جراحی استاپدکتومی برای درمان اتواسکلروز چگونه است؟ + عوارض

جراحی استاپدکتومی (Stepedectomy) یا عمل چسبندگی استخوان گوش از روش‌های دقیق و ترمیمی در حوزه اتولوژی (Otology) است که برای درمان کم‌شنوایی انتقالی ناشی از اتواسکلروزیس (Otosclerosis) انجام می‌شود. با حذف استخوان رکابی سفت‌شده و جایگزینی آن با پروتز، عملکرد فیزیولوژیک زنجیره شنوایی احیا می‌شود. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده به این موضوع می‌پردازیم که جراحی استاپدکتومی چیست، چگونه انجام می‌شود و چه عوارضی دارد.

جراحی استاپدکتومی چیست؟

عمل استاپدکتومی یکی از انواع جراحی گوش میانی است که پزشکان آن را با هدف بهبود شنوایی انجام می‌دهند. این جراحی بیشتر برای کسانی است که دچار بیماری‌ای به نام اتواسکلروزیس شده‌اند.

در گوش میانی ما سه استخوانچه‌ بسیار کوچک وجود دارد:

• چکشی (مالئوس، Malleus )
• سندانی (اینکوس، Incus)
• رکابی (استیپس، Stapes)

وظیفه این سه استخوانچه، انتقال ارتعاشات صوتی از پرده‌ گوش به گوش داخلی است. در بیماری اتواسکلروزیس، استخوان رکابی به‌تدریج سخت و ثابت می‌شود و دیگر نمی‌تواند به‌درستی حرکت کند. به همین دلیل کاهش شنوایی تدریجی رخ می‌دهد. این وضعیت، اگر درمان‌نشده باقی بماند، می‌تواند منجر به علائم شبیه به نوروم آکوستیک شود. نوروم آکوستیک (Acoustic neuroma) توموری خوش‌خیم در عصب شنوایی است که وزوز گوش، عدم تعادل و کاهش شنوایی تدریجی از مهم‌ترین علائم آن به‌شمار می‌روند.

عمل استاپدکتومی چگونه انجام می‌شود؟

قبل از جراحی، معاینه‌ دقیق پرده‌ گوش ضروری است، چرا که برخی مشکلات مانند پارگی یا عفونت پرده می‌توانند مانع انجام به‌موقع عمل شوند یا در تصمیم‌گیری پزشک نقش داشته باشند. به‌ویژه در مواردی که بیمار با کاهش شنوایی، درد یا ترشح مراجعه می‌کند، پزشک باید با دقت علائم پارگی پرده گوش را بررسی کند تا از وجود یا عدم وجود عارضه‌های هم‌زمان مطمئن شود.

عمل چسبندگی استخوان گوش می‌تواند در حالت بیهوشی عمومی یا موضعی انجام شود. این موضوع به تصمیم پزشک و شرایط بیمار بستگی دارد. به طور کلی مراحل جراحی به صورت زیر است:

۱. ایجاد برش و دسترسی به گوش میانی

پزشک یک برش کوچک داخل مجرای گوش یا پشت لاله گوش ایجاد می‌کند. سپس پرده‌ صماخ (پرده گوش) را به‌ آرامی بالا می‌زند تا استخوانچه‌های گوش میانی ظاهر شوند.

۲. برداشتن پایه استخوان رکابی

در این مرحله جراح استخوان‌های گوش را دقیقا بررسی می‌کند تا مطمئن شود مشکل واقعا از استخوان رکابی (استیپس) است و سایر استخوانچه‌ها متحرک هستند. سپس استخوان رکابی که در اثر اتواسکلروزیس سفت و غیرقابل حرکت شده است را برمی‌دارد. البته گاهی‌اوقات ممکن است وقتی بخشی از آن را از گوش خارج کند.

۳. قرار دادن پروتز

پزشک یک پروتز بسیار ظریف و سبک که معمولا از جنس تفلون، تیتانیوم یا پلاتین است را به جای استخوان رکابی جای‌گذاری می‌کند. این پروتز سر دیگرش به استخوان سندانی (اینکوس) متصل است و از طریق سوراخ کوچکی در پایه رکابی مستقیم با مایع گوش داخلی تماس برقرار می‌کند.

