سیستم اندوکرین از شبکه هایی از غدد در بدن تشکیل شده که هورمون مورد نیاز برای تعامل سلول ها را تولید می کنند. این غدد تقریبا مسولیت تمام سلول، اندام و عملکردهای بدن را برعهده دارند.
اگر سیستم اندوکرین سالم نباشد، هنگام بلوغ، بارداری یا کنترل اضطراب به مشکل برمیخورید. همچنین ممکن است سریعا چاق شوید، استخوانهایتان ضعیف شود یا انرژی پایینی داشته باشید چون شکر بهجای حرکت به سمت سلولها و تبدیل به انرژی در جریان خون میماند.
ما در این مقاله تصمیم داریم تا شما را بیشتر با سیستم غدد و اندوکرین بدن آشنا کنیم پس در ادامه با مجله درمانکده همراه باشید… .
مطالب بیشتر: با بیماری نیمن پیک و درمان آن آشنا شوید
غده چیست؟
غده اندامی است که کار تولید و ترشح هورمونهایی را برعهده دارد که وظیفهی خاصی را در بدن انجام میدهند. غدد درونریز (اندوکرین) مواد تولید شده را وارد جریان خون میکنند. برای مشاوره حضوری و غیر حضوری از بهترین لیست متخصص غدد از درمانکده استفاده کنید.
مطالب بیشتر: پیش دیابت چیست و چگونه کنترل میشود؟
عملکرد سیستم اندوکرین
سیستم اندوکرین:
- هورمونهایی را که کار کنترل روحیه، رشد، متابولیزم، اندامها و تولید مثل را برعهده دارند تولید میکند.
- نحوهی ترشح هورمونها را کنترل میکند.
- هورمونها را وارد جریان خون میکند تا از آنجا به سایر نقاط بدن فرستاده شوند.
مطالب بیشتر: کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم (hypothyroidism) + راهنمایی کامل
بخش های سیستم اندوکرین
سیستم اندوکرین از غدد بسیاری تشکیل شده است. هیپوتالاموس، غدهی هیپوفیز و پینهآل در مغز قرار دارد. غدد تیروئید و پاراتیروئید در گردن واقع شده است. تیموس بین ششها، آدرنال بالای کلیه و لوزالمعده پشت معده قرار دارد. تخمدان (در زنها) و بیضه (در آقایان) در قسمت لگن واقع شده است.
مطالب بیشتر: ۶ نشانه و علامت گواتر
- هیپوتالاموس سیستم اندوکرین را به سیستم عصبی متصل میکند. وظیفهی اصلی آن این است که فرمان تولید یا توقف تولید هورمون را به غدهی هیپوفیز صادر کند.
- غدهی هیپوفیز اصلیترین غدهی سیستم اندوکرین است. این غده با استفاده از اطلاعاتی که از مغز دریافت میکند، به سایر غدد بدن فرمان میدهد. غدهی هیپوفیز کار تولید بسیاری از هورمونهای مهم مانند هورمون رشد، پرولاکتین، که در شیردهی به مادران شیرده کمک میکند و هورمون لوتئینی را برعهده دارد که استروژن در زنان و تستسترون در مردان را کنترل میکند.
- غدهی پینهآل مادهی شیمیایی به نام ملاتونین را تولید میکند که در آماده شدن بدن برای خواب موثر است.
- غدهی تیروئید هورمون تیروئید را تولید میکند که کنترل سوخت و ساز بدن را برعهده دارد. اگر این غده به اندازهی کافی هورمون تیروئید تولید نکند (وضعیتی که به آن کمکاری تیروئید گفته میشود)، همهچیز به آهستگی اتفاق میافتد. ممکن است ضربان قلب کند شود، دچار یبوست شوید و اضافه وزن پیدا کنید. اگر این غده بیش از اندازه هورمون تیروئید تولید کند (پرکاری تیروئید)، همهچیز سریع میشود. دچار تپش قلب و اسهال میشوید و بدون اینکه قصد لاغر شدن داشته باشید، وزن از دست میدهید.
- پاراتیروئید مجموعهای از چهار غده پشت تیروئید است که در سلامت استخوان نقش دارد. این غدد میزان کلسیم و فسفر را کنترل میکنند.
- تیموس گلبولهای سفید به نام لنفوسیت تی را تولید میکند که با عفونت مقابله میکند و در رشد سیستم ایمنی کودک حیاتی است. تیموس بعد از بلوغ کوچک میشود.
- آدرنال که بیشتر آن را بهخاطر تولید هورمون «حمله یا گریز» آدرنالین (یا اپینفرین) میشناسیم، شامل دو غده است که هورمون کورتیکواستروئید را نیز تولید میکند. این هورمون روی متابولیزم و عملکرد جنسی تاثیر دارد.
- لوزالمعده هم بخشی از سیستم گوارشی و هم بخشی از سیستم اندوکرین است و آنزیم مربوط به تجزیهی غذا را تولید میکند. همچنین کار تولید هورمون انسولین و گلوکژن را برعهده دارد. این هومورنها از مقدار طبیعی شکر در جریان خون و سلولها اطمینان حاصل میکنند.
- اگر بدن انسولین تولید نکند، که در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 چنین است، میزان قند خون بهطرز خطرناکی بالا میرود. در دیابت نوع 2، لوزالمعده معمولا انسولین تولید میکند اما کافی نیست.
- تخمدان در زنان استروژن و پروژسترون تولید میکند. این هورمونها در رشد پستان هنگام بلوغ، تنظیم چرخهی قاعدگی و باروری موثر است.
- بیضه در مردان تستسترون تولید میکند و باعث میشود هنگام بلوغ صورت و بدن فرد مو دربیاورد. همچنین فرمان بزرگ شدن را به آلت تناسلی صادر میکند و در تولید اسپرم نقش دارد.
مطالب بیشتر: غدد لنفاوی چه وظایفی دارند و در کجای بدن قرار گرفته‌اند؟
مشکلات سلامتی
طبیعی است که با بالا رفتن سن متوجه بروز تغییراتی در سیستم اندوکرین شوید. معمولا سوخت و ساز بدن کند میشود بنابراین حتی اگر برنامهی غذایی یا ورزش خود را تغییر ندهید، اضافه وزن پیدا میکنید. تغییرات هورمونی هم تا اندازهای بالا رفتن احتمال بیماری قلبی، پوکی استخوان و دیابت نوع 2 را توضیح میدهد.
صرف نظر از سن، مواردی مانند اضطراب، عفونت و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص میتواند در قسمتهایی از سیستم اندوکرین اختلال ایجاد کند. ژنتیک یا عادتهای سبک زندگی نیز احتمال بروز اختلالات اندوکرین مانند کمکاری تیروئید، دیابت یا پوکی استخوان را بالا میبرد.
لازم به ذکر است که درمانکده شرایط رزرو وقت را با انجام تنها چند کلیک فراهم کرده است، شما عزیزان می توانید برای گرفتن وقت و انتخاب مناسب ترین دکتر ها به بخش نوبت دهی این سایت مراجعه کنید.
مطالب بیشتر: یک آشنایی ساده با غده تیروئید در کمتر از ۵ دقیقه
اختلالات سیستم اندوکرین
- آکرومگالی. گاهی غدهی هیپوفیز بیش از اندازه هورمون رشد تولید میکند و استخوانها بزرگ میشود که معمولا روی دست، پا و صورت تاثیر میگذارد. این اتفاق معمولا در میانسالی میافتد.
- نارسایی آدرنال. در این حالت، غدهی آدرنال به اندازهی کافی هورمون خاصی مانند کورتیزول را که در کنترل اضطراب موثر است تولید نمیکند.
