کم کاری تیروئید چیست؟ از علت تا درمان تیروئید کم کار

در مورد تیروئید کم‌ کار یا کم کاری تیروئید چه می‌دانید؟ آیا با علائم این اختلال آشنایی دارید؟ در این مقاله از مجله درمانکده می‌خواهیم به این سوال که تیروئید کم کار چیست و چه تاثیری روی بدن دارد، پاسخ دهیم. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

هیپوتیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید چیست؟

کم کاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که بدنتان هورمون تیروئید کافی تولید نمی‌کند. تیروئید یک غده کوچک پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن قرار دارد. این غده وظیفه ترشح هورمون‌ها را بر عهده دارد تا به بدن کمک کند که انرژی را تنظیم و مصرف کند.

بیشتر بخوانید: علائم کم کاری تیروئید در کودکان

تیروئید تقریبا مسئول تامین انرژی برای تمام اندام‌های بدن است. این غده عملکردهایی نظیر ضربان قلب و نحوه عملکرد دستگاه گوارش را کنترل می‌کند. بدون مقدار مناسب هورمون‌های تیروئید، عملکرد طبیعی بدن شروع به کندتر شدن می‌کند.

کم کاری تیروئید که «هیپوتیروئیدیسم» یا «تیروئید کم کار» نیز نامیده می‌شود، بیشتر زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اختلال معمولا افراد بالای ۶۰ سال را مبتلا می‌کند، اما ممکن است در هر سنی آغاز شود.

کم کاری تیروئید در بارداری

افزایش متابولیسم در دوران بارداری باعث افزایش نیاز به تیروئید می‌شود. در یک مطالعه نشان داده شد که ۸۵ درصد از زنانی که درمان جایگزینی هورمون تیروئید دریافت می‌کردند، در دوران بارداری به طور میانگین ​​به ۴۷ درصد هورمون جایگزین بیشتری نیاز داشتند.

تیروئید کم کار در کودکان

به نظر می‌رسد که از هر ۱۰۰ کودک و نوجوان، دو الی سه نفر هیپوتیروئیدیسم دارند. هیپوتیروئیدیسم رایج‌ترین اختلال تیروئید در نوزادان، کودکان و نوجوانان است.

آزمایش هیپوتیروئیدیسم که در زمان تولد انجام می‌شود نشان می‌دهد که از هر ۱۵۰۰ الی ۳۰۰۰ نوزاد یک نفر به هیپوتیروئیدیسم مبتلا است. تشخیص و درمان زودهنگام کمبود هورمون تیروئید، برای اطمینان از رشد جسمی طبیعی و رشد طبیعی مغز بسیار مهم است. با این‌حال ممکن است هیپوتیروئیدیسم در اواخر دوران کودکی یا در نوجوانی نیز ایجاد شود. خطر ابتلا به این اختلال در دخترها چهار برابر بیشتر از پسرها است.

بیشتر بخوانید: تیروئید پرکار چیست؟

علت کم کاری تیروئید

در ادامه به بررسی علل کم کاری تیروئید در کودکان، بزرگسالان و زنان باردار می‌پردازیم.

1. پاسخ افراطی به درمان‌های پرکاری تیروئید

معمولا افرادی که دچار پرکاری تیروئید (تولید بیش از حد هورمون تیروئید) هستند با ید رادیواکتیو یا داروهای ضدتیروئید درمان می‌شوند. هدف این درمان‌ها بازگرداندن عملکرد تیروئید به حالت عادی است. اما گاهی اوقات درمان پرکاری تیروئید منجر به کاهش بیش از حد تولید هورمون تیروئید و کم کاری دائمی تیروئید می‌شود.

در صورت لزوم می توانید با دکتر غدد آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به متخصص غدد مراجعه کنید.

2. برداشتن بخشی از غده تیروئید

برداشتن تمام یا قسمت بزرگی از غده تیروئید با جراحی، می‌تواند تولید هورمون تیروئید را کاهش دهد یا حتی متوقف کند. در این شرایط برای تامین هورمون مورد نیاز بدن باید تا آخر عمر هورمون تیروئید مصرف کنید.

3. اثر پرتو درمانی روی غده تیروئید

پرتوهایی که برای درمان سرطان‌های سر و گردن استفاده می‌شوند می‌توانند روی غده تیروئید تاثیر بگذارند و منجر به هیپوتیروئیدیسم شوند.

بیشتر بخوانید: قند خون نرمال در سنین مختلف چند است؟ + جدول قند خون

4. داروها

بعضی از داروها (نظیر لیتیوم که برای اختلالات روان‌پزشکی استفاده می‌شود) ممکن است منجر به هیپوتیروئیدیسم شوند. اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، از یک متخصص خوب غدد بپرسید که آیا روی غده تیروئید تاثیری می‌گذارد یا خیر.

جهت سهولت در بررسی داروها می توانید از خدمات مشاوره با دکتر آنلاین غدد درمانکده به صورت تلفنی، تصویری و متنی استفاده کنید تا داروهای خود را تحت نظر پزشک مصرف کرده یا مصرف دارو را قطع کنید.

5. کمبود ید

ید برای تولید هورمون‌های تیروئید ضروری است. کمبود ید می‌تواند باعث کم کاری تیروئید شود و مصرف بیش از حد ید می‌تواند منجر به تشدید هیپوتیروئیدیسم در افرادی شود که این بیماری را دارند.

بیشتر بخوانید: تیروئید چیست؟

علت کم کاری تیروئید در زنان باردار

علت بوجود آمدن تیروئید کم کار در بارداری هم مثل علل ذکر شده در بالا است. اما رایج‌ترین علت کم کاری این غده خصوصا در زنان باردار، نوعی اختلال خودایمنی به نام تیروئیدیت هاشیموتو (Hashimoto’s thyroiditis) است. اختلالات خودایمنی زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که به بافت‌های سالم حمله می‌کنند. گاهی این پروسه، غده تیروئید را درگیر می‌کند. در این شرایط، آنتی‌بادی‌ها روی توانایی تیروئید برای تولید هورمون تاثیر می‌گذارند.

بیشتر بدانید:علائم کم کاری تیروئید چیست؟ شایع‌ترین علائم تیروئید کم کار

علل تیروئید کم کار در کودکان

علاوه بر دلایل بالا، هیپوتیروئیدیسم در کودکان اغلب از بیماری مادرزادی ناشی می‌شود. بعضی از نوزادان بدون غده تیروئید یا با غده تیروئید معیوب متولد می‌شوند. در اکثر موارد، غده تیروئید در این نوزادان به دلایل نامعلومی به طور طبیعی رشد نکرده است.

یکی از علل بسیار نادر هیپوتیروئیدیسم، نارسایی غده هیپوفیز در تولید کافی هورمون محرک تیروئید (TSH) است. این بیماری در اثر وجود یک تومور خوش‌خیم در غده هیپوفیز ایجاد می‌شود.

بیشتر بخوانید: چه غذاهایی باید در رژیم غذایی کم کاری تیروئید وجود داشته باشد؟

چه افرادی بیشتر در معرض کم کاری تیروئید قرار دارند؟

زنان (خصوصا زنان مسن) بیشتر از مردان در معرض هیپوتیروئیدیسم قرار دارند. اگر یکی از اعضای خانواده‌تان به یک بیماری خودایمنی مبتلا باشد، احتمال این که دچار کم کاری تیروئید شوید خیلی بالاتر است. سایر عوامل خطر برای این اختلال عبارتند از:

• نژاد (سفیدپوست یا آسیایی بودن)
• سن (افراد مسن)
• افرادی که سفید شدن زودهنگام مو را تجربه می‌کنند
• اختلالات خودایمنی نظیر دیابت نوع ۱، مولتیپل اسکلروزیس (MS)، آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)، بیماری سلیاک، بیماری آدیسون، کم‌خونی بدخیم (کم‌خونی پرنیشیوز) یا پیسی
• اختلال دوقطبی
• سندرم داون
• سندرم ترنر

علائم تیروئید کم کار

ممکن است در ابتدا هیپوتیروئیدیسم علائم قابل‌توجهی نداشته باشد، اما با گذر زمان این علائم ظاهر می‌شوند:

• احساس خستگی
• افزایش وزن
• یبوست
• ازدست‌ دادن میل جنسی
• ریزش مو
• شکننده شدن موها و ناخن‌ها
• خارش و خشکی پوست
• مشکلات یادگیری و حافظه

کمبود ید باعث کم کاری تیروئید و گواتر (بزرگ شدن غیرعادی غده تیروئید) می‌شود. تحقیقات در مورد ارتباط احساس خفگی در گلو و کم کاری تیروئید نشان داده‌اند که گاهی اوقات گواتر با مسدود کردن راه هوایی به بروز مشکلات تنفسی، سرفه و گرفتگی صدا منجر می‌شود. در صورت داشتن چنین علائمی می توانید ویزیت آنلاین متخصص غدد بگیرید و در صورت لزوم به صورت حضوری دکتر غدد مراجعه کنید.

برای مطالعه بشتر می‌توانید به مقاله سرگیجه و ارتباط آن با کم کاری تیروئید مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید: علت بروز بیماری آدیسون چیست؟

1. علائم کم کاری تیروئید در زنان

کم کاری تیروئید روی سیکل قاعدگی تاثیر می‌گذارد و باعث نامنظم شدن آن می‌شود. همچنین با سقط جنین مرتبط است.

2. علائم هیپوتیروئیدیسم در کودکان

مشکلات تیروئید کم کار که از اوایل دوران کودکی آغاز می‌شوند بسته به سن کودک متفاوت هستند.در نوزادان، علائم هیپوتیروئیدیسم در چند هفته یا چند ماه اول پس از تولد ظاهر می‌شوند. این علائم معمولا جزئی هستند و ممکن است پزشک و والدین نوزاد متوجه آن‌ها نشوند. جدول زیر نشانه های تیروئید کم کار را در نوزادان و کودکان نشان می‌دهد:

نوزادان	کودکان نوپا و کودکان در سن ابتدایی
زرد شدن پوست و قسمت سفید چشم‌ها یبوست تغذیه ضعیف سرد شدن پوست کم‌ شدن گریه تنفس با صدای بلند خوابیدن مکرر یا کاهش فعالیت نقاط نرم و بزرگ روی سر بزرگ‌شدن زبان	قد کوتاه‌تر از حد متوسط کوچک‌تر بودن اندام‌های حرکتی، از جمله دست‌ها و پاها رشد دیرتر دندان‌های دائمی بلوغ دیررس کند شدن رشد ذهنی ضربان قلب کندتر از حد متوسط شکننده شدن موها پف کردن اجزای صورت خستگی یبوست خشکی پوست

3. علائم کم کاری تیروئید در مردان

• اختلال در عملکرد جنسی
• ریزش مو
• پایین آمدن سطح تستوسترون
• ضعیف شدن و گرفتگی عضلات
• افسردگی
• حساس شدن نسبت به سرما
• بی‌حسی و احساس سوزن‌سوزن شدن در دست‌ها
• چربی خون بالاتر از حد معمول
• فراموش‌کار شدن
• دو رگه شدن صدا

بیشتر بدانید: علائم تیروئید در زنان چیست؟

عوارض تیروئید کم کار

درمان نکردن مشکلات تیروئید به عوارض متعدد منجر می‌شود. مهم‌ترین عوارض کم کاری تیروئید در مردان و زنان عبارتند از:

1. مشکلات مربوط به تعادل

اگر سطح هورمون تیروئید در زنان مسن خیلی پایین باشد، این زنان به میزان زیادی در معرض مشکلات مربوط به تعادل قرار دارند.

2. مشکلات قلبی

کم کاری تیروئید به میزان بالایی فرد را در معرض خطر بیماری قلبی قرار می‌دهد و ممکن است سطح کلسترول بد (LDL) را در بدن بالا ببرد.

3. ناباروری

کم بودن هورمون تیروئید ممکن است در روند تولید تخمک (تخمک‌گذاری) اختلال ایجاد کند و باردار شدن را برای فرد دشوارتر کند.

4. درد مفاصل

یکی دیگر از اثرات تیروئید کم کار، بروز درد (خصوصا درد در ناحیه مفاصل و عضلات) و همچنین تاندونیت است.

5. مشکلات مربوط به‌ سلامت روان

سطح پایین هورمون تیروئید می‌تواند باعث بروز اختلال در حافظه یا تمرکز و همچنین کاهش علاقه به فعالیت‌هایی شود که قبلا از انجام آن‌ها لذت می‌بردید. در صورت مشاهده این علائم حتما به پزشک مراجعه کنید. چرا که ممکن است به دلیل افسردگی‌ای ایجاد شده باشد که ناشی از تیروئید نیست.

6. چاقی مفرط

اگرچه آن ممکن است اشتهایتان را کم کند، اما گاهی اوقات سبب اضافه‌وزن می‌شود. چون متابولیسم را کاهش می‌دهد و در این شرایط بدن نمی‌تواند کالری کافی بسوزاند.

7. نوروپاتی محیطی

با گذر زمان، کاهش هورمون تیروئید می‌تواند به عصب‌های محیطی آسیب برساند. در این شرایط ممکن است متوجه علائمی نظیر درد، سوزن‌ سوزن شدن یا بی‌حسی در اندام‌های حرکتی شوید.

عوارض کم کاری تیروئید در زنان باردار

در سه ماه اول بارداری، جنین قادر به تولید هورمون‌های تیروئید نیست، بنابراین برای رشد عصبی به هورمون‌های تیروئید مادر وابسته است. عدم درمان هیپوتیروئیدیسم در زنان باردار، سبب بروز عوارض جانبی برای مادر و جنین می‌شود. برخی از عوارض بیماری عبارتند از:

• عوارض مرتبط با مادر که شامل پرفشارخون بارداری، دیابت بارداری، جدا شدن زودرس جفت و خونریزی بعد از زایمان می‌شوند.
• عوارض مرتبط با جنین که عبارتند از: سقط جنین، زایمان زودرس، مرده‌زایی (مرگ نوزاد در حین یا قبل از زایمان) و وزن کم نوزاد هنگام تولد.
• هیپوتیروئیدیسم تاثیر مضری روی رشد عصبی شناختی جنین دارد.
• هیپوتیروئیدی تحت بالینی هم ممکن است عوارض جانبی مشابهی داشته باشد. کودکانی که از مادری با هیپوتیروئیدیسم درمان نشده متولد می‌شوند، به میزان بالاتری در معرض IQ پایین‌تر و اختلالات یادگیری قرار دارند.

بیشتر بدانید: قرص لووتیروکسین چیست؟ دارویی برای درمان کم‌کاری تیروئید!

روش‌های تشخیص تیروئید کم کار

از دو روش اصلی زیر برای تشخیص آن در بارداری و در دیگر افراد استفاده می‌شود:

معاینه بدنی

پزشک یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و درباره سابقه بیماری از شما سوال می‌پرسد. سپس علائم فیزیکی هیپوتیروئیدیسم را بررسی می‌کند، از جمله:

• خشکی پوست
• کند شدن عکس‌العمل‌های غیرارادی
• ورم در ناحیه گردن
• کند شدن ضربان قلب

علاوه بر این، پزشک از شما می‌خواهد که درباره علائمی که تجربه کرده‌اید (نظیر خستگی، یبوست یا احساس سرمایی بودن مداوم) با او صحبت کنید.

بیشتر بدانید: عمل پاراتیروئیدکتومی چیست؟

آزمایش خون

آزمایش خون تنها راه برای تشخیص قطعی هیپوتیروئیدیسم است. آزمایش هورمون محرک تیروئید میزان TSH ساخته شده توسط غده هیپوفیز را اندازه‌گیری می‌کند:

• اگر غده تیروئید به‌اندازه کافی هورمون تولید نکند، غده هیپوفیز TSH را افزایش می‌دهد تا تولید هورمون تیروئید را بالا ببرد.
• اگر آن دارید، سطح TSH بالا خواهد بود. چون بدن تلاش می‌کند تا فعالیت هورمون تیروئید را بیشتر تحریک کند.
• اگر پرکاری تیروئید دارید، سطح TSH پایین خواهد بود. چون بدن تلاش می‌کند تولید بیش از حد هورمون تیروئید را متوقف کند.

آزمایش سطح تیروکسین (T4) هم می‌تواند در تشخیص هیپوتیروئیدیسم سودمند باشد. تیروکسین یکی از هورمون‌هایی است که به طور مستقیم توسط تیروئید تولید می‌شود. انجام تست‌های T4 و TSH با هم به ارزیابی عملکرد تیروئید کمک می‌کند.

به طور معمول، اگر سطح T4 پایین و سطح TSH بالا باشد، آن دارید. با این‌ حال، این وضعیت ممکن است نشان‌دهنده سایر بیماری‌های تیروئید باشد. به همین دلیل برای تشخیص دقیق باید از سایر تست‌های عملکرد تیروئید استفاده کنید.

اگر نتیجه آزمایش یا معاینه بدنی عادی نباشد، ممکن است پزشک سونوگرافی تیروئید یا اسکن تیروئید را توصیه کند تا با بررسی عکس آن یا هر گونه التهاب و برآمدگی را تشخیص دهد.

جهت انجام آزمایش تیروئید می‌توانید از خدمات آزمایش در منزل درمانکده استفاده کنید تا ضمن صرفه‌جویی در وقت، هرچه سریع‌تر جواب آزمایش خود را دریافت کنید.

تشخیص تیروئید کم کار در کودکان

برای تشخیص هیپوتیروئیدیسم در کودکان نیز از روش‌های مشابهی با بزرگسالان و زنان باردار استفاده می‌شود.

درمان تیروئید کم کار

پزشکان نمی‌توانند هیپوتیروئیدیسم را به طور کامل درمان کنند، اما می‌توانند تا حدی به کنترل این اختلال کمک کنند.

1. درمان‌های پزشکی

درمان‌های آن عبارتند از:

تیروکسین مصنوعی

برای درمان این بیماری، پزشکان معمولا تیروکسین مصنوعی (سنتتیک) را تجویز می‌کنند. این دارو مشابه هورمون T4 است و دوز آن بر اساس سابقه بیماری، علائم بیمار و سطح فعلی TSH تعیین می‌شود. پزشکان به طور منظم از فرد آزمایش خون می‌گیرند تا تعیین کنند که آیا دوز داروی آن به تنظیم مجدد نیاز دارد یا خیر.

تیروکسین مصنوعی به‌تدریج سطح کلسترول (که در اثر این بیماری افزایش‌یافته) را کاهش می‌دهد.

درمان کم کاری تیروئید با ید

ید یک ماده معدنی ضروری برای عملکرد درست تیروئید است. کمبود ید یکی از رایج‌ترین دلایل ایجاد گواتر است. تمام افراد باید ید کافی دریافت کنند. اما افراد دچار بیماری خودایمنی تیروئید ممکن است خیلی نسبت به اثرات ید حساس باشند. به این معنی که ید می‌تواند آن را در این افراد تحریک یا تشدید کند. در صورتی‌ که به اثرات ید حساسیت دارید حتما به پزشک‌تان اطلاع دهید.

در دوران بارداری نیاز به ید افزایش پیدا می‌کند. بنابراین، مصرف نمک یددار و مکمل می‌تواند ید کافی را برای بدن فراهم کند. مکمل‌های ید نیز در دسترس هستند که می‌توانید با مشورت پزشک آن‌ها را مصرف کنید.

