افرادی که می‌خواهند زمان بچه‌دار شدن خود را انتخاب کنند، باید از روش جلوگیری از بارداری استفاده کنند. هم برای مردان و هم برای زنان ابزارها، داروها و روش‌های مختلف دیگری برای جلوگیری از تشکیل نطفه وجود دارد. بعضی از روش‌های پیشگیری از بارداری در مقایسه با سایر راه‌کارها مطمئن‌تر هستند. قابل اعتماد بودن یک روش به این بستگی دارد که چقدر با دقت از آن استفاده کنید. در این مقاله از مجله درمانکده، راه های جلوگیری از بارداری را بررسی می‌کنیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
فهرست محتوا
بیشتر بخوانید: نحوه خارج کردن کاپ دهانه رحم
روش جلوگیری از بارداری طبیعی
در روش سنتی پیشگیری از بارداری از هیچ ابزار یا دارویی استفاده نمی‌شود. خارج کردن آلت قبل از انزال یکی از رایج‌ترین راه‌های طبیعی برای پیشگیری از بارداری است. این روش که «مقاربت منقطع» هم نامیده می‌شود، مربوط به زمانی است که مرد قبل از انزال آلت خود را از واژن خارج میکند. از نظر تئوری، این کار مانع ورود اسپرم به واژن می‌شود.
تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که به ازای هر ۱۰۰ زنی که از این روش استفاده می‌کنند، ۲۰ نفر باردار می شوند. به عبارت دیگر، اثربخشی مقاربت منقطع ۸۰ درصد است. چرا که در ترشحات قبل از انزال هم اسپرم وجود دارد.
همچنین بخوانید: انواع بیماری های مقاربتی در زنان و انواع بیماری های مقاربتی در مردان
ابزارهای پیشگیری از بارداری
این روش جلوگیری از بارداری مانع رسیدن اسپرم به تخمک می‌شود یا حاوی موادی است که اسپرم را از بین می‌برند.
۱. کاندوم مردانه
کاندوم مردانه مانند یک سد از ورود اسپرم به واژن جلوگیری میکند. کاندوم از جنس پلی‌اورتان یا لاتکس است و قبل از شروع رابطه جنسی روی آلت تناسلی کشیده می‌شود.
علاوه بر پیشگیری از بارداری، کاندوم مردانه از انتقال بیماری‌های مقاربتی هم جلوگیری میکند. میزان اثربخشی این روش برای جلوگیری از بارداری ۸۲ درصد است. به عبارت دیگر، از هر ۱۰۰ زنی که همسرشان از کاندوم استفاده میکند، ۱۸ نفر باردار میشوند.
۲. کاندوم زنانه
کاندوم زنانه یا فمیدوم از جنس پلی‌اورتان است. در ۲ طرف این کاندوم حلقه انعطاف‌پذیر تعبیه شده است؛ یک حلقه پشت استخوان شرمگاهی قرار می‌گیرد تا کاندوم را سر جای خود نگه دارد و حلقه دیگر بیرون واژن باقی می‌ماند. در کنار این ابزار می‌توان از اسپرم‌کش داخل واژن استفاده کرد. این مواد اسپرم را به صورت شیمیایی از بین می‌برند.
اثربخشی کاندوم زنانه ۷۹ درصد است، یعنی سالانه تقریبا ۲۱ زن علیرغم استفاده از این روش باردار میشوند. پیدا کردن فمیدوم نسبت به کاندوم مردانه سخت‌تر است.
بیشتر بخوانید: ترشحات واژن نشانه چیست؟
۳. اسفنج
اسفنج روش جلوگیری از بارداری دیگری است که بعضی از افراد از آن استفاده می‌کنند. اسفنج که داخل واژن قرار می‌گیرد، هم مانع رسیدن اسپرم به تخمک می‌شود و هم قابلیت از بین بردن اسپرم را دارد. از هر ۱۰۰ زنی که از اسفنج استفاده می‌کنند، ۱۲ تا ۲۴ نفر باردار میشوند.
