روش پیشگیری از بارداری وازکتومی سال‌هاست که در جوامع مختلف برای مردان انجام می‌شود. اما همچنان سوالات زیادی درباره مزایا و معایب آن وجود دارد. از آنجایی که این روش نسبتا دائمی محسوب می‌شود و گاهی‌اوقات برگشت‌ناپذیر است، متخصصان آن را فقط به افرادی توصیه می‌کنند که قصد بچه‌دار شدن ندارند. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده به بررسی این جراحی و پیامدهای آن می‌پردازیم و به سوالات رایج پیرامون آن پاسخ می‌دهیم. با ما همراه باشید.
فهرست محتوا
وازکتومی چیست؟
وازکتومی یا عمل بستن لوله‌ها در مردان یکی از رایج‌ترین روش های جلوگیری از بارداری است که هنگام رابطه جنسی از ترشح اسپرم در مایع منی جلوگیری می‌کند. در این عمل جراحی، پزشک لوله‌های وازدفران (لوله‌های حمل‌کننده اسپرم به خارج از بیضه) را قطع کرده و مسدود می‌کند.
عمل بستن لوله‌ها در مردان یک جراحی کم‌خطر است که معمولا با بی‌حسی موضعی و به صورت سرپایی انجام می‌شود. بنابراین احتمالا در همان روز عمل می‌توانید به خانه برگردید.
به یاد داشته باشید که بستن لوله‌های وازدفران از شما یا همسرتان در برابر عفونت‌های مقاربتی (STIs) مانند کلایمیدیا و ایدز محافظت نمی‌کند. به همین دلیل، باید به استفاده از سایر روش‌های محافظتی مانند کاندوم ادامه دهید.
انواع روش‌های وازکتومی
۲ نوع وازکتومی وجود دارد:
- وازکتومی سنتی (با برش)
- جراحی بدون اسکالپل (بدون تیغ جراحی)
هر ۲ روش توسط دکتر اورولوژی و با بی‌حسی موضعی انجام می‌شوند. در جراحی سنتی، پزشک با استفاده از اسکالپل یک یا ۲ برش کوچک در اسکروتوم (کیسه بیضه) ایجاد می‌کند. اما در روش دوم که بعضی افراد به آن جراحی بستن لوله مردان با لیزر می‌گویند، هیچ برشی وجود ندارد و فقط چند سوراخ کوچک در اسکروتوم ایجاد می‌شود.
مزایای انجام وازکتومی
از مهم‌ترین مزایای عمل بسته لوله‌ها در مردان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- تقریبا به طور ۱۰۰ درصد در پیشگیری از بارداری موثر است.
- یک عمل سرپایی است که عوارض جانبی بسیار کمی دارد.
- هزینه آن در مقایسه با توبکتومی (بستن لوله‌های رحم در زنان) کمتر است.
- استرس همسر فرد را پیرامون مصرف روزانه قرص‌های ضد بارداری یا عوارض جانبی آن‌ها کاهش می‌دهد.
عوارض وازکتومی در مردان
عوارض عمل وازکتومی در مردان ناچیز بوده و به ندرت به مشکلات جدی منجر می‌شود. با این حال، عوارض آن را می‌توان به ۲ دسته زودرس و دیررس تقسیم کرد. عوارض زودرس اغلب بلافاصله بعد از عمل رخ می‌دهند؛ در حالی که عوارض دیررس به مرور زمان اتفاق می‌افتند. این عوارض در جدول زیر آورده شده‌اند:
| عوارض زودرس | عوارض دیررس |
| خونریزی یا لخته شدن خون در اسکروتوم دفع خون در مایع منی کبودی اسکروتوم عفونت در محل جراحی درد خفیف تورم احساس کشیدگی در اسکروتوم هنگام حرکت کردن سریع | درد مداوم تجمع مایع در بیضه ایجاد توده سفت و گاهی‌اوقات دردناک به دلیل نشت اسپرم از محل جراحی (گرانولوم اسپرم) تشکیل کیسه اسپرماتوسل در اپیدیدیم (محل ذخیره‌سازی اسپرم) تشکیل کیسه پر از مایع به نام هیدروسل در اطراف بیضه و تورم اسکروتوم بارداری ناخواسته (در صورت موفقیت‌آمیز نبودن جراحی) |
تحقیقات در مورد عوارض وازکتومی در درازمدت نشان می‌دهد که این جراحی خطرات قابل‌توجهی برای سلامتی ندارد و احتمال ابتلا به هیچ بیماری خاصی از جمله بیماری قلبی و سرطان بیضه یا سرطان پروستات را افزایش نمی‌دهد.
آیا وازکتومی باعث زودانزالی یا کاهش میل جنسی می‌شود؟
عمل بستن لوله‌ها در مردان تاثیری بر میل جنسی یا نعوظ ندارد. این روش فقط از بارداری جلوگیری می‌کند. حتی بعضی از مردان گزارش کرده‌اند که پس از انجام آن به دلیل کