استرس و اضطراب را می‌توان یک واکنش طبیعی بدن در برابر موقعیت خطر دانست. هرچند این دو اصطلاح در اکثر مواقع با هم به کار برده می‌شوند و بیانگر نوعی ترس و دلهره هستند، اما از لحاظ روانشناسی تفاوت استرس و اضطراب بسیار زیاد است.
همه ما حداقل یک‌بار احساسات و افکار ناخوشایند را تجربه کرده‌ایم. لحظاتی که نمی‌دانیم حال بدمان ناشی از استرس است یا اضطراب شدید، و این‌که باید برای هر یک از این احساسات چه کاری انجام دهیم. درست زمانی که درگیر کلافگی کار یا ترس از درست انجام ندادن بخشی از مسئولیت‌های خود شده‌اید، استرس و اضطراب تمام موقعیت‌های مختلف زندگی شما را تحت شعاع قرار می‌دهد.
بیشتر بدانید: اضطراب چیست؟
هر دوی این احساسات منفی هستند و علی‌رغم این‌که بین مردم به صورت مشترک شناخته می‌شوند، تفاوت‌های زیادی دارند. تا جایی‌که در برخی مواقع استرس متعادل می‌تواند میزان هوشیاری، تمرکز و آماده بودن فرد برای مقابله با تهدید را افزایش دهد. اگر شما هم کم‌وبیش درگیر استرس و اضطراب هستید، ما را در ادامه این مقاله از مجله درمانکده همراهی کنید تا تفاوت استرس و اضطراب، نشانه‌ها، علل و راه‌کارهایی را برای درمان یا مدیریت آن بررسی کنیم.
بیشتر بدانیم: چگونه بهتر بخوابیم؟ روش‌هایی برای داشتن خواب بدون استرس
استرس چیست؟
زمانی که تغییرات جدیدی در زندگی ایجاد می‌شود و شرایط ما را تحت شعاع قرار می‌دهد، بسیار طبیعی است که مغز واکنش متفاوتی نشان دهد. یکی از اهداف اصلی مغز انسان جلوگیری از خطر و حفظ جان است. بنابراین وقتی که در موقعیت خطر قرار می‌گیرید با علائمی همچون بالا رفتن ضربان قلب مواجه می‌شوید تا بدن به فکر راه‌کاری برای فرار از آن موقعیت باشد.
در واقع باید گفت استرس همان واکنش طبیعی بدن در برابر شرایط جدید است. از همین رو می‌توان فهمید استرس به خودی خود چیز بدی نیست. اگر اشخاص همیشه آسوده خاطر باشند و در موقعیت‌های حساس هیچ واکنشی نشان ندهند، بقای انسان به خطر می‌افتد.
بیشتر بدانیم: ۶ علامت استرس و اضطراب شدید
بیشتر بدانیم: افسردگی بعد از زایمان و صفر تا صد آن
علائم و نشانه‌های استرس
استرس طیف وسیعی از علائم جسمی و روانی را در بر می‌گیرد که اصلی‌ترین نشانه‌های آن عبارتند از:
- تنش عضلانی
- مشکلات خواب
- سرگیجه و حالت تهوع
- مشکلات گوارشی
- عصبانیت و تحریک‌پذیری
- سردرد
- تعریق شدید
- احساس بی‌قراری
- احساس دلشوره مداوم
- افزایش یا کاهش اشتها
- بالا رفتن ضربان قلب
بیشتر بخوانید: استرس چیست؟
بیشتر بدانیم: اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟
اضطراب چیست؟
اضطراب یک احساس ترس، نگرانی یا ناراحتی شدید است که لزوما بر اثر تجربه یا لمس محرک خاصی ایجاد نمی‌شود. به عنوان مثال شما با دیدن یک موقعیت دلهره‌آور دچار استرس و بالا رفتن ضربان قلب شدید. این واکنش طبیعی بوده و پس از مدت کوتاهی برطرف می‌شود. اما در احساس اضطراب شما پس از گذشت روزها و حتی ماه‌ها همچنان با یادآوری آن خاطره دچار ترس و نگرانی غیر قابل کنترلی خواهید شد.
علائم و نشانه‌های اضطراب
نشانه‌های اضطراب و استرس شباهت‌های زیادی دارند. اما مهمترین علائمی که نشان دهنده اضطراب هستند عبارتند از:
- احساس سوزن سوزن شدن
- بی‌حسی و کسلی شدید
- احساس عذابی قریب الوقوع
- گیجی و مه مغزی
بیشتر بدانید: ترس چیست؟
تفاوت استرس و اضطراب چیست؟
استرس و اضطراب واکنش طبیعی بدن ما نسبت به موقعیت خطر یا فرار هستند که مرز باریکی بین آن‌ها وجود دارد. در صورتی که احساس خطر کنید سریعا بدن هورمون استرس ترشح می‌کند. این هورمون باعث بالا رفتن ضربان قلب شده و خون بیشتری به اندام‌های مختلف بدن می‌رساند.
این‌جاست که بدن شما مواد مغذی فراوانی در خون آزاد می‌کند تا بتواند انرژی مورد نیاز را به قسمت‌های مختلف برساند. از همین رو حواس پنجگانه اکثر افراد در چنین موقعیتی هوشیارتر عمل می‌کند. اضطراب پاسخی به احساس استرس است.
در واقع اصلی‌ترین تفاوت استرس و اضطراب را باید در وجود یک محرک خاص دانست. استرس معمولا به دلیل یک تغییر جدید یا موقعیت خاص ایجاد می‌شود و پس از این‌که آن وضعیت برطرف شد استرس هم از بین خواهد رفت.
البته نمی‌توان گفت استرس همیشه کوتاه مدت است، بلکه استرس مزمن و طولانی مدت به استرس‌هایی گفته می‌شود که به دلیل فشارهای زیاد همچون قرار گرفتن در موقعیت کاری سخت یا اختلافات خانوادگی بروز پیدا می‌کند.
در تفاوت استرس و اضطراب باید بگوییم که اضطراب به نوعی نقطه مقابل استرس است و برای بروز پیدا کردن به محرک خاصی نیاز ندارد. احساس اضطراب همیشه با نگرانی‌هایی همراه است که در صورت برطرف شدن عامل استرس‌زا باز هم از بین نمی‌رود.
بیشتر بدانیم: استرس حاد چیست؟
امکان تبدیل استرس به اضطراب و برعکس آن وجود دارد؟
با وجود تفاوت استرس و اضطراب اما می‌توان ارتباط نزدیکی بین این دو احساس پیدا کرد. امکان این‌که استرس در برخی مواقع به اضطراب تبدیل شود، وجود دارد.
به عنوان مثال شما هدف نسبتا بزرگی برای آینده خود در نظر گرفته‌اید. به‌طور طبیعی در مورد رسیدن به آن حرکت بزرگ در آینده استرس دارید، اما گاهی اوقات ممکن است متوجه شوید بدون وجود چیز خاصی عصبی شده‌اید و دلهره شدیدی پیدا کرده‌اید. بنابراین می‌توان گفت استرس واکنش بدن به یک تهدید و اضطراب واکنش بدن به احساس استرس است.
مدیریت و درمان
برای تشخیص تفاوت استرس و اضطراب لازم بود که تا حدی هر یک را بشناسیم و علائم مشخص آن‌ها را بدانیم. حال پس از شناخت این دو احساس باید به کمک استراتژی‌های درست آن‌ها را مدیریت یا درمان کنیم.
بیشتر بدانیم: علائم فیزیکی اضطراب شدید چیست؟
تکنیک‌هایی برای مدیریت
در زیر با مفیدترین راه‌کارها برای مدیریت استرس و اضطراب آشنا می‌شوید:
1. استراتژی‌های آرامش‌بخش
چنان‌چه شما درگیر استرس و اضطراب هستید، می‌توانید به کمک راهبردهای تمدد اعصاب با این دو احساس کنار بیایید. راهبردها عبارتند از:
- بر روی کلمات مثبت همچون «آرامش» یا «صلح» تمرکز کنید.
- تمرینات تنفسی انجام دهید.
- یک صحنه آرامش‌بخش همچون دریا، ساحل یا دشت سرسبز را تجسم کنید.
- تمرینات یوگا انجام دهید.
- برای به دست آوردن آرامش خود به صورت آهسته از 1 تا 10 بشمرید.
2. ورزش کردن
فعالیت بدنی یکی از راه‌کارهای بسیار مفید برای کاهش استرس و اضطراب محسوب می‌شود. شما می‌توانید فعالیت‌های مختلف همچون پیاده‌روی، دوچرخه سواری، دویدن و یا انجام حرکات سیال مثل یوگا را انتخاب کنید. این تمرینات و حرکات در ایجاد احساس آرامش کمک بزرگی می‌کنند.
3. صحبت کردن
در مورد نگرانی‌ها، ترس‌ها و دغدغه‌های خود به صورت، رودررو، تلفنی یا اینترنتی صحبت کنید. حرف زدن در خصوص دل مشغولی‌ها به کاهش استرس و اضطراب کمک بزرگی می‌کند. شما می‌توانید با یک دوست، همکار، اعضای خانواده و فردی که به آن اطمینان دارید صحبت کنید، اما یادتان باشد همیشه بهترین گزینه مراجعه به مشاور و روانشناس است.
بیشتر بدانیم: اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) چیست؟
4. خود مراقبتی
شما باید مراقب ذهن و بدن خودتان باشید و در صورتی که لازم بود برای بهبودی بیشتر اقدام کنید. در واقع شما باید:
- بپذیرید نمی‌توانید همه چیز را تحت کنترل خودتان داشته باشید.
- بدانید برای رسیدن به کمال ابتدا باید به بهترین شکل از خودتان رضایت داشته باشید.
- یاد بگیرید چه عواملی موجب استرس و اضطراب شما می‌شود.
- مصرف کافئین و سیگار کشیدن را کاهش دهید.
- وعده‌های غذایی خود را به صورت متعادل و منظم برنامه‌ریزی کنید.
- به اندازه کافی بخوابید.
بیشتر بدانیم: فوبیای خاص چیست؟
روش‌های درمانی
در زیر با روش‌های درمانی استرس و اضطراب آشنا می‌شوید:
1. درمان شناختی رفتاری
در این روش می‌توانید افکار اضطرابی خود را بشناسید و آن‌ها را به یک فکر مثبت تبدیل کنید.
2. مواجهه درمانی
در این روش به صورت تدریجی در موقعیت اضطراب‌آور قرار می‌گیرید تا ترس شدید شما از بین برود.
3. دارو درمانی
در مواقع حاد ممکن است روانپزشک برای کنترل اضطراب شما داروهایی همچون دیازپام، لورازپام یا سرترالین تجویز کند. این روش معمولا به دلیل ایجاد وابستگی بسیار کوتاه مدت خواهد بود.
بیشتر بدانیم: تاثیر استرس روی سیستم ایمنی بدن
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
استرس و اضطراب همیشه چیز بدی نیست. اما اگر پس از انجام تمامی راه‌کارها و استراتژی‌های موجود برای مدیریت یا مقابله با استرس و اضطراب احساس کردید پاسخ مناسبی دریافت نمی‌کنید، یا این‌که متوجه شدید با وجود تفاوت استرس و اضطراب باز هم این دو احساسات بر خلق‌وخو یا عملکرد شما در زندگی روزانه‌تان تاثیر زیادی گذاشته است، حتما به متخصص سلامت روان مراجعه کنید.
روانشناس و روانپزشکان به شما کمک می‌کنند تا از آن‌چه را که تجربه می‌کنید درک بهتری داشته باشید و ابزارهای مقابله‌ای در اختیارتان قرار می‌دهند. آخرین داده‌ها و تحقیقات نشان دهنده آن است اکثر افرادی که در طول زندگی خود دچار استرس و اضطراب بوده‌اند در بلند مدت به اختلالات زیرمجموعه آن همچون اختلالات اضطرابی و اختلال اضطراب فراگیر مبتلا می‌شوند.
روانپزشکان و متخصصان این حرفه با مشاهده علائمی همچون نگرانی بیش از حد و غیرقابل کنترل که ممکن است فرد حدود 6 ماه از سال درگیر آن باشد و دچار علائم فیزیکی مختلفی شود از وجود اختلالات اضطراب فراگیر مطمئن خواهند شد.
به طور کلی علائم هشداردهنده‌ای که باید مراقب آن‌ها باشید عبارتند از:
- اضطراب شدیدی که در زندگی روزه خلل ایجاد می‌کند.
- سوء استفاده از مواد مخدر یا سیگار کشیدن مداوم برای مقابله با استرس و اضطراب
- ترس‌های شدید و غیرمنطقی
- تغییر قابل توجه در کیفیت خواب و عادات غذایی
- خودآزاری یا فکر کردن به آن
- عدم توجه به بهداشت شخصی
- افکار خودکشی
- ضعف اعصاب به مدت طولانی
بیشتر بدانیم: علت تنهایی چیست و چگونه می‌توان از آن خلاص شد؟
سخن پایانی
استرس و اضطراب واکنش طبیعی بدن به موقعیت نگران کننده و تهدیدآمیز است. تفاوت استرس و اضطراب همچون یک مرز باریکی است که باعث می‌شود هر یک علاوه بر نشانه‌های مشابه، علائم مشخص خودشان را داشته باشند. در صورتی که استرس و اضطراب بر افراد غلبه کند امکان تبدیل شدن به استرس مزمن و اختلال اضطراب فراگیر وجود دارد. از همین رو ما در این مقاله پس از بررسی این‌که تفاوت استرس و اضطراب چیست، استراتژی و روش‌هایی را برای درمان یا مدیریت آن با شما به اشتراک گذاشتیم. شما هم می‌توانید نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.
در صورتی که نیاز به نوبت حضوری با دکتر مورد نظرتان را دارید می‌توانید از طریق امکان رزرو نوبت آنلاین پزشکی اقدام کنید یا از طریق امکان مشاوره آنلاین با بهترین روانشناسان یا مشاوره آنلاین با بهترین روانپزشکان مشکل خود را برطرف کنید.
سوالات متداول
اصلی‌ترین تفاوت بین استرس و اضطراب در وجود محرک خاص است. استرس بر اثر یک موقعیت نگران کننده و تهدیدآمیز ایجاد می‌شود اما اضطراب واکنشی به استرس است و لزوما نیازی به محرک ندارد.
اگر استرس و اضطراب ادامه‌دار باشد و به‌موقع تشخیص داده نشود ممکن است باعث بروز علائم شدیدی در فرد همچون بی‌اشتهایی شدید، بی‌خوابی، احساس کسلی و سستی، سرگیجه و تهوع، عصبانیت و تحریک‌پذیری، سردرد یا اختلالت حاد مثل اختلال اضطرابی فراگیر شود.
استرس و اضطراب همیشه چیز بدی نیست. اما اگر پس از انجام تمامی راه‌کارها و استراتژی‌های موجود برای مدیریت یا مقابله با استرس و اضطراب احساس کردید پاسخ مناسبی دریافت نمی‌کنید، یا این‌که متوجه شدید با وجود تفاوت استرس و اضطراب باز هم این دو احساسات بر خلق‌وخو یا عملکرد شما در زندگی روزانه‌تان تاثیر زیادی گذاشته است، حتما به متخصص سلامت روان مراجعه کنید.
منبع: medicalnewdtoday | healthline
