بیماری صبحگاهی به معنی تهوع و استفراغی است که در دوران بارداری اتفاق می افتد. بیش از نیمی از زنان باردار ، به ویژه در سه ماهه اول بارداری، دچار تهوع و استفراغ می شوند.

برخلاف نامی که این بیماری دارد، ممکن است علائم در هر زمانی از روز بروز پیدا کنند. این موضوع نشان دهنده حال بد جنین نیست و آسیبی به آن وارد نمی کند.

تهوع دوران بارداری در اثر افزایش ناگهانی غلظت هورمون‌ها اتفاق می افتد. تهوع معمولا خفیف بوده و در نیمه دوم بارداری بهبود پیدا می کند. برخی زنان نیز در طول بارداری شان دچار احساس تهوع نمی شوند. این در حالی است که برخی دیگر از زنان باردار، دچار شکل شدید بیماری صبحگاهی می‌شوند که استفراغ شدید بارداری (Hyperemesis gravidarum) نامیده می شود.

این حالت زمانی اتفاق می افتد که تهوع و استفراغ شدید باعث از دست دادن آب بدن (دهیدراتاسیون) یا کاهش بیش از 5 درصدی وزن بدن می‌شود. گاهی مواقع نیز ممکن است تغذیه مادر دچار مشکل شده و سوء تغذیه به وجود بیاید. در این حالت ممکن است نیاز باشد تا فرد در بیمارستان بستری شده و دارو و مایعات کافی دریافت نماید. در موارد نادر نیز از لوله برای تغذیه مادر استفاده می شود.

علائم بیماری صبحگاهی

علائم کلی بیماری صبحگاهی عبارتند از:

تهوع با یا بدون استفراغ در سه ماهه اول بارداری که مشابه بیماری حرکت (Motion sickness) می باشد.
تهوعی که در هنگام صبح ظاهر می شود. با این حال ممکن است در هر زمان دیگر یا در تمام طول روز نیز رخ دهد.
احساس نامطلوب ناشی از استشمام بوی برخی از مواد غذایی یا دیگر بوها
تهوع پس از خوردن غذا، بویژه غذاهای ادویه‌دار
تهوع و استفراغ ناشی از گرما و تولید بیش از حد بزاق

در صورت بروز هر یک از علائم زیر نیز لازم است که در اسرع وقت با دکتر زنان خوب تماس بگیرید:

داشتن علائم شبه آنفولانزا، که می‌توانند نشان دهنده بیماری باشند.
احساس سرگیجه یا خواب آلودگی
استفراغ پایدار یا شدید و متعدد در طول روز
امکان پذیر نبودن مصرف غذا و مایعات یا کاهش وزن
تهوع ناشی از مصرف مکمل آهن
دریافت داروهای ضد تهوع و یا انجام طب سوزنی

علل بیماری صبحگاهی و عوامل خطر آن

متخصصان هنوز مطمئن نیستند که علت دقیق این بیماری چیست؟ اما می دانیم که هورمون های دوران بارداری می توانند باعث تهوع شوند. در موارد شدید تهوع و استفراغ، ممکن است علت زمینه‌ای دیگری نیز مطرح باشد که به بارداری فرد مرتبط است. عواملی که احتمال بیماری صبحگاهی در فرد را بیشتر می کنند عبارتند از:

بیماری صبحگاهی در بارداری قبلی
حساس بودن دستگاه گوارش قبل از بارداری
بیماری‌های حرکتی، میگرن، حساسیت به طعم‌ها و بوها و یا مصرف داروهای ضد بارداری از جمله مواردی هستند که باعث حساسیت دستگاه گوارش می شوند.
بارداری دو یا چندقلویی
در این حالت سطح هورمون hCG در مقایسه با حالت تک قلویی بیشتر است.

لازم به ذکر است که در موارد زیر نیز احتمال ابتلای فرد به استفراغ شدید بارداری (Hyperemesis gravidarum) افزایش می یابد:

جنسیت مونث جنین
سابقه خانوادگی مثبت
سابقه در بارداری قبلی

تشخیص بیماری صبحگاهی بارداری

تشخیص بیماری صبحگاهی بر اساس علائم و نشانه‌های فرد انجام می شود. اگر پزشک به وجود استفراغ شدید بارداری مشکوک باشد ممکن است آزمایش ادرار یا خون نیز درخواست کند.

درمان تهوع دوران بارداری و راهکارهای درمانی خانگی

در موارد خفیف تا متوسط بیماری صبحگاهی ممکن است پزشک موارد زیر را توصیه کند:

مکمل‌های ویتامین B6
درمان های طبیعی نظیر زنجبیل
داروهای بدون نسخه نظیر دوکسیلامین
تجویز داروهای ضد تهوع برای علائم پایدار
استفاده از مایعات اضافی در صورت وقوع دهیدراتاسیون در اثر علائم شدید

برای درمان استفراغ شدید بارداری ممکن است نیاز باشد در بیمارستان بستری شده و موارد زیر را دریافت کنید:

مایعات وریدی
داروهای ضد تهوع
کورتیکواستروئیدها

همچنین می توانید از روش های خانگی زیر نیز استفاده کنید:

به جای وعده‌های غذایی حجیم، روزانه 5 تا 6 وعده کوچک داشته باشید.
به طور منظم مکمل ویتامینی دریافت کنید و از مصرف آن ها با معده خالی بپرهیزید.
از تماس با بوهایی که باعث ناراحتی معده‌تان می شوند بپرهیزید.
قبل از خارج شدن از تخت بیسکوییت ترد، نان خشک یا غلات صبحانه مصرف کنید تا معده تان آرام شود.
از مصرف مواد غذایی چرب و ادویه دار بپرهیزید.
در صورت داشتن حالت تهوع، مواد غذایی ملایم که گوارش و هضم آنها آسان است، نظیر برنج، موز، سوپ مرغ، ژله و یا بستنی میوه‌ای استفاده کنید.
به مقدار فراوان مایعات بنوشید. مکیدن یخ یا نوشیدن جرعه جرعه آب، چای کمرنگ و یا شربت‌های رقیق نظیر نوشابه گازدار زنجبیلی در هنگام احساس تهوع، می تواند کمک کننده باشد. سعی کنید روزانه شش تا هشت لیوان مایع بدون کافئین دریافت کنید‌.
هوای تازه استشمام کنید‌. از خانه خارج شده و مقداری قدم بزنید یا اینکه پنجره ها را باز کنید تا هوای خانه عوض شود.
فراموش نکنید که دهانتان را پس از استفراغ بشویید. این کار مانع از آسیب اسید معده به دندان ها خواهد شد. همچنین می توانید مقداری جوش شیرین را به آب اضافه کرده و دهان تان را با آن شستشو دهید.
در برخی از زنان، استفاده از مچ بندهای فشاری باعث توقف تهوع می شود.
طب سوزنی
در این روش سوزن های بسیار نازک (به ضخامت مو) وارد نقاط خاصی از پوست می شوند که گاهی مواقع به بهبود علائم کمک می کنند.
مکمل های گیاهی زنجبیل نیز می توانند باعث بهبود حالت تهوع شوند. بسیاری از مطالعات نشان داده اند که زنجبیل در دوران بارداری ایمن است، با این حال قبل از مصرف این مکمل ها با پزشک خود مشورت نمایید.
استفاده از برخی روغن های ضروری با رایحه مناسب نظیر اسطوخودوس نیز در برخی موارد کمک کننده است.
هیپنوتیزم ممکن است در برخی موارد به بهبود تهوع کمک کند.

برای کسب اطلاعاتی در مورد بیماری صبحگاهی در دوران بارداری بهتر است به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. امکان رزو اینترنتی نوبت پزشک از طریق سایت درمانکده به سادگی امکانپذیر است. دسترسی به شماره تماس و آدرس مطب نیز از طریق درمانکده میسر شده است.