کتامین تراپی چیست؟ مزایا و عوارض کتامین درمانی

علم پزشکی در سال‌های اخیر به پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینه درمان اختلالات روانی رسیده است. کتامین تراپی یا درمان مبتنی بر کتامین یکی از این پیشرفت‌ها به‌شمار می‌آید که برای درمان افسردگی مقاوم به درمان و دردهای مزمن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، پزشک کتامین را که یک داروی بیهوش‌کننده است در دوزهای کنترل‌شده برای بهبود سریع‌تر علائم افسردگی، به‌ویژه افرادی که به درمان سنتی پاسخ نمی‌دهند، تجویز می‌کند. با این حال، کتامین درمانی عوارضی دارد و ممکن است برای همه افراد گزینه مناسبی نباشد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا درباره مزایا، عوارض و روش انجام کتامین تراپی بیشتر صحبت کنیم.

کتامین تراپی چیست؟

کتامین تراپی یا کتامین درمانی یک روش نوین و امیدوارکننده برای درمان اختلالات روانی مانند افسردگی مقاوم به درمان، اختلال اضطراب، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و گاهی دردهای مزمن است. داروی کتامین که در اصل نوعی داروی بیهوشی به‌شمار می‌آید، در دوزهای پایین و تحت نظر پزشک متخصص به صورت تزریقی یا خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش درمانی می‌تواند به سرعت علائم اختلال روانی را به‌ویژه در افرادی که به درمان‌های سنتی پاسخ نمی‌دهند، کاهش دهد. مکانیسم کتامین درمانی بر پایه تاثیرگذاری بر گیرنده‌های گلوتامات در مغز (مخصوصا گیرنده‌های NMDA) عمل می‌کند و باعث افزایش ارتباط بین سلول‌های عصبی و بازسازی مسیرهای آسیب‌دیده می‌شود.

کاربرد کتامین درمانی

کتامین تراپی در درمان افسردگی موثر است، اما گزینه اول درمان به‌شمار نمی‌آید. این روش زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که سایر راه‌کارها در طولانی‌مدت موثر نباشند و فرد به افسردگی مقاوم به درمان مبتلا شده باشد. به طور کلی، می‌توان گفت کتامین تراپی روش درمان قطعی افسردگی شدید نیست، اما می‌تواند علائم آن را به سرعت کاهش دهد. دیگر اختلالاتی که ممکن است پزشک روش درمان مبتنی بر کتامین را برای آن‌ها در نظر بگیرد، عبارت‌اند از:

• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• اختلال اضطرابی
• دردهای مزمن

چه کسانی می‌توانند از کتامین تراپی استفاده کنند؟

همان‌طور که گفتیم، این روش درمانی برای افسردگی مقاوم به درمان، اضطراب و دردهای مزمن در شرایط خاص کاربرد دارد. روانپزشک قبل از انتخاب هر روش درمانی، از جمله کتامین تراپی با قرص کتامین یا انواع دیگر آن، معاینه دقیق انجام می‌دهد و درباره سوابق پزشکی بیمار می‌پرسد تا مطمئن شود که راه‌کار انتخابی موثر است یا خیر. 

این روش درمانی معمولا زمانی انتخاب می‌شود که فرد قبلا دوزهای مختلف دارویی دریافت کرده باشد، اما داروها علائم اختلال را کاهش نداده باشند. همچنین فرد قبل از کتامین تراپی باید تحت درمان با روش‌های دیگر همچون تحریک مغناطیسی مغز (TMS)، درمان شناختی رفتاری (CBT) یا درمان گروهی و فردی قرار گرفته باشد و در صورتی که بهبودی حاصل نشود، کاندید مناسبی برای درمان مبتنی بر کتامین است.

مزایای کتامین تراپی

این روش درمانی برای جسم و روان فواید زیادی دارد. متخصصان معتقدند، هر چند کتامین تراپی به عنوان روش کاهش‌دهنده علائم افسردگی مقاوم به درمان شناخته شده است، اما پتانسیل درمانی بیشتری دارد و می‌تواند علائم اختلال استرس پس از سانحه، افکار خودکشی و آزاردهنده را کاهش دهد. 

بر اساس تحقیقات انجام‌شده، کتامین دارای اثرات ضد اضطرابی است و می‌تواند برای کاهش علائم اختلال اضطرابی و فوبیاهای خاص همچون آگورافوبیا مفید باشد. یکی از مهم‌ترین مزایای کتامین درمانی، اثرگذاری سریع آن است. این روش درمان می‌تواند علائم افسردگی شدید را در یک تا سه جلسه به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

از طرفی، برخی پزشکان کتامین را برای مدیریت درد سرطان، فیبرومیالژیا و درد نوروپاتیک مناسب می‌دانند. در حال حاضر، تحقیقات برای استفاده از این روش درمانی در کاهش درد ادامه دارد و ممکن است در آینده بیشتر مورد استفاده قرار بگیرد.

چه کسانی نباید از کتامین تراپی استفاده کنند؟

با وجود اینکه کتامین تراپی یک گزینه موثر برای کاهش علائم اختلالاتی همچون افسردگی شدید به‌شمار می‌آید، اما برای همه افراد مناسب نیست. کتامین درمانی معمولا برای افراد با شرایط و بیماری‌های زیر توصیه نمی‌شود:

• زنان باردار و شیرده
• فشار خون بالا
• بیماری قلبی و عروقی
• سابقه ابتلا به اسکیزوفرنی یا روانپریشی
• سابقه مصرف مواد مخدر (کتامین باعث ایجاد سرخوشی می‌شود.)
• سالمندان با علائم زوال عقل
• نوجوانان
• وجود علائم افزایش فشار داخل جمجمه
• پاسخ منفی به کتامین درمانی قبلی 

کتامین تراپی چگونه انجام می‌شود؟

کتامین درمانی در محیط پزشکی کنترل‌شده و تحت نظر روانپزشک یا پزشک متخصص انجام می‌شود. روش انجام آن بسته به نوع درمان و شرایط فرد ممکن است متفاوت باشد اما نتیجه هر یک از راه‌کارها، تحریک بخشی از مغز بیمار است. معمولا یک دوره درمان شامل ۲ جلسه در طول هفته و به مدت یک تا چهار است. 

پس از آن بسته به پاسخ بیمار، جلسات درمان در فواصل بلندتر ادامه پیدا می‌کنند. در حین و پس از جلسه کتامین درمانی، ممکن است فرد دچار گیجی، خواب‌آلودگی، تغییر ادراک یا احساس جدایی از بدن شود که اغلب موقتی و قابل کنترل هستند.

رایج‌ترین روش‌های درمان مبتنی بر کتامین شامل موارد زیر هستند:

تزریق وریدی

این متداول‌ترین و موثرترین روش کتامین درمانی است. در این روش، مقدار مشخصی از کتامین طی ۴۰ تا ۶۰ دقیقه از طریق سرم به بدن تزریق می‌شود. بیمار در طول جلسه روی تخت دراز می‌کشد و علائم حیاتی او مانند ضربان قلب و فشار خون تحت کنترل قرار می‌گیرند.

اسپری بینی

این نوع کتامین درمانی که توسط اسپری بینی اسکتامین (Spravato) انجام می‌شود، اخیرا مورد تایید FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا) قرار گرفته است. تحت هیچ شرایطی نباید از این اسپری بینی به شکل خودسرانه استفاده کنید. بیماران مبتلا به افسردگی مقاوم به درمان باید ضمن مصرف داروهای تجویزی، در مطب پزشک و زیر نظر متخصص این اسپری را دریافت کنند. پس از مصرف بیمار باید حداقل ۲ ساعت در مطب بماند تا وضعیتش تحت نظر باشد.

تزریق زیر جلدی

شکل دیگر کتامین تراپی شامل تزریق دارو به صورت زیر جلدی است. هر چند این روش هنوز توسط FDA تایید نشده، اما برخی از پزشکان از آن استفاده می‌کنند.

مراقبت‌های بعد از کتامین درمانی

مراقبت‌های پس از کتامین درمانی نقش مهمی در افزایش اثربخشی درمان و کاهش عوارض احتمالی دارند. توجه به توصیه‌های پزشک باعث می‌شود تا بیمار با آرامش و ایمنی بیشتری فرآیند درمان را پشت سر بگذارد. مهم‌ترین نکات پس از دریافت داروی کتامین شامل موارد زیر هستند:

• پس از کتامین درمانی احساس خواب‌آلودگی دارید؛ بنابراین برای برگشت به خانه بهتر است کسی همراه‌تان باشد.
• بعد از جلسه درمان به خوبی در خانه استراحت کنید و از انجام کارهای پرخطر مانند رانندگی بپرهیزید.
• رژیم غذایی خود را بعد از جلسه درمان طبق دستورالعمل پزشک رعایت کنید.
• آب به مقدار کافی بنوشید.
• تا اتمام جلسات درمان از مصرف الکل خودداری کنید.
• طبق دستورالعمل روانپزشک، احساسات، افکار و علائم را در چند روز ابتدایی پس از جلسه درمان ثبت کنید.
• در صورت تجویز داروی ضد تهوع، آن را طبق دستورالعمل پزشک مصرف کنید.

عوارض کتامین تراپی چیست؟

این روش به طور کلی ایمن و بی‌خطر است، اما در مواردی می‌تواند با برخی عوارض احتمالی همراه شود. خطرات و عوارض ناشی از کتامین درمانی عبارت‌اند از:

• خواب‌آلودگی
• فشار خون بالا
• تاری دید
• سرگیجه
• سردرد
• حالت تهوع و استفراغ
• اضطراب
• توهم شنوایی

راهنمای مراجعه به پزشک

کتامین تراپی یکی از روش‌های نوین حوزه پزشکی است که به کاهش علائم افسردگی مقاوم به درمان، اختلال اضطرابی، اختلال استرس پس از سانحه و گاهی دردهای مزمن کمک می‌کند. این روش اثرگذاری سریعی دارد و می‌تواند تا حد زیادی افکار خودکشی را از بین ببرد. با این حال، باید تحت نظر پزشک متخصص و در محیط درمانی کنترل‌شده انجام شود تا منجر به بروز عوارض احتمالی نشود. 

ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با مزایا، عوارض و روش انجام کتامین درمانی آشنا کردیم. اگر سوالات بیشتری در این زمینه دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانشناس مشاوره آنلاین داشته باشید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر روانشناس از روانشناس مورد نظر خود نوبت بگیرید. همچنین می‌توانید با روانپزشک آنلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر روانپزشک از روانپزشک مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: pacificneuroscienceinstitute | homewoodhealthcentre | health