمتری دارد.
مقدار نرمال ESR چقدر است؟
نتیجه تست ESR در آزمایش خون بر حسب میلی‌متر در ساعت (mm/hr) بیان می‌شود. جدول زیر مقادیر نرمال این تست را در گروه‌های مختلف نشان می‌دهد:
| سطوح نرمال ESR | سطح غیر طبیعی ESR | |
| زنان کمتر از ۵۰ سال | کمتر از ۲۰ | بیشتر از ۲۰ |
| مردان کمتر از ۵۰ سال | کمتر از ۱۵ | بیشتر از ۱۵ |
| زنان بالاتر از ۵۰ سال | کمتر از ۳۰ | بیشتر از ۳۰ |
| مردان بالاتر از ۵۰ سال | کمتر از ۲۰ | بیشتر از ۲۰ |
| کودکان | کمتر از ۱۰ | بیشتر از ۱۰ |
هر چقدر اعداد در جواب آزمایش ESR بالاتر باشند، احتمال التهاب بیشتر است. ESR بالاتر از ۱۰۰ ممکن است نشانه یک بیماری فعال مثل سرطان، دیابت یا بیماری قلبی و عروقی باشد.
تفسیر نتایج ESR در آزمایش خون
غیر عادی بودن نتیجه تست ESR نمی‌تواند نوع بیماری را مشخص کند؛ بلکه فقط وجود التهاب را در بدن شناسایی می‌کند و نشان می‌دهد که بیمار به بررسی‌های بیشتری نیاز دارد. از سوی دیگر، این تست همیشه قابل اعتماد نیست. چون عوامل مختلف می‌توانند نتیجه آن را تغییر دهند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- افزایش سن
- مصرف دارو
- بارداری
بعضی از عوامل غیر عادی شدن نتیجه تست ESR جدی‌تر از بقیه هستند، اما بسیاری از آن‌ها جای نگرانی ندارند؛ بنابراین اگر نتیجه تست ESR غیر عادی شد، بیش از حد نگران نشوید.
۱. علت بالا بودن ESR در آزمایش خون
بالا بودن سرعت رسوب گلبول قرمز دلایل مختلفی دارد. از مشکلات شایعی که باعث افزایش سرعت ته‌نشین شدن این سلول‌ها می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بالا بودن سن
- بارداری
- چاقی مفرط
- بیماری‌های التهابی و عفونی
- آسیب بافت و عدم خون‌رسانی به آن
- کم‌خونی
- بیماری کلیوی
- دیابت
- بیماری قلبی
- بیماری خونی یا عروقی
- بیماری تیروئید
- واسکولیت (التهاب عروق خونی)
- بعضی از انواع سرطان مثل لنفوم و مولتیپل میلوما
اگر سرعت ته‌نشین شدن گلبول قرمز به طرز غیر عادی بالا باشد (به خصوص اگر التهاب در فرد دیده نشود)، ممکن است پزشک به تومور سرطانی مشکوک شود.
بیماری خود ایمنی
افزایش ESR در آزمایش خون می‌تواند با بیماری‌های خود ایمنی زیر در ارتباط باشد:
- لوپوس
- انواع آرتریت مثل روماتیسم
- یک سرطان نادر به نام ماکروگلوبولینمی والدنستروم
- آرتریت تمپورال، وضعیتی که در آن عروق گیجگاهی ملتهب یا دچار آسیب می‌شوند
- پلی‌میالژیا روماتیکا که باعث درد عضلات و مفاصل می‌شود
- هیپرفیبرینوژنمی که به افزایش پروتئین فیبرینوژن در خون گفته می‌شود
- واسکولیت آلرژیک یا نکروزان
عفونت
از جمله عفونت‌هایی که باعث افزایش ESR در آزمایش می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت استخوان
- عفونت قلب که باعث میوکاردیت (مشکل در عضله قلب)، پریکاردیت (مشکل در بافت دور قلب یا پریکاردیوم) و اندوکاردیت (مشکل در دیواره و دریچه قلب) می‌شود
- تب روماتیسمی
- عفونت پوست
- عفونت سیستمیک
- بیماری سل
۲. علت پایین بودن ESR در آزمایش خون
به طور کلی، کاهش ESR نشاندهنده ناهنجاری خاصی نیست. با این حال، بعضی عوامل می‌توانند سطح آن را به طور غیر طبیعی پایین نگه دارند و تشخیص التهاب یا عفونت را به تاخیر بیندازند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- نارسایی احتقانی قلب (CHF)
- هیپوفیبرینوژنمی که به پایین بودن میزان فیبرینوژن در خون گفته می‌شود
- پایین بودن پروتئین پلاسما (در بیماری کبدی و کلیوی رخ می‌دهد)
- لکوسیتوز که به بالا بودن تعداد گلبول‌های سفید اطلاق می‌شود
- یک نوع پلی‌سیتمی به نام پلی‌سیتمی ورا (اختلال مغز استخوان که باعث تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز می‌شود)
- کم‌خونی داسی شکل (یک بیماری ژنتیکی که روی گلبول‌های قرمز خون تاثیر می‌گذارد)
بعد از انجام تست ESR چه اتفاقی می‌افتد؟
ممکن است پزشک متناسب با نتیجه آزمایش، تست‌های بیشتری تجویز کند. برای مثال، از شما بخواهد دوباره تست ESR انجام دهید تا نتیجه آزمایش اول تایید شود. این تست‌ها به پزشک کمک می‌کنند که علت دقیق التهاب را مشخص کند.
اگر دچار نوعی بیماری هستید که زیر مجموعه یکی از گروه‌های زیر قرار می‌گیرد، ممکن است از تست ESR برای بررسی اثربخشی درمان استفاده شود.
۱. بیماری زمینه‌ای
اگر پزشک مشکوک شود که علت بالا بودن سرعت رسوب گلبول قرمز نوعی بیماری زمینه‌ای است، شما را به متخصصی ارجاع می‌دهد که بهتر بتواند بیماری را تشخیص دهد و درمان کند.
۲. التهاب
اگر پزشک متوجه بروز التهاب شود، یک یا چند روش زیر را برای درمان پیشنهاد می‌دهد:
- مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن
- مصرف کورتیکواستروئید
۳. عفونت
اگر یک نوع عفونت باکتریایی باعث بروز التهاب شده باشد، پزشک برای مبارزه با التهاب آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
کلام پایانی
از ESR در آزمایش خون برای کمک به اندازه‌گیری التهاب در بدن استفاده می‌شود. این آزمایش اغلب با سایر تست‌ها برای رد یا تشخیص انواع بیماری‌های التهابی انجام می‌شود.
بسته به نتیجه آزمایش ESR، پزشک عمومی یا دکتر داخلی ممکن است تست‌های بیشتری تجویز کند یا شما را به سایر متخصصان از جمله دکتر روماتولوژی ارجاع دهد. چون طیف گسترده‌ای از عوامل، از بیماری‌های خود ایمنی و مشکلات قلبی گرفته تا عفونت‌ها و بعضی از سرطان‌ها می‌توانند روی سطح ESR تاثیر بگذارند.
اگر در مورد تست ESR سوال دارید، می‌توانید از طریق سایت درمانکده با بهترین متخصصان مشورت کنید. در درمانکده علاوه بر سیستم نوبت‌دهی حضوری، امکان مشاوره آنلاین پزشکی فراهم شده است.
سوالات متداول
ESR یا سرعت رسوب گلبول‌های قرمز یک تست غیر اختصاصی است که پزشکان از آن برای تشخیص التهاب استفاده می‌کنند.
رنج E.S.R در آزمایش خون به سن و جنسیت بستگی دارد. رنج نرمال ESR در زنان بالاتر از مردان است. همچنین میزان ESR در آزمایش خون در کودکان نسبت به بزرگسالان پایین‌تر است. میزان ESR در آزمایش خون بارداری هم افزایش می‌یابد.
ESR در آزمایش خون کودکان نباید بالاتر از ۱۰ میلی‌متر در ساعت باشد.
بیماری‌هایی که باعث افزایش ESR می‌شوند عبارت‌اند از: بیماری‌های التهابی و عفونی، تروما، بعضی از انواع سرطان، کم‌خونی، مشکلات کلیوی، دیابت، بیماری قلبی، بیماری خونی یا عروقی، بیماری تیروئید و چاقی.
سطح آن در بیماران مبتلا به سرطان خون افزایش می‌یابد.
منبع: healthline
