حالت تهوع نشانه چیست؟ آیا می‌دانید حالت تهوع و استفراغ چرا ایجاد می‌شود؟ تهوع، نوعی ناراحتی شکمی است که اغلب قبل از استفراغ ایجاد می‌شود. استفراغ، خالی کردن محتویات معده با فشار (پرتاب کردن) به صورت اختیاری یا غیر اختیاری از طریق دهان است. اما علت استفراغ چیست و چطور می‌توان آن را درمان کرد؟ در این مقاله از مجله درمانکده می‌توانید با دلایل حالت تهوع و روش های درمان آن آشنا شوید.
فهرست محتوا:
چه چیزی باعث تهوع یا استفراغ می‌شود؟
حالت تهوع زمانی ایجاد می‌شود که فرد به دلیل مصرف برخی غذاها، داروها و یا مبتلا شدن به بیماری خاصی حالت استفراغ را تجربه می‌کند. این حالت گاهی با خروج استفراغ همراه است و گاهی نیز تنها این حس را در فرد ایجاد می‌کند که انگار باید محتویات معده را از دهان خارج کند. بسیاری از افراد حالت تهوع را به عنوان احساس ناآرامی و تلاطم در معده همراه با بی‌حالی توصیف می‌کنند.
معمولا حالت تهوع نشانه مصرف یک غذای نامناسب یا داروی خاص، ناراحتی‌های سیستم گوارش، بارداری و یا بیماری‌های خاص است. تهوع و استفراغ بیماری نیست بلکه نشانه‌دهنده یک مشکل یا بیماری در بدن است. در ادامه می‌توانید با چند علت استفراغ و حالت تهوع آشنا شوید.
بیشتر بدانید: قرص دمیترون چیست؟
- تهوع مسافرت یا دریازدگی
- مراحل اولیه بارداری (تهوع تقریبا در 50 تا 90 درصد از کل حاملگی‌ها و استفراغ در 25 تا 55 درصد زنان باردار رخ می‌دهد)
- استفراغ ناشی از مصرف دارو
- درد شدید
- استرس احساسی از جمله ترس
- بیماری‌های کیسه صفرا
- مسمومیت‌های غذایی
- عفونت‌ها (مانند آنفلوآنزای معده)
- پرخوری
- واکنش به بوهای خاص
- حمله قلبی
- صدمه یا آسیب مغزی
- تومور مغزی
- زخم معده
- برخی انواع سرطان
- بولیمیا یا سایر اختلالات روانی
- گاستروپارزی یا تخلیه آهسته معده (وضعیتی که در مبتلایان به دیابت مشاهده می‌شود)
- مصرف سموم یا مقادیر بیش از حد الکل
- انسداد روده
- آپاندیسیت
بیشتر بخوانید: درمان قطعی هماتوم مری
علل استفراغ با توجه به سن متفاوت است. در کودکان استفراغ ناشی از عفونت ویروسی، مسمومیت غذایی، حساسیت به شیر، تهوع مسافرت، پرخوری یا تغذیه بیش از حد، سرفه، یا انسداد روده و بیماری‌هایی که کودک در آن تب دارد باشد بیشتر رایج است.
زمان احساس تهوع یا استفراغ می‌تواند نشان دهنده علت آن باشد. حالت تهوع یا استفراغ اگر بلافاصله پس از غذا خوردن ظاهر شود، ممکن است در اثر مسمومیت غذایی، گاستریت (التهاب دیواره معده)، زخم یا بولیمیا ایجاد شده باشد. تهوع یا استفراغ یک تا هشت ساعت پس از غذا نیز ممکن است نشان دهنده مسمومیت غذایی باشد. با این حال برخی باکتری‌های حاصل از مواد غذایی مانند سالمونلا می‌توانند پس از مدت زمان طولانی‌تری ایجاد علائم نمایند.
آیا استفراغ مضر است؟
معمولا استفراغ بی‌ضرر است، اما می‌تواند نشانه بیماری جدی‌تری باشد. بیماری‌های جدی که ممکن است منجر به حالت تهوع یا استفراغ شود شامل صدمات مغزی، مننژیت (عفونت پرده های غشایی مغز)، انسداد روده، آپاندیسیت و تومورهای مغزی هستند.
نگرانی دیگر، کم شدن آب بدن است. خطر کمبود آب بدن در بزرگسالان کمتر است زیرا معمولا می‌توانند علائم کم آبی بدن (مانند افزایش تشنگی و خشکی لب یا دهان) را تشخیص دهند. اما کودکان خردسال بیشتر در معرض خطر کم‌آبی بدن هستند، به ویژه اگر اسهال نیز داشته باشند، زیرا اغلب آنها قادر به گفتن علائم کم آبی نیستند. بزرگسالانی که از کودک بیمار مراقبت می‌کنند باید از علائم قابل مشاهده کم‌آبی بدن آگاهی داشته باشند. برخی از این علائم عبارت‌اند از خشکی لب و دهان، چشم های گود افتاده و تنفس یا نبض سریع. در شیرخواران نیز مراقب کاهش ادرار و فونتانل گود افتاده (نقطه نرم در بالای سر کودک) باشید.
استفراغ مکرر در دوران بارداری می‌تواند به یک وضعیت جدی به نام hyperemesis gravidarum (استفراغ شدید حاملگی) منجر شود که در آن مادر ممکن است دچار عدم تعادل مایعات و مواد معدنی شود که این می‌تواند زندگی او یا فرزند متولد نشده وی را به خطر بیندازد.
بیشتر بدانید: قرص دومپریدون چیست؟
در مواقع نادر، استفراغ شدید می‌تواند دیواره مری را پاره کند، که به عنوان پارگی مالوری-ویس نیز شناخته می‌شود. اگر مری پارگی داشته باشد به آن سندرم بورهیو گفته می‌شود و یک مورد اورژانسی پزشکی است.
تفاوت حالت تهوع بارداری و مسمومیت
آمارها نشان می‌دهد که بین 50 تا 90 درصد از خانم‌هایی که باردار هستند، حالت تهوع را تجربه می‌کنند. اما این در حالی است که این مشکل برای افرادی که به مسمومیت غذایی مبتلا هستند نیز ایجاد می‌شود. اما چطور می‌توان حالت تهوع بارداری را از مسمومیت تشخیص دارد. در جدول زیر می‌توانید با تفاوت حالت تهوع بارداری و مسمومیت آشنا شوید.
| علائم مسمومیت | علائم بارداری |
| حالت تهوع مسمومیت معمولا بعد از مصرف غذا ایجاد می‌شود. | حالت تهوع بارداری بیشتر در صبح‌ها ایجاد می‌شود و در طول روز ادامه دارد. |
| در مسمومیت فرد ممکن است چند بار استفراغ کند. | حالت تهوع بارداری معمولا بدون استفراغ است و یا فرد به‌ندرت استفراغ می‌کند. |
| در مسمومیت فرد علائمی مثل معده درد و درد شکم را نیز تجربه می‌کند. | در حالت تهوع بارداری فرد معمولا معده درد ندارد. |
بیشتر بدانید: طول عمر بیماران سیروز کبدی چقدر است؟
چه موقع در مورد حالت تهوع و استفراغ به پزشک مراجعه کنیم؟
توجه داشته باشید که در موارد اورژانسی باید فورا به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید.
این موارد عبارت‌اند از :
- وجود خون در استفراغ (قرمز روشن بوده یا در ظاهر شبیه “دانه‌های قهوه”باشد)
- سردرد شدید یا سفت شدن گردن
- بی حالی، گیجی یا کاهش هوشیاری
- درد شدید شکم
- اسهال
- تنفس یا نبض تند
اگر هریک از وضعیت‌هایی که در ادامه مطالعه می‌کنید پیش آمد باید با پزشک فوق متخصص داخلی مشورت کنید. پس از معاینه و انجام بررسی‌های لازم در صورت نیاز شما به دکتر فوق متخصص گوارش ارجاع داده خواهید شد.
بیشتر بدانید: عوارض کرونا جدید چیست؟
- اگر حالت تهوع بیش از چند روز ادامه پیدا کند یا احتمال بارداری وجود داشته باشد.
- اگر درمان خانگی افاقه نکند، بدن با کمبود آب روبرو شود یا آسیب مشخصی رخ داده باشد (مانند ضربه به سر یا عفونت) که ممکن باشد باعث استفراغ شده باشد.
- در بزرگسالان در صورت بروز استفراغ بیش از یک روز، طول کشیدن اسهال و استفراغ به بیش از 24 ساعت یا وقتی علائم کم آبی بدن وجود داشته باشد.
- در رابطه با نوزاد یا کودک زیر شش سال در صورتی که استفراغ وی بیش از چند ساعت طول بکشد، اسهال داشته باشد، علائم کم‌آبی بدن قابل مشاهده باشد، نوزاد دچار تب شده باشد و یا اگر کودک 4-6 ساعت ادرار نکرده باشد، مراجعه به نزدیک‌ترین مرکز درمانی یا پزشک متخصص کودکان را فراموش نکنید.
- در مورد کودک بالای 6 سال، اگر استفراغ و اسهال یک روز طول بکشد، علائم کم‌آبی بدن قابل مشاهده باشد، تب کودک بالاتر از 38 درجه باشد و یا کودک شش ساعت ادرار نکرده باشد، مراجعه به نزدیک‌ترین مرکز درمانی یا پزشک متخصص کودکان را فراموش نکنید.
بیشتر بدانید: علائم پانکراتیت چیست؟
درمان استفراغ
راه‌های مختلفی برای تسکین و درمان حالت تهوع و استفراغ وجود دارد. معمولا بیشتر افراد با کمک درمان خانگی حالت تهوع تا حد زیادی بهبود پیدا می‌کنند و نیازی به مصرف دارو ندارند. اما در بسیاری از مواقع لازم است فرد برای درمان حالت تهوع از داروهای کمکی استفاده کند. در ادامه می‌توانید با درمان استفراغ (صرف نظر از سن و علت) بیشتر آشنا شوید.
- نوشیدن تدریجی مقادیر بیشتر مایعات شفاف
- اجتناب از مواد غذایی جامد تا پایان دوره استفراغ
- اگر استفراغ و اسهال بیش از 24 ساعت طول بکشد، برای جلوگیری و درمان کم‌آبی باید از محلول او آر اِس خوراکی مانند Pedialyte استفاده شود.
- زنان باردار که دچار تهوع صبحگاهی می شوند می‌توانند قبل از خواب مقداری کراکر بخورند یا قبل از خواب، یک وعده غذایی با پروتئین بالا (گوشت بدون چربی یا پنیر) داشته باشند.
- استفراغ مرتبط با درمان سرطان اغلب با نوعی دیگر از داروها قابل درمان است. همچنین داروهای با و بدون نسخه نیز وجود دارند که می‌توانند برای کنترل استفراغ مرتبط با بارداری، تهوع مسافرت و برخی از انواع سرگیجه مورد استفاده قرار گیرند. اما قبل از استفاده از هر یک از این روش‌های درمانی با پزشک مشورت کنید.
بیشتر بدانید: خواص زنجبیل چیست؟ فوایدی که علم آنها را تایید می‌کند
عوارض تهوع و استفراغ طولانی چیست؟
استفراغ مدام موجب کم آبی شدید بدن می‌شود و می تواند عوارض جدی را برای فرد ایجاد کند. این موضوع به خصوص در کودکان و افراد مسن اهمیت بیشتری دارد. در ادامه به برخی از مهم ترین عوارض تهوع و استفراغ اشاره شده است.
- خشکی دهان و لب
- گود شدن زیر چشم
- تنفس سریع
- احساس خستگی
- گیجی
چگونه می‌توان از حالت تهوع جلوگیری کرد؟
روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان برای جلوگیری از بروز تهوع امتحان کرد:
- به جای سه وعده غذایی بزرگ، در طول روز وعده های غذایی کوچک بخورید.
- آهسته غذا بخورید.
- از خوردن غذاهایی که هضم‌شان سخت است، اجتناب کنید.
- در صورتی که با خوردن غذاهای داغ یا گرم به شما حالت تهوع دست می‌دهد، از غذاهای سرد یا با دمای اتاق استفاده کنید.
- پس از خوردن استراحت نمایید به طوری که سر حدود 3 سانتی متر بالاتر از پاها قرار بگیرد.
- به جای نوشیدن مایعات در حین وعده های غذایی، بین وعده های غذایی خود نوشیدنی میل کنید.
- سعی نمایید وقتی احساس تهوع کمتری می کنید غذا بخورید.
بیشتر بخوانید:عوارض قرص دیمن هیدرینات
چگونه می‌توانم زمانی که تهوع دارم از استفراغ جلوگیری کنم؟
وقتی حالت تهوع شروع می‌شود، می‌توانید با این راهکارها از استفراغ جلوگیری کنید:
- نوشیدن مقداری مایعات شفاف و شیرین مانند نوشابه یا آب میوه.
(به جز آب پرتقال و گریپ فروت، زیرا این نوشیدنی ها خیلی اسیدی هستند) - استراحت کردن یا در حالت نشسته یا در موقعیت دراز کشیده قرار گرفتن.
فعالیت ممکن است حالت تهوع را بدتر کند و یا منجر به استفراغ شود.
برای جلوگیری از تهوع و استفراغ در کودکان:
- برای درمان تهوع مسافرت در ماشین، کودک خود را طوری بنشانید که روبروی شیشه جلوی اتومبیل باشد
(دیدن حرکت سریع از پنجره‌های کناری ماشین می‌تواند تهوع را بدتر نماید)
همچنین کتاب خواندن یا انجام بازی‌های ویدیویی در ماشین می‌تواند باعث تهوع مسافرت شود. - اجازه ندهید بچه‌ها همزمان غذا بخورند و بازی کنند.
سخن آخر
حالت تهوع و استفراغ یک مشکل رایج است که ممکن است هر فرد در هر سن و شرایطی با آن روبرو شود. به خاطر داشته باشید که اگر حالت تهوع بیشتر از یک روز طول بکشد، ممکن است بدن با کمبود شدید آب مواجه شود و این موضوع می‌تواند جان بیمار را به خطر بیندازد. برای درمان حالت تهوع و استفراغ بهتر است حتما با یک متخصص گوارش مشورت کنید و در صورتی که بارداری هستید، از یک متخصص زنان برای کنترل این مشکل مشاوره دریافت کنید.
سوالات متداول
حالت تهوع نوعی ناراحتی معده است که ممکن است با استفراغ همراه باشد یا تنها حالت آزاردهنده آن را داشته باشد. اما استفراغ به معمای تخلیه اجباری و غیرارادی محتویات معده از طریق دهان است.
برای درمان خانگی حالت تهوع می‌توانید زنجبیل دم‌کرده، بنوشید، یک تکه لیموترش بخورید و یا چند نفس عمیق بکشید.
از مهم‌ترین دلایل حالت تهوع می‌توان به دریازدگی، بارداری، مصرف داروهای خاصی، استرس، خوردن غذاهای نامناسب، مسمومیت، ابتلا به عفونت، پرخوری، زخم معده و یا ابتلا به بیماری‌های خاص اشاره کرد.
مشکلات گوارشی یکی از علائم اولیه ابتدا به کرونا است. برخی افراد مبتلا به کرونا علائم گوارشی مثل کاهش اشتها، تهوع و اسهال را نیز در کنار سایر علائم این بیماری تجربه می‌کنند.
منابع: clevelandclinic، webmd