- بیماری کوشینگ. بدن در این وضعیت بیش از اندازه کورتیزول تولید میکند. ممکن است در ابتدای امر دچار اضافه وزن شوید، علامت کشیدگی روی پوستتان ظاهر شود و سریعا کبود شوید سپس دچار ضعف استخوان و عضلات و احتمالا گوژپشتی شوید.
- پرکاری تیروئید. در این وضعیت غدهی تیروئید بیشتر از نیاز بدن هورمون تیروئید تولید میکند. نام دیگر آن بیشفعالی تیروئید است که باعث میشود عملکرد سیستم سریع شود و احساس بیقراری کنید، وزنتان کم شود و ضربان قلبتان بالا رود یا برای خوابیدن دچار مشکل شوید.
- کمکاری تیروئید. زمانیکه بدن به اندازهی کافی هورمون تیروئید تولید نکند، سیستم بدن کند میشود. در این حالت احساس ضعف میکنید، وزنتان بالا میرود، ضربان قلب کند میشود و در عضلات و مفاصل احساس درد میکنید.
- کمکاری غدهی هیپوفیز. گاهی غدهی هیپوفیز برخی از هورمونها را به اندازهی کافی تولید نمیکند و غدد آدرنال و تیروئید نمیتوانند عملکرد درستی داشته باشند.
بیشتر بخوانید : لنفادنیت مزانتریک چیست؟
- نئوپالزی اندوکرین چندگانه. شامل مجموعهای از اختلالات است که به روی سیستم اندوکرین تاثیر میگذارد و باعث تشکیل تومور در دست کم دو غدهی درونریز یا سایر بافت و اندامها میشود.
- سندرم تخمدان پلیکیستیک. بههم ریختن تعادل هورمونهای تولید مثل باعث میشود تخمدان تخمک تولید نکند یا هنگام تخمکگذاری آن را رها نکند. این امر باعث بههم ریختن نظم قاعدگی، بروز آکنه و رشد مو روی چانه یا صورت میشود.
- بلوغ زودرس. زمانیکه غدد کنترلکنندهی تولید مثل بهدرستی کار نکند، بعضی کودکان دچار بلوغ زودرس میشوند (تقریبا از 8 سالگی در دختران و 9 سالگی در پسران).
مطالب بیشتر: آزمایش قند خون چیست و چرا ضروری است؟
برای اطمینان از اینکه همهچیز به درستی کار میکند (یعنی بدن همانطور که باید عمل میکند)، چند فرایند باید درست پیش رود:
- غدد اندوکرین باید به میزان مناسب هورمون ترشح کنند (اگر کم یا زیاد شود، به آن به هم خوردن تعادل هورمون گفته میشود).
- بدن به ذخیرهی قوی خون نیاز دارد تا هورمونها را در بدن توزیع کند.
- بافت مورد نظر باید گیرندهی کافی داشته باشد (زیرا هورمون به این گیرنده میچسبد و کار خود را انجام میدهد)
- این گیرندهها باید به علامت هورمونی واکنش مناسبی نشان دهند. الگوی ما در اینجا کمکاری اولیهی تیروئید است که هیپوفیز هورمون تحریککننده تولید میکند. هورمون تحریککننده از طریق جریان خون به تیروئید حمل میشود. تیروئید گیرندهی مناسب را در اختیار دارد اما به هر دلیل نمیتواند هورمون تیروئید را بهطور موثر تولید یا ترشح کند.
مطالب بیشتر: آزمایش T4 ؛ کاربرد، نحوه انجام و نتایج آزمایش
بیماری اندوکرین امری شایع است و حتی اگر یک مرحله از این فرایند آنطور که باید عمل نکند، اتفاق میافتد. اگر دچار اختلال یا بیماری اندوکرین هستید، بهتر است با متخصص غدد و متابولیسم مشورت کنید که در تشخیص و درمان موثر وضعیت به شما کمک میکند.
[sibwp_form id=1]
