بارداری یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین دوران زندگی هر زن است. این دوران با تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی گسترده‌ای همراه میشود و از نظر روانی نیز فشار زیادی را به مادر وارد می‌کند. یکی از مهم‌ترین مشکلات روانی که می‌تواند سلامت مادر و جنین را تهدید کند، استرس در بارداری است. استرس در این دوران تا حدی طبیعی به نظر می‌رسد، اما اگر شدت آن زیاد شود، ممکن است پیامدهای جدی و خطرناکی برای سلامت روانی و جسمانی مادر و فرزند او داشته باشد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده به طور کامل به بررسی دلایل ایجاد استرس در بارداری، علائم و روش‌های درمان آن اشاره می‌کنیم.
فهرست محتوا
علت استرس زیاد در بارداری
استرس یک واکنش رایج و طبیعی به موقعیت‌های چالش‌برانگیز یا جدید در زندگی است که موجب بروز مشکلات جسمی و روحی در فرد میشود. به طور کلی استرس در بارداری طبیعی است و اکثر مادران در این دوران نگرانی‌های مختلفی در مورد سلامت خود و جنین دارند. ناراحتی و استرس در این دوران ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. در ادامه به مهم‌ترین دلایل بروز این مشکل در این دوران اشاره شده است.
تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی
بارداری با تغییرات شدید هورمونی همراه است. افزایش سطح هورمون‌هایی مانند پروژسترون و استروژن می‌تواند باعث تغییرات خلقی، بی‌قراری و استرس در خانم‌های حامله شود.
نگرانی‌های مربوط به سلامت جنین
ترس از بروز مشکلات مربوط به سلامت برای جنین، نگرانی از نتایج آزمایش‌ها و سابقه سقط یا بارداری‌های سخت، می‌تواند استرس شدیدی در مادر ایجاد کند. معمولا مادرانی که تجربه سقط جنین دارند، در دوران بارداری بیشتر دچار استرس می‌شوند. این مشکل معمولا به عنوان استرس پس از سانحه (PTSD) شناخته میشود. اگر نمی‌دانید علائم ptsd چیست، می‌توانید روی لینک این مقاله کلیک کنید.
دغدغه‌های مالی و شغلی
نگرانی درباره هزینه‌های مربوط به بارداری، زایمان و نگهداری از کودک یا تغییر در وضعیت شغلی می‌تواند منجر به اضطراب شود.
عدم دریافت حمایت کافی
عدم حمایت همسر، خانواده یا جامعه می‌تواند سطح استرس را افزایش دهد. در این شرایط، مادران بیشتر در معرض مشکلات روانی قرار می‌گیرند.
سابقه ترومای روانی
وجود ترومای نژادی، سوءاستفاده‌های قبلی یا تجربه‌های ناخوشایند در زندگی می‌تواند حساسیت روانی فرد را در دوران باردار افزایش دهد.
استرس مزمن قبلی
زنانی که پیش از بارداری دچار استرس مزمن یا اضطراب هستند، در دوران بارداری نیز بیشتر دچار استرس می‌شوند. اگر نمی‌دانید تفاوت استرس و اضطراب چیست می‌توانید روی لینک این مقاله کلیک کنید.
علائم استرس در بارداری
شناسایی علائم استرس در بارداری اهمیت زیادی دارد و می‌تواند به کنترل این مشکل در دوران حساس حاملگی کمک کند. استرس معمولا هم با علائم جسمانی و هم مشکلات روحی و روانی همراه است. اگر نمی‌دانید علائم استرس در بارداری چیست، بهتر است در ادامه این بخش با ما همراه باشید.
علائم جسمانی استرس
- سردردهای مکرر
- درد عضلانی، خصوصا در ناحیه گردن و پشت
- مشکلات گوارشی مانند اسهال یا یبوست
- بی‌خوابی یا خواب‌آلودگی بیش از حد
- تغییر در اشتها
علائم روانی استرس
- تحریک‌پذیری و عصبانیت بی‌دلیل
- احساس ناامیدی و درماندگی
- گریه‌های بی‌دلیل
- نگرانی‌های مداوم و شدید
- کاهش تمرکز
- تمایل به انزوا
استرس در بارداری چه عوارضی دارد؟
استرس کنترل نشده در بارداری می‌تواند منجر به بروز پیامدهای خطرناکی شود. اگر نمی‌دانید استرس در بارداری باعث چه میشود، بهتر است در ادامه این بخش با ما همراه باشید.
زایمان زودرس
استرس شدید می‌تواند باعث ترشح بیش از حد هورمون‌هایی شود که انقباضات رحمی را تحریک کرده و احتمال زایمان پیش از موعد را افزایش می‌دهد.
وزن پایین نوزاد هنگام تولد
مطالعات نشان داده‌اند که استرس زیاد در مادر می‌تواند رشد رحمی جنین را مختل کند و موجب کمبود وزن هنگام تولد شود.
مشکلات رشدی و شناختی در کودک
کودکانی که در دوران جنینی در معرض استرس زیاد قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض مشکلاتی مانند تاخیر در رشد ذهنی و جسمی یا اختلالات یادگیری هستند.
اختلالات روانی در کودک
تحقیقات بیان می‌کند که استرس در دوران بارداری می‌تواند خطر ابتلای کودک به اضطراب، افسردگی و اختلال بیش‌فعالی (ADHD) را افزایش دهد.
استرس و بیماری خودایمنی
استرس و بیماری خود ایمنی با هم ارتباط دارند و در بسیاری از موارد، استرس شدید می‌تواند سیستم ایمنی بدن مادر را تضعیف کرده و او را در معرض بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس، آرتریت روماتوئید و بیماری‌های تیروئیدی قرار دهد.
روش‌های جلوگیری از استرس در بارداری
برای جلوگیری از استرس و بهبود علائم ناشی از آن بهتر است روزانه فعالیت بدنی داشته باشید و از غذاهای سالم استفاده کنید. کمک گرفتن از تکنیک‌های آرام‌سازی، داشتن برنامه‌ریزی و دریافت حمایت اطرافیان نیز به بهبود این مشکل کمک زیادی می‌کند. در ادامه به روش‌های دوری از استرس در بارداری اشاره شده است.
- برنامه‌ریزی برای چکاپ‌های پزشکی، خرید لوازم کودک و آمادگی برای زایمان می‌تواند استرس را کاهش دهد.
- ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، یوگا یا شنا با مشورت پزشک می‌تواند به بهبود خلق‌وخو و کاهش استرس کمک کند.
- مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین‌های گروه B، امگا ۳ و منیزیم می‌تواند نقش مهمی در مدیریت استرس داشته باشد.
- مدیتیشن، تنفس عمیق، ماساژ ملایم و گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش از روش‌های موثر برای کاهش تنش‌های روانی هستند.
- صحبت با دوستان، خانواده یا شرکت در گروه‌های حمایتی زنان باردار می‌تواند احساس امنیت روانی را تقویت کند.
روش‌های درمان استرس در بارداری
برای درمان استرس بارداری راهکارهای متعددی وجود دارد. در صورتی که شدت استرس شما زیاد است، بهتر است در اولین فرصت از یک روانشناس برای مشاوره کمک بگیرید. سعی کنید با کمک گرفتن از راهکارهای طبیعی و مشاوره، این مشکل را برطرف کنید. در برخی موارد نیز لازم است فرد از داروهای مجاز یا روش‌های درمان استرس بارداری در طب سنتی برای بهبود کمک بگیرد. در ادامه به روش‌های درمان و کنترل استرس در بارداری اشاره شده است.
۱- مراجعه به روانشناس یا مشاور
برای شناسایی عوامل استرس‌زا و همچنین آموزش تکنیک‌های مقابله با استرس در این دوران می‌توانید از یک روانشناس با مشاور خبره کمک بگیرید.
۲- دارودرمانی
در صورتی که علائم استرس شدید باشد، پزشک ممکن است از داروهای ضد اضطراب مخصوص برای کنترل علائم استفاده کند. به هیچ عنوان در این دوران بدون مشورت با پزشک از دارو استفاده نکنید.
۳- کمک گرفتن از تکنیک‌های مدیریت استرس
استفاده از تکنیک‌های CBT (رفتاردرمانی شناختی)، نوشتن روزانه احساسات یا تمرینات مدیتیشن می‌تواند تاثیر مثبتی بر کاهش استرس مزمن و اضطراب داشته باشد.
۴- درمان‌های مکمل
آروماتراپی، طب سوزنی یا ماساژ درمانی با تایید پزشک می‌توانند به عنوان روش‌های کمکی استفاده شوند.
۵- مصرف دمنوش‌های گیاهی
برای درمان استرس بارداری در طب سنتی می‌توانید با مشورت پزشک از دمنوش‌هایی مانند به‌لیمو، گل گاوزبان، سنبل‌الطیب و بادرنجبویه استفاده کنید.
۶- استفاده از روغن‌های گیاهی
ماساژ ملایم با روغن‌های طبیعی مانند روغن اسطوخودوس می‌تواند باعث آرامش بدن و ذهن شود.
۷- تغذیه مناسب
طب سنتی توصیه می‌کند که در دوران بارداری از غذاهای سبک، مقوی و گرم مزاج مانند آش جو، حریره بادام و سوپ‌های ساده استفاده شود. مصرف این غذاها به تعادل مزاج و کاهش استرس کمک زیادی می‌کند.
آیا استرس در بارداری خطرناک است؟
استرس در بارداری اگر مزمن باشد و بدون درمان رها شود، می‌تواند برای سلامت مادر و جنین خطر ایجاد کند. این استرس می‌تواند بر رشد مغز جنین، سیستم ایمنی مادر، طول مدت بارداری و سلامت جسمی و روانی مادر و نوزاد تاثیر منفی بگذارد.
بررسی‌ها نشان داده‌اند که استرس کنترل نشده در بارداری، نه تنها خطر زایمان زودرس را افزایش می‌دهد، بلکه احتمال ابتلای کودک به بیماری‌های روانی در آینده را نیز زیاد می‌کند. بنابراین مدیریت صحیح استرس برای تضمین سلامت مادر و جنین اهمیت زیادی دارد.
آیا استرس در زمان اقدام به بارداری خطرناک است؟
فشار روانی ناشی از انتظارات، ترس از ناباروری یا نگرانی‌های خانوادگی می‌تواند روند بارداری را مختل کند. مطالعات نشان داده‌اند که استرس بالا ممکن است باعث تغییرات هورمونی شود که تخمک‌گذاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد و احتمال موفقیت لقاح را کاهش می‌دهد. بنابراین، مدیریت استرس در این دوره اهمیت زیادی دارد.
استرس در بارداری و جنسیت جنین
برخی محققان بر این باور هستند که استرس زیاد در دوران بارداری و پیش از آن موجب میشود تا جنین شما دختر باشد. مطالعات نشان می‌دهد مادرانی که در معرض استرس بیشتری قرار دارند، معمولا فرزند دختر به دنیا می‌آورند.
سخن نهایی
استرس در دوران بارداری، هرچند طبیعی به نظر می‌رسد، اما در صورتی که شدید باشد، می‌تواند خطراتی جدی برای سلامت مادر و جنین ایجاد کند. شناخت علل استرس، آگاهی از علائم هشداردهنده و همچنین استفاده از روش‌های علمی و سنتی برای مدیریت آن، اهمیت زیادی دارد.
اگر در مورد استرس در بارداری و روش‌های درمان آن سوال دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر زنان آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر زنان از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
استرس شدید در سه ماهه اول می‌تواند روی رشد اولیه جنین تاثیر بگذارد و احتمال سقط جنین یا نقایص مادرزادی را کمی افزایش دهد.
استرس مزمن یا شدید یکی از عوامل خطر برای زایمان پیش از موعد محسوب میشود.
با انجام مدیتیشن، پیاده‌روی، استفاده از دمنوش‌های آرام‌بخش (با مشورت پزشک)، تغذیه سالم و دریافت حمایت عاطفی می‌توان به طور طبیعی استرس را مدیریت کرد.
مصرف دارو فقط باید با تجویز پزشک متخصص زنان یا روانپزشک انجام شود؛ برخی داروها بی‌خطر هستند، اما باید با دوز بسیار دقیق مصرف شوند.
منابع: obgyn | mayoclinic | acog | nimh | marchofdimes | verywellfamily