همچنین بخوانید: درد رحم در بارداری
۴. دیافراگم
دیافراگم یک ابزار لاستیکی گنبدی شکل است که باید آن را از راه واژن روی دهانه رحم قرار داد. دیافراگم پشت استخوان شرمگاهی قرار می‌گیرد و یک حلقه سفت اما انعطاف‌پذیر دارد که به آن کمک میکند به دیواره‌های واژن فشار بیاورد. اگر از دیافراگم همراه با اسپرم‌کش استفاده شود، اثربخشی آن ۸۸ درصد است. اما به تنهایی اثربخشی آن به ۷۷ تا ۸۳ درصد می‌رسد.
۵. کلاهک دهانه رحم
این وسیله که شبیه به انگشتانه و از جنس لاتکس است، روی دهانه رحم قرار می‌گیرد و از ورود اسپرم به رحم جلوگیری میکند. میزان اثرگذاری کلاهک در صورت استفاده با اسپرم‌کش ۸۸ درصد و بدون آن ۷۷ تا ۸۳ درصد است.
روش جلوگیری از بارداری تزریقی
دپو-پروورا (Depo-Provera) یک داروی تزریقی حاوی پروژسترون است که تاثیر طولانی‌مدت اما برگشت‌پذیر دارد. میزان اثرگذاری این دارو ۹۴ درصد است و به تدریج با از بین رفتن اثر آن احتمال بارداری افزایش می‌یابد.
آمپول دپو-پروورا هر سه ماه یک‌بار تزریق می‌شود و با جلوگیری از رهاسازی تخمک از بارداری جلوگیری میکند. این دارو در برابر بیماری‌های مقاربتی مصونیت ایجاد نمی‌کند.
محصولات دارویی و هورمونی
این روش جلوگیری از بارداری شامل قرص و دستگاه‌هایی می‌شود که توسط بهترین پزشکان زنان و زایمان تجویز میشوند.
۱. دستگاه داخل رحمی (IUD)
IUD یک وسیله کوچک، انعطاف‌پذیر و T شکل است که توسط پزشک در رحم قرار می‌گیرد. ۲ نوع IUD وجود دارد:
- IUD مسی: از خود مس آزاد میکند تا اسپرم را از بین ببرد. این وسیله می‌تواند تا ۱۰ سال دوام بیاورد.
- IUD هورمونی: حاوی پروژستین است و با افزایش غلظت مخاط دهانه رحم و نازک کردن دیواره رحم از رسیدن اسپرم به تخمک جلوگیری میکند. این وسیله تا زمانی که فرد نخواهد باردار شود در رحم باقی می‌ماند. اثربخشی IUD هورمونی حدود ۹۹ درصد است.
۲. قرص ضد بارداری
قرص ضد بارداری ترکیبی هر روز مصرف می‌شود و حاوی ۲ هورمون استروژن و پروژستین است. این هورمون‌ها از تخمکگذاری جلوگیری می‌کنند و باعث نازک شدن دیواره رحم میشوند. میزان اثرگذاری قرص ضد بارداری بین ۹۱ تا ۹۵ درصد است.
بیشتر بخوانید: نحوه استفاده از دیافراگم ضد بارداری
۳. چسب ضد بارداری
چسب ضد بارداری روی پوست گذاشته می‌شود و هورمون پروژستین و استروژن سنتتیک آزاد میکند. شما باید این چسب را سه هفته متوالی روی قسمت پایینی شکم یا باسن قرار دهید. سپس در هفته چهارم از چسب استفاده نکنید تا خونریزی قاعدگی شروع شود. میزان اثرگذاری چسب ضد بارداری ۹۱ درصد تخمین زده می‌شود.
۴. حلقه واژینال
حلقه ضد بارداری واژینال یک حلقه پلاستیکی انعطاف‌پذیر است که دوز پایینی از استروژن و پروژستین آزاد میکند و مانع تخمکگذاری می‌شود. همچنین مخاط دهانه رحم را غلیظ میکند تا اسپرم نتواند به راحتی حرکت کند. شما باید به مدت سه هفته حلقه را در واژن قرار دهید و یک هفته آن را خارج کنید تا قاعدگی رخ دهد. میزان اثرگذاری حلقه واژینال ۹۹ درصد است، اما خطای انسانی این درصد را به ۹۱ کاهش می‌دهد.
۵. ایمپلنت
ایمپلنت میله کوچکی است که زیر پوست بازو قرار می‌گیرد و به تدریج پروژستین آزاد میکند. ایمپلنت تا چهار سال از بارداری جلوگیری میکند، اما هر زمان که فرد بخواهد می‌تواند آن را بردارد تا باردار شود. این روش جلوگیری از بارداری در ۹۹ درصد موارد موثر است، اما در برابر بیماری‌های مقاربتی مصونیت ایجاد نمی‌کند.
۶. قرص اورژانسی
قرص ضد بارداری اورژانسی می‌تواند بعد از مقاربت از بارداری جلوگیری کند. این قرص از تخمکگذاری، لقاح یا لانه‌گزینی جنین (اتصال جنین به دیواره رحم) جلوگیری میکند. از قرص اورژانسی می‌توان تا ۷۲ ساعت پس از رابطه جنسی استفاده کرد. میزان اثربخشی آن طی ۲۴ ساعت اول ۹۵ درصد است، اما بعد از ۷۲ ساعت به ۶۰ درصد می‌رسد.
همچنین بخوانید: علائم سقط جنین
روش جلوگیری از بارداری دائمی
عقیم‌سازی یک روش دائمی برای جلوگیری از بارداری است.
۱. عقیم‌سازی در زنان
در زنان از روش‌های زیر برای عقیم‌سازی استفاده می‌شود:
- بستن لوله‌های رحم: جراح لوله‌های رحم را می‌برد، مسدود میکند یا می‌سوزاند یا از ترکیبی از این روشها استفاده میکند تا از باردار شدن فرد در آینده جلوگیری کند.
- ایمپلنت لوله‌های رحم: ایمپلنت در لوله‌های رحم قرار می گیرد. با رشد بافت دور ایمپلنت، لوله‌ها مسدود میشوند. ممکن است سه ماه طول بکشد تا اثرگذاری این روش شروع شود.
عقیم‌سازی زنان در ۹۹ درصد موارد می‌تواند از بارداری جلوگیری کند.
۲. عقیم‌سازی در مردان
برای عقیم‌سازی مردان از وازکتومی استفاده می‌شود. در این روش لوله‌هایی که اسپرم از طریق آن‌ها به مرحله انزال می‌رسد بسته میشوند. میزان اثرگذاری وازکتومی حدود ۹۹ درصد است.
گاهی‌اوقات، وازکتومی برگشت‌پذیر است. اما به دلیل افزایش اسپرم‌های غیرعادی احتمالا به کاهش قدرت باروری یا نقص مادرزادی منجر می‌شود.
باورهای نادرست درباره روش جلوگیری از بارداری
باورهای غلط زیادی درباره‌ی بارداری و راه‌های پیشگیری از آن وجود دارد، اما علم این تصورات نادرست را اصلاح کرده است. در ادامه، به چند نمونه از این باورها اشاره می‌کنیم:
- در دوران قاعدگی نمی‌توان باردار شد. ممکن است قدرت باروری زنان در چند روز اول قاعدگی کاهش پیدا کند، اما احتمال بارداری وجود دارد. چون اسپرم می‌تواند تا چند روز در بدن زن زندگی کند.
- اگر در وان آب داغ رابطه جنسی برقرار کنید، باردار نمی‌شوید. آمیزش جنسی در وان آب داغ نمی‌تواند از بارداری جلوگیری کند. به‌علاوه، هیچ‌کدام از پوزیشن‌های جنسی مانع بارداری نمی‌شوند.
- ادرار کردن یا شست‌وشوی واژن بعد از رابطه جنسی از باردار شدن پیشگیری میکند. شست‌وشوی واژن با هیچ ماده‌ای نمی‌تواند از بارداری جلوگیری کند.
- اسپرم‌کش‌های غیر پزشکی موثر هستند. قرار دادن خمیر دندان در واژن از بارداری جلوگیری نمی‌کند و هرگز نباید از این مواد برای پیشگیری از بارداری استفاده کرد.
- رابطه جنسی بدون دخول، انزال یا ارگاسم بی‌خطر است. حتی اگر مرد انزال نداشته باشد، زن می‌تواند باردار شود. چون ترشحات قبل از انزال حاوی اسپرم هستند. به ارگاسم رسیدن زن هم تاثیری در باردار شدن او ندارد.
- از شیردهی می‌توان به عنوان روش جلوگیری از بارداری استفاده کرد. در دوران شیردهی احتمال بارداری کمتر است، اما هنوز هم زن می‌تواند باردار شود.
- استفاده از ۲ کاندوم احتمال باردار شدن را کاهش می‌دهد. استفاده از ۲ کاندوم یا یک کاندوم محکم بیشتر از یک کاندوم مصونیت ایجاد نمی‌کند. استفاده همزمان از کاندوم زنانه و مردان می‌تواند احتمال بارداری را افزایش دهد، چون ممکن است در اثر برخورد پاره شوند.
کلام پایانی
هیچ‌کدام از روش‌های پیشگیری از بارداری ۱۰۰ درصد موثر نیستند. با این حال، استفاده همزمان از ۲ روش جلوگیری از بارداری، برای مثال مصرف قرص و استفاده از کاندوم، مصونیت بیشتری ایجاد میکند. بعضی از روش‌های پیشگیری از بارداری، مانند کاندوم مردانه، خطر بیماری مقاربتی را هم کاهش می‌دهند. البته باید به درستی از آن‌ها استفاده کرد تا موثر باشند.افزایش آگاهی و استفاده درست از روش‌های ضد بارداری بسیار مهم است. اگر در این زمینه به راهنمایی نیاز دارید، با پزشک صحبت کنید. برای نوبت گرفتن از دکتر زنان یا مشاوره آنلاین با متخصص زنان می‌توانید به سایت درمانکده مراجعه کنید.
سوالات متداول
برای پیشگیری از بارداری باید قرص ضد بارداری بخورید. این قرص‌ها حاوی هورمون‌هایی هستند که از تخمکگذاری جلوگیری می‌کنند و باعث نازک شدن دیواره رحم میشوند.
انتخاب بهترین روش به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله سن شما، سابقه پزشکی شما و داروهایی که مصرف می‌کنید. هزینه هم عامل مهم دیگری است که باید به آن توجه کنید. بعضی از روش‌های پیشگیری از بارداری ارزان و تعدادی از آن‌ها گران هستند.
عملکرد روش‌های مختلف با هم متفاوت است. برای مثال، ممکن است از رسیدن اسپرم به تخمک جلوگیری کنند، اسپرم را غیرفعال کنند یا به آن آسیب بزنند، از تخمکگذاری جلوگیری کنند، پوشش داخلی رحم را به گونه‌ای تغییر دهند که تخمک بارورشده به آن متصل نشود یا مخاط دهانه رحم را غلیظ کنند تا اسپرم نتواند از آن عبور کند.
کاندوم‌های مردانه و زنانه تنها روش‌هایی هستند که می‌توانند از شما در برابر عفونت مقاربتی محافظت کنند.
برای جلوگیری از بارداری بعد از ریختن اسپرم طب سنتی توصیه میکند از آبلیمو، دمنوش زعفران و سایر ترکیبات طبیعی استفاده کنید. ذکر این نکته ضروری است که تحقیقات اثربخشی این راه‌کارها را تایید نکرده‌اند.
منابع: medicalnewstoday, mayoclinic