۴. برگرداندن پرده گوش و بستن برش

جراح پرده گوش را به محل اصلی خود بازمی‌گرداند و برش را بخیه می‌زند تا جوش بخورد. در انتها پانسمانی نرم مانند ژل فوم یا پنبه مخصوص در کانال گوش قرار می‌دهد.

عوارض استاپدکتومی چیست؟

همان‌طور که هر عمل جراحی ریسک‌هایی دارد، استاپدکتومی هم ممکن است با عوارضی همراه باشد، ولی بسیاری از این موارد قابل کنترل و قابل پیشگیری هستند. از شایع‌ترین عوارض این جراحی گوش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرگیجه یا عدم تعادل. این مشکلات اغلب طی چند روز تا یک هفته از بین می‌روند. در این شرایط حس می‌کنید وقتی از تخت بلند می‌شوید، محیط کمی می‌چرخد؛ شبیه حالتی که مدت طولانی روی تاب بوده‌اید.
• وزوز یا زنگ زدن گوش. این عوارض چیزی شبیه تجربه برخی بیماران مبتلا به عفونت گوش است و به‌طور موقت پس از جراحی تشدید می‌شود. در بیشتر بیماران این مشکلات با گذر زمان کاهش می‌یابند یا ناپدید می‌شوند.
• احساس پری یا سنگینی گوش. این حس معمولا به‌دلیل پانسمان داخل گوش یا تغییر فشار در گوش میانی است و طی ۲ تا ۴ هفته برطرف می‌شود. اگر تجربه شستشوی گوش با ساکشن را داشته‌اید دقیقا می‌توانید سنگینی گوش را درک کنید.

مقایسه جراحی استاپدکتومی با دیگر انواع جراحی گوش

استاپدکتومی یک جراحی ترمیمی برای بازگرداندن شنوایی انتقالی است و براساس هدف، محل جراحی، نوع بیهوشی،‌ پیچیدگی و حتی بازگشت شنوایی با سایر انواع جراحی گوش تفاوت‌های کلیدی دارد.

عمل ماستوئیدکتومی (Mastoidectomy)

جراحی ماستوئیدکتومی اغلب برای درمان عفونت مزمن گوش میانی یا کلستاتوم (کیست گوش، Cholesteatoma) انجام می‌شود. در این روش، پزشک استخوان ماستوئید (واقع در پشت گوش) را می‌تراشد تا بافت‌های عفونی یا مخرب خارج شوند. برخلاف استاپدکتومی، هدف اصلی ماستوئیدکتومی نجات ساختارهای گوش و جلوگیری از گسترش عفونت است، نه بازسازی شنوایی. البته گاهی در طی این جراحی، اقدامات ترمیمی شنوایی نیز صورت می‌گیرد، اما در اولویت دوم قرار دارد.

پیش از جراحی ماستوئیدکتومی، پزشک برای بررسی میزان و نوع کم‌شنوایی، از تست‌هایی مانند نوار گوش هم استفاده می‌کند تا تصمیم‌گیری دقیق‌تری درباره نوع و گستره مداخله جراحی بگیرد. در مورد اینکه نوار گوش چیست، باید گفت نوار گوش یا ادیومتری (Audiometry) یک آزمون غیرتهاجمی برای ارزیابی شنوایی است که طی آن پاسخ‌های بیمار به صداهای مختلف با شدت و فرکانس‌های متفاوت بررسی می‌شود. این تست مشخص می‌کند آیا افت شنوایی از نوع انتقالی، حسی‌عصبی یا ترکیبی است و تا چه حد شدت دارد.

جراحی کاشت ساقه مغز شنوایی (ABI)

در استاپدکتومی با بیماری در سطح گوش میانی مواجه هستیم، جایی که هنوز ساختار گوش داخلی و عصب شنوایی سالم هستند. اما در کاشت ساقه مغز شنوایی (Auditory Brainstem Implant) شرایط کاملا متفاوت است. این جراحی برای افرادی انجام می‌شود که عصب شنوایی آن‌ها به دلایل مادرزادی یا تومور (مثل نوروم آکوستیک) وجود ندارد یا عملکرد مناسبی ندارد.

در ABI، الکترودهایی مستقیم روی هسته‌های شنوایی در ساقه مغز کاشته می‌شوند، تا سیگنال‌های صوتی را مستقیم به مغز منتقل کنند. این جراحی پیچیده‌تر است و اغلب توسط تیم مشترک گوش، حلق و بینی و جراح مغز انجام می‌شود. تنها تعداد محدودی از بیماران کاندیدای مناسبی برای این نوع جراحی گوش هستند. برخلاف استاپدکتومی که شنوایی طبیعی‌تری برمی‌گرداند، در ABI شنوایی ایجادشده مصنوعی‌تر و محدودتر است.

عمل کاشت حلزون (Cochlear Implant)

جراحی کاشت حلزون برای بیمارانی انجام می‌شود که دچار کم‌شنوایی حسی‌عصبی شدید تا عمیق هستند، به‌ویژه زمانی که سمعک دیگر کارایی ندارد. در این جراحی، یک الکترود درون حلزون گوش داخلی قرار داده می‌شود تا سیگنال‌ها مستقیم به عصب شنوایی منتقل شوند.

تفاوت اصلی عمل کاشت حلزون با استاپدکتومی در این است که در استاپدکتومی گوش داخلی و عصب شنوایی فعال و سالم باقی مانده‌اند و پزشک تنها مانع مکانیکی (استخوان رکابی غیرقابل حرکت) را برمی‌دارد. اما در کاشت حلزون، ساختار گوش داخلی دیگر کارایی ندارد و باید با ابزار الکترونیکی جایگزین شود.

جراحی تمپانوماستوئیدکتومی (Tympanomastoidectomy)

جراحی تمپانوماستوئیدکتومی ترکیبی از تمپانوپلاستی (Tympanoplasty؛ ترمیم پرده گوش و استخوانچه‌های شنوایی) و ماستوئیدکتومی است. این جراحی معمولا در بیماران مبتلا به عفونت‌های مزمن گوش میانی با تخریب استخوانی یا کلستاتوم پیشرفته انجام می‌شود.

در مواردی که بیمار با علائم حاد مانند گوش‌درد شدید، تب، یا ترشح مکرر گوش مراجعه می‌کند و به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهد، ممکن است پزشک این جراحی را به‌عنوان بخشی از درمان فوری گوش درد بزرگسالان مطرح کند تا از گسترش عفونت و بروز عوارض جدی جلوگیری شود.

عمل کلستاتوم گوش (Cholesteatoma Surgery)

کلستاتوم یک توده غیرطبیعی از سلول‌های اپیتلیال در گوش میانی یا ماستوئید است که می‌تواند به تدریج استخوانچه‌ها، پرده گوش و حتی عصب صورت را تخریب کند. سلول‌های اپیتلیال به سلول‌هایی گفته می‌شود که به‌طور طبیعی سطح داخلی یا خارجی بافت‌ها و اندام‌ها مثل پوشش پوست، مجاری تنفسی یا کانال‌های گوش را می‌پوشانند.

عمل کلستاتوم گوش با هدف برداشتن کامل توده و پیشگیری از عود و عوارض جدی مانند کاهش شنوایی، سرگیجه یا فلج صورت انجام می‌شود.

عمل چسبندگی استخوان گوش در چند خط

اگر پزشک برای بهبود شنوایی جراحی استاپدکتومی را به شما پیشنهاد کرده است، نگران نباشید. این عمل با تکنولوژی دقیق و با کمترین برش انجام می‌شود و اغلب بیماران پس از یک دوره کوتاه نقاهت، بهبود می‌یابند. اگر با مشکلاتی مثل عفونت گوش مواجه هستید یا علائم پارگی پرده گوش را تجربه می‌کنید، حتما ابتدا باید آن‌ها را بررسی و درمان کنید و سپس به فکر عمل چسبندگی استخوان گوش باشید.

شما می‌توانید از طریق سایت درمانکده اقدام کنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر گوش و حلق و بینی آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص گوش و حلق و بینی از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات رایج

منبع: clevelandclinic | healthdirect | medicalnewstoday