در حالی که ازدواج برای بسیاری از افراد یک هدف تلقی می‌شود، برخی دیگر از فکر کردن به آن می‌ترسند و دچار اضطراب شدیدی می‌شوند. این پدیده را در روانشناسی با اسم گاموفوبیا (Gamophobia) یا ترس از ازدواج می‌شناسند. گاموفوبیا نه تنها روابط فردی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و فرد را از لذت بردن از روابط عاطفی باز می‌دارد، بلکه سلامت روان و کیفیت زندگی او را هم دچار اختلال می‌کند. اگر شما هم در اطراف خود، اشخاصی را می‌شناسید که ترس از تعهد و ازدواج دارند، خواندن این مقاله از مجله سلامت درمانکده را از دست ندهید. در این مطلب به بررسی ابعاد مختلف گاموفوبیا مانند علل، علائم، عوارض و راهکارهای درمان و پیشگیری از آن می‌پردازیم.
فهرست محتوا
- ترس از ازدواج چیست؟
- ویژگی افراد مبتلا به ترس از تعهد
- علائم ترس از ازدواج
- علت ترس از ازدواج چیست؟
- علت ترس از ازدواج در دختران
- علت ترس از ازدواج در پسران
- تشخیص ترس از ازدواج یا گاموفوبیا چگونه است؟
- راه‌های مقابله با ترس از ازدواج
- روش‌های درمان ترس از ازدواج
- عوارض ترس از ازدواج یا گاموفوبیا
- آیا تمایل به ازدواج در سن بالا نشانه گاموفوبیا است؟
- برای پیشگیری از ترس از ازدواج چه کار کنیم؟
- راهنمای مراجعه به پزشک
- سوالات متداول
ترس از ازدواج چیست؟
ترس از ازدواج یا گاموفوبیا به معنی ترس غیر منطقی و شدید نسبت به ازدواج و تعهد عاطفی بلندمدت است. به بیانی ساده‌تر، افرادی که گاموفوبیا دارند، از تعهد عاطفی و ازدواج می‌ترسند. برای درک بهتر این اختلال، خوب است بدانید فوبیا چیست. فوبیاها از انواع رایج اختلال اضطرابی به‌شمار می‌آیند و باعث می‌شوند شما در مورد چیزهایی که واقعا خطرناک و ترسناک نیستند، افکار و ترس شدیدی داشته باشید.
گاموفوبیا یا فوبیای ازدواج یک اختلال فوبیای خاص است؛ بدین معنی که فرد از موقعیت خاص مانند ازدواج و تعهد عاطفی می‌ترسد. ترس افراد مبتلا به گاموفوبیا آن‌قدر زیاد است که ایجاد ارتباط صمیمی را برای آن‌ها غیر ممکن می‌کند و باعث می‌شود از ازدواج یا رابطه عاطفی طولانی‌مدت خوش‌شان نیاید. آن‌ها معمولا نگران طلاق، ترک شدن یا آسیب دیدن از روابط عاطفی هستند.
گاموفوبیا یا ترس از ازدواج معمولا با نام‌های زیر هم شناخته می‌شود:
- هراس از ازدواج
- ترس از تعهد عاطفی
- گریز از ازدواج
- ازدواج هراسی
- ترس از تعهد طولانی مدت
- تعهد هراسی
- ترس از زندگی مشترک
- ترس از تشکیل خانواده
ویژگی افراد مبتلا به ترس از تعهد
وقتی از گاموفوبیا یا ازدواج هراسی حرف می‌زنیم، منظورمان ترس گذرایی نیست که هر کسی ممکن است موقع ازدواج آن را تجربه کند. ترس از تعهد طولانی مدت زندگی فرد را به طور کامل تحت تاثیر قرار می‌دهد و بیشتر اوقات موجب اضطراب یا حملات پانیک می‌شود. شدت ترس در افراد مبتلا به گاموفوبیا آن‌قدر زیاد است که آن‌ها اصلا نمی‌توانند به تعهد عاطفی با دیدی مثبت نگاه کنند. این افراد، معمولا تجربه‌های منفی را در خانواده یا اطراف خود دیده‌اند و به همین دلیل ترس شدیدی نسبت به تشکیل خانواده و زندگی مشترک دارند.
از مهم‌ترین ویژگی‌های افراد مبتلا به ترس از ازدواج می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نمی‌توانند روابط صمیمانه و پایدار داشته باشند.
- اگر در یک رابطه عاطفی باشند، دائما نگران پایان یافتن آن رابطه هستند.
- با دیدن زوج متعهد و خوشبخت دچار اضطراب شدیدی می‌شوند.
- تمایل دارند رابطه عاطفی را به یک‌باره پایان دهند؛ به همین دلیل افراد را از خود دور می‌کنند.
علائم ترس از ازدواج
علائم گاموفوبیا می‌تواند هم جسمی و هم روانی باشد و معمولا شدت آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
نشانه‌های روانی
مهم‌ترین علائم روانی عبارت‌اند از:
- اضطراب شدید یا نگرانی بیش از حد هنگام فکر کردن به ازدواج و تعهد طولانی‌مدت
- اجتناب از صحبت کردن درباره ازدواج یا وارد شدن به روابط جدی
- احساس ناتوانی و ترس از دست دادن آزادی با وارد شدن به رابطه جدی
- نگرانی غیر منطقی درباره طلاق و ترک شدن
- احساس ناراحتی در موقعیت‌های نزدیک به ازدواج و تعهد
نشانه‌های جسمی
افرادی که ترس از زندگی مشترک دارند، هنگام فکر کردن به تعهد عاطفی طولانی‌مدت علائم جسمی زیر را تجربه می‌کنند:
- لرز
- سرگیجه و سبکی سس
- تعریق بیش از حد
- تپش قلب
- حالت تهوع
- تنگی نفس
علت ترس از ازدواج چیست؟
مانند انواع دیگر فوبیا، گاموفوبیا هم بر اثر عوامل مختلفی ایجاد می‌شود. متخصصان سلامت روان معتقدند این ترس ریشه در گذشته افراد دارد و به صورت ناخودآگاه بر ذهن و احساسات او تاثیر منفی می‌گذارد. به طور کلی، می‌توان رایج‌ترین دلایل ترس از تعهد را شامل موارد زیر دانست:
۱- تجربه‌های منفی گذشته
افرادی که در گذشته تجربه منفی در روابط خود داشتند؛ بدین معنی که خیانت، طلاق یا آسیب عاطفی شدیدی را تجربه کرده‌اند، ممکن است به طور ناخودآگاه به دلیل تکرار آن رنج‌ها دچار ترس از ازدواج شوند.
۲- مشاهده روابط ناسالم اطرافیان
برخی افرادی که در خانواده و اطرافیان خود شاهد ازدواج‌های پرتنش، طلاق والدین یا روابط ناسالم هستند، به این باور می‌رسند که ازدواج و تعهد عاطفی طولانی‌مدت با رنج و درد همراه است و از آن دوری می‌کنند.
۳- ترس از تعهد و از دست دادن آزادی
برخی از افراد مبتلا به گاموفوبیا نگران از دست دادن استقلال، آزادی شخصی و کنترل بر زندگی خود هستند. آن‌ها فکر می‌کنند ازدواج باعث محدودیت‌شان می‌شود و مسئولیت بسیار سنگینی به همراه دارد.
۴- ژنتیک و تاثیرات خانواده
تحقیقات اولیه نشان می‌دهند که برخی جهش‌های ژنتیکی خطر ابتلا به اضطراب یا اختلالات فوبیا مانند گاموفوبیا را افزایش می‌دهند. همچنین ممکن است سابقه خانوادگی مانند بزرگ شدن با والدینی که دچار فوبیا هستند، فرد را به سمت ترس‌های یکسان و مشابه سوق دهد.
۵- فشار فرهنگی و اعتقادی
در برخی فرهنگ‌ها، ازدواج سنتی همچنان مرسوم است و خانواده‌ها بدون در نظر گرفتن عشق و احساسات ۲ طرف، ازدواج آن‌ها را ترتیب می‌دهند. در چنین شرایطی، ممکن است فرد به دلیل اینکه نقشی در انتخاب شریک خود نداشته، دچار ترس از تعهد طولانی مدت و زندگی مشترک شود.
۶- عوامل روانشناختی
افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت مرزی ترس شدیدی از طرد شدن دارند، به همین دلیل در اغلب موارد از ازدواج و تعهد عاطفی اجتناب می‌کنند. همچنین معمولا فوبیاها ریشه مشترکی دارند و ممکن است فرد به بیش از یک فوبیا مبتلا باشد. متخصصان سلامت روان معتقدند، افراد مبتلا به ترس از ازدواج ممکن است درگیر فوبیاهایی همچون فیلوفوبیا (ترس از عشق)، پیستانتروفوبیا (ترس از اعتماد به دیگران) و ژنوفوبیا (ترس از رابطه جنسی) باشند.
علت ترس از ازدواج در دختران
از دلایل ترس از تعهد در دختران و زنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از فریب خوردن می‌ترسند.
- فکر می‌کنند همه مردان دروغگو و خیانت‌کار هستند.
- می‌خواهند از آسیب عاطفی جلوگیری کنند.
- منتظر گزینه‌های بهتر هستند.
- از مسئولیتپذیری مانند مادر شدن می‌ترسند.
- نگران هستند به اهداف دیگر خود نرسند.
- تجربه‌های عاطفی تلخی دارند.
- از اینکه اولویت‌ها و نگرش‌شان تغییر کند، می‌ترسند.
- نگران اختلافات مذهبی و عدم تفاهم در باورهای شخصی هستند.
- ترس از رابطه جنسی دارند.
بیشتر بدانید: ازدواج سفید چیست؟
علت ترس از ازدواج در پسران
مهم‌ترین دلایل ترس از تعهد در پسران و مردان شامل موارد زیر است:
- نگرانی در مورد از دست دادن استقلال و امنیت مالی
- مواجهه با فشارهای اجتماعی
- تجربیات منفی در روابط قبلی
- ترس از طلاق
- عدم تمایل برای پذیرش مسئولیت‌های ازدواج و زندگی خانوادگی
- تصور نادرست از زندگی زناشویی
- عدم تمایل برای تغییر شرایط زندگی فعلی
اگر شما هم جزو آقایانی هستید که از زندگی مشترک می‌ترسید و تصور درستی از آن ندارید، بهتر است مشاوره ازدواج بگیرید. برای اینکه بدانید مشاوره ازدواج چیست، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده بخوانید.
تشخیص ترس از ازدواج یا گاموفوبیا چگونه است؟
تشخیص گاموفوبیا یا ترس از تعهد توسط روانشناس و از طریق بررسی علائم و سوابق رفتاری فرد انجام می‌شود. درمانگر ابتدا سوالاتی درباره روابط گذشته، افکار و احساسات فرد نسبت به ازدواج، ترس‌ها، سابقه خانوادگی و واکنش‌های فیزیکی می‌پرسد. همچنین فرد مبتلا به ازدواج هراسی نشانه‌های فیزیکی و روانی از خود بروز می‌دهد که درمانگر با مشاهده آن‌ها می‌تواند به تشخیص درستی برسد.
برخی پرسشنامه‌ها وجود دارند که سوالاتی در مورد میزان ترس، اضطراب و نگرش فرد به تعهد عاطفی مطرح می‌کنند. جواب دادن به این سوالات زیر نظر روانشناس می‌تواند شدت و نوع ترس را مشخص کند. لازم به ذکر است، برای تشخیص گاموفوبیا باید بررسی‌های تخصصی انجام شود و نباید فقط به یک یا ۲ نشانه بسنده کنید.
در صورتی که به وجود این اختلال در خود یا عزیزان‌تان شک دارید، بهترین کار مشاوره با روانشناس باتجربه است. اگر این سوال برایتان پیش آمده که برای مشاوره ازدواج کجا برم، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده مطالعه کنید.
راه‌های مقابله با ترس از ازدواج
هنگامی که متوجه شدید ترس شدید از تعهد دارید، می‌توانید برای مقابله با آن اقداماتی انجام دهید. علاوه بر صحبت با یک روانشناس، راهکارهای زیر می‌توانند مفید باشند:
- به این موضوع فکر کنید که ترس از ازدواج چه تاثیری بر روابط شما گذاشته است؟ آیا باعث شده تا گوشه‌گیر شوید و افراد را از خود دور کنید؟ یا زمانی که رابطه‌تان خوب پیش می‌رفت، ناگهان آن را پایان دهید؟
- به نیازهای واقعی‌تان فکر کنید و به این سوال پاسخ دهید که آیا ترس از تعهد باعث شده تا به خواسته‌های واقعی خود نرسید؟
- به ازدواج با دید مثبت نگاه کنید و جنبه‌های مثبت زندگی مشترک را در نظر بگیرید.
- به تغییرات مثبتی که ممکن است بعد از ازدواج در زندگی و حتی شخصیت‌تان ایجاد شود، فکر کنید. این فکر باعث شکل گرفتن احساسات و علاقه می‌شود.
- یک دفتر خاطرات داشته باشید و افکار و احساسات‌تان را بنویسید. این کار به کشف احساس واقعی‌تان کمک می‌کند و می‌تواند الگوهایی که باعث ترس از زندگی مشترک می‌شوند را به شما بشناساند.
- وقتی احساس ترس را تجربه می‌کنید، برای آرام کردن ذهن و بدن خود شروع به تمرین استراتژی‌های آرامش مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا یا ذهن‌آگاهی کنید.
- به شریک زندگی خود به عنوان یک دوست صمیمی نگاه کنید و در مورد ترس‌هایتان از تعهد با او حرف بزنید.
- برخی از افرادی که از ازدواج می‌ترسند، خود را برای ایفای نقش همسری شایسته نمی‌دانند. تقویت عزت‌نفس از طریق تمرین‌های روانشناختی یا شرکت در جلسات مشاوره فردی در این زمینه موثر هستند.
- به جای فکر کردن به ازدواج به عنوان یک اتفاق بزرگ و ترسناک، به مراحل آن همچون آشنایی، شناخت و گفتگو درباره آینده فکر کنید تا اضطراب‌تان کم شود.
روش‌های درمان ترس از ازدواج
اگر این سوال برایتان پیش آمده که با ترس از ازدواج چه کنیم، باید بگوییم خوشبختانه رویکردهای مختلفی برای درمان آن وجود دارند. درمان گاموفوبیا با هدف کاهش اضطراب، اصلاح افکار غیر واقع‌بینانه و توانمندسازی فرد برای مواجهه با ترس انجام می‌شود. بهترین راه درمان ترس از ازدواج شامل موارد زیر هستند:
۱- درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری (CBT) نوعی روان‌درمانی است که در آن فرد مبتلا به گاموفوبیا افکار منفی و غیر منطقی خود درباره ازدواج را شناسایی می‌کند و تغییر می‌دهد. همچنین در این روش مهارت‌های مقابله‌ای جدید به فرد برای مواجهه با موقعیت ترس‌آور آموزش داده می‌شوند. درمان CBT به کاهش واکنش‌های هیجانی مانند اضطراب و ترس شدید هنگام فکر کردن به ازدواج کمک می‌کند.
۲- درمان از طریق مواجهه
مواجهه درمانی روشی است که در آن فرد به تدریج در معرض منبع ترس خود قرار می‌گیرد تا حساسیتش کاهش یابد. درمان از طریق مواجهه برای افراد مبتلا به ترس از ازدواج بدین شکل است که به صورت مرحله‌ای با موقعیت‌های مربوط به ازدواج مانند صحبت درباره تعهد عاطفی، حضور در مراسم ازدواج افراد دیگر یا قرار ملاقات جدی روبه‌رو می‌شود. مواجهه درمانی بهتر است که در محیط درمان و زیر نظر روانشناس آموزش‌دیده انجام شود. البته ممکن است درمانگر از آن به عنوان تکلیف خانگی در محیط زندگی فرد استفاده کند.
متخصصان این روش را برای درمان گاموفوبیا موثر می‌دانند؛ زیرا معتقدند به طور مستقیم مواجه شدن با منبع ترس و هراس می‌تواند شدت آن را کاهش دهد. فرد به کمک این روش درمانی، می‌آموزد که موقعیت ترس‌آور ازدواج، طبیعی و بی‌خطر است و نیازی نیست که واکنش اضطرابی شدید نشان دهد.
۳- خانواده درمانی
درمانگر در جلسات خانواده درمانی تجربه‌ها و الگوهای ناسالم نسل قبل را بررسی می‌کند تا ریشه ترس از تعهد عاطفی مشخص شود. این روش بر الگوهای ارتباطی درون خانواده تمرکز دارد و به دنبال نقش والدین و دیگر اعضای خانواده در بروز گاموفوبیا است. درمانگر پس از شناسایی ریشه ترس از ازدواج در خانواده با تغییر الگوهای ناکارآمد، زمینه را برای درمان آن فراهم می‌کند.
۴- دارو درمانی
داروها خط اول درمان گاموفوبیا نیستند، اما زمانی که این نوع فوبیای خاص با اضطراب شدید یا حملات پانیک همراه شود، روانپزشک ممکن است داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی تجویز کند. این داروها در کنار روان‌درمانی به کاهش علائم ازدواج هراسی کمک می‌کنند.
عوارض ترس از ازدواج یا گاموفوبیا
گاموفوبیا اگر درمان نشود، می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر زندگی فردی و اجتماعی فرد داشته باشد. از مهم‌ترین عوارض فوبیای ازدواج باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- فرد از ایجاد رابطه عاطفی جدی و بلندمدت پرهیز می‌کند.
- رابطه موجود فرد با دیگران دچار آسیب می‌شود.
- از صمیمیت و رابطه پایدار می‌ترسد؛ به همین دلیل ممکن است دچار انزوای اجتماعی و بی‌اعتمادی شود.
- به دلیل ترس مزمن از ازدواج، ممکن است اضطراب و اختلالات روانی دیگر همچون افسردگی را تجربه کند و کیفیت زندگی‌اش تحت تاثیر قرار بگیرد.
- ناتوانی در ایجاد یا حفظ رابطه عاطفی جدی باعث می‌شود تا احساس کند ایراد بزرگی دارد و فرد مناسبی برای زندگی مشترک نیست.
- فرد فرصت داشتن یک رابطه سالم، رشد عاطفی، تشکیل خانواده یا تجربه‌های مهم را در زندگی به دلیل ترس شدید از خود می‌گیرد.
- احساس ناکافی بودن می‌تواند فرد را به سمت مصرف مواد مخدر یا داشتن افکار خودکشی سوق دهد.
آیا تمایل به ازدواج در سن بالا نشانه گاموفوبیا است؟
ازدواج در سن بالا لزوما نشانه گاموفوبیا (ترس از ازدواج) نیست؛ مگر در شرایطی که فرد به طور مکرر و غیر منطقی از تعهد عاطفی و ازدواج دوری کند. تمایل به ازدواج در سن بالا می‌تواند دلایل مختلفی مانند ترجیح فرد، تجربه تلخ در گذشته، مشکلات مالی یا انتخاب محدود داشته باشد. از طرفی، فرد مبتلا به گاموفوبیا در سنین پایین هم ممکن است از ازدواج و وارد شدن به رابطه عاطفی بترسد و دچار اضطراب شدیدی شود. بنابراین نمی‌توان تمایل به ازدواج در سن بالا را یکی از نشانه‌های اصلی تعهد هراسی دانست. اگر احساس می‌کنید تاخیر در ازدواج شما و عزیزان‌تان ناشی از ترس‌های درونی و حل‌نشده است، برای تشخیص گاموفوبیا به دکتر روانشناس مراجعه کنید.
برای پیشگیری از ترس از ازدواج چه کار کنیم؟
پیشگیری از گاموفوبیا یا همان ترس از تعهد عاطفی به معنی جلوگیری از احتمال شکل‌گیری این ترس در فرد قبل از تبدیل شدن آن به اختلال جدی است. بسیاری از عوامل هراس از ازدواج به تدریج و در نتیجه تجربه‌های منفی، باورهای غلط یا فشارهای اجتماعی ایجاد می‌شوند. از همین‌رو شناخت به موقع عوامل ایجادکننده و تقویت مهارت ارتباطی نقش مهمی در پیشگیری از بروز گاموفوبیا دارند.
در ادامه موثرترین راه های جلوگیری از ترس از ازدواج را بررسی می‌کنیم:
- افزایش آگاهی جوانان درباره ازدواج و روابط عاطفی سالم
- آموزش مهارت‌هایی ماننند همدلی، حل تعارض، برقراری ارتباط و تصمیم‌گیری درست
- تشویق جوانان به شرکت در برنامه‌های آموزشی و مشاوره‌ای پیش از ازدواج
- صحبت کردن با روانشناس درباره تجربه‌های منفی گذشته همچون شکست عشقی، طلاق والدین یا خیانت
- اجتناب از فشار آوردن به جوانان برای ازدواج
- تقویت عزت‌نفس و خودباوری
- برقراری ارتباط دوستانه با زوج‌های موفق و شنیدن تجربه‌های واقعی آن‌ها
راهنمای مراجعه به پزشک
گاموفوبیا یا ترس از ازدواج یکی از انواع فوبیاهای خاص است که ریشه در تجربه‌های منفی گذشته، باورهای نادرست، فشار اجتماعی و ضعف در مهارت‌های ارتباطی دارد. بسیاری از افراد هنگام ازدواج دچار اضطراب و گاهی تردید می‌شوند، اما فرد مبتلا به ازدواج هراسی ترس بسیار شدیدی را تجربه می‌کند؛ به نحوی که ایجاد ارتباط صمیمی برای آن‌ها غیر ممکن می‌شود.
ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با علل، علائم، عوارض و راهکارهای درمان و پیشگیری از گاموفوبیا یا ترس از تعهد عاطفی آشنا کردیم. اگر در این مورد سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانشناس مشاوره آنلاین داشته باشید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر روانشناس از روانشناس مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
اگر ترس از تعهد عاطفی شما آن‌قدر زیاد است که موجب حملات پانیک، اضطراب آزاردهنده، علائم افسردگی و تمایل به مصرف مواد مخدر می‌شود، حتما برای دریافت خدمات درمانی به روانشناس مراجعه کنید.
برای از بین بردن ترس از تعهد عاطفی یا گاموفوبیا باید ابتدا ریشه این ترس را شناسایی کنید. همچنین ارزیابی تجربه‌های منفی گذشته و اینکه فوبیای ازدواج چه موقعیت‌هایی را از شما گرفته می‌تواند به غلبه بر این ترس کمک کند. تمرینات آرام‌سازی ذهن و بدن (مدیتیشن و تنفس عمیق)، تقویت عزت‌نفس، یادگیری مهارت‌های ارتباطی و گفتگو با افرادی که تجربه موفق ازدواج داشتند، از دیگر راهکارهای مقابله‌ای گاموفوبیا به‌شمار می‌آیند.
گاموفوبیا یا ترس از ازدواج نوعی فوبیای خاص است و در دسته اختلالات اضطرابی جای می‌گیرد. ریشه این اختلال به تجربه‌های منفی گذشته، تصورات نادرست درباره ازدواج، ژنتیک و سابقه خانوادگی، مشاهده روابط عاطفی ناسالم و برخی مشکلات روانشناختی برمی‌گردد.
منابع: clevelandclinic | verywellmind | becomingfullyhuman | heraldtimesonline