با درمان مناسب، سطح هورمون تیروئید به حالت عادی بازمی‌گردد. اما در اکثر موارد بیمار باید تا آخر عمر داروهای هیپوتیروئیدیسم را مصرف کند

بیشتر بدانید: بیماری ندول تیروئید چیست؟

2. رژیم غذایی

اگر هیپوتیروئیدیسم دارید مواد غذایی زیادی وجود دارند که می‌توانند به بهبود این اختلال کمک کنند، از جمله:

• تخم‌مرغ: تخم‌مرغ یکی از بهترین گزینه‌ها است، زیرا مقادیر زیادی ید و سلنیوم در زرده آن وجود دارد که هر دوی آن‌ها می‌توانند عملکرد غده تیروئید را بهبود بخشند. این در حالی است که سفیده تخم‌مرغ نیز سرشار از پروتئین است.
• گوشت: تمام انواع گوشت از جمله گوشت بره، گوشت گاو، مرغ و غیره.
• ماهی: تمام غذاهای دریایی، از جمله ماهی سالمون، تن، هالیبوت، میگو و غیره.
• سبزیجات: مصرف اکثر سبزیجات توصیه می‌شود. استفاده از سبزیجات چلیپایی در مقادیر متوسط (خصوصا وقتی که پخته شده باشند) خطری برای این بیماران ندارد.
• میوه‌ها: میوه‌هایی نظیر توت، موز و پرتقال
• غلات و دانه‌های بدون گلوتن: برنج، گندم سیاه، کینوآ، دانه چیا و تخم کتان
• لبنیات: تمام لبنیات از جمله شیر، پنیر، ماست و غیره.
• نوشیدنی‌ها: آب و سایر نوشیدنی‌های بدون کافئین

افرادی که هیپوتیروئیدیسم دارند، باید یک رژیم غذایی حاوی سبزیجات، میوه‌ها و گوشت بدون چربی داشته باشند. این مواد غذایی کالری کمی دارند و به میزان زیادی سیرکننده هستند که این امر مانع از افزایش وزن می‌شود.

بیشتر بدانید: دیابت چیست؟

غذاهای مضر برای کم کاری تیروئید

برخی از مواد غذایی می‌توانند هیپوتیروئیدیسم را تشدید کنند. در ادامه به چند مورد اشاره می‌کنیم:

مواد غذایی مبتنی بر سویا

یکی از غذاهای نامناسب برای آن، مواد غذایی مبتنی بر سویا نظیر توفو، شیر سویا و ادامامه است. این مواد غذایی می‌توانند در نحوه جذب داروهای تیروئید توسط بدن اختلال ایجاد کنند. البته مصرف این مواد غذایی به میزان کم مشکلی ایجاد نمی‌کند.

ارزن

در بعضی از مطالعات نشان‌ داده‌ شده است که مصرف ارزن حتی در مقادیر کم می‌تواند عملکرد تیروئید را کاهش دهد.

نوشیدنی‌های کافئین‌دار

بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که نوشیدنی‌هایی نظیر قهوه و چای سبز می‌توانند در جذب داروهای تیروئید اختلال ایجاد کنند.

مواد غذایی فرآوری شده

هات‌داگ، کیک و کوکی هم می‌توانند سبب آن شوند.

بیشتر بدانید: عمل پاراتیروئیدکتومی چیست؟

روش‌های پیش‌گیری از ابتلا به تیروئید کم کار

روش قطعی برای جلوگیری از کم کاری تیروئید وجود ندارد، اما افرادی که بیشتر در معرض هیپوتیروئیدیسم قرار دارند (مانند زنان باردار) باید از پزشک در خصوص مصرف مکمل ید سوال بپرسند.

بیشتر بدانید: آیا تیروئید خطرناک است؟

سوالات متداول

کلام پایانی درباره کم کاری تیروئید

برای درمان کم کاری تیروئید می‌توانید ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کنید. در صورت نیاز پزشک عمومی شما را به یک متخصص غدد درون‌ریز (متخصص اندوکرینولوژی) ارجاع می‌دهد. اگر نوزادتان به هیپوتیروئیدیسم مبتلا است، باید فورا به متخصص غدد اطفال مراجعه کنید. شما عزیزان می‌توانید از طریق پنل پزشکان درمانکده، بهترین متخصصان اندوکرینولوژی یا غدد را پیدا کرده و نه تنها نوبت حضوری بگیرید، بلکه می‌توانید مشاوره آنلاین یا تلفنی داشته باشید.

منابع: healthline | medicalnewstoday | healthline

مشاوره آنلاین پزشکی درمانکده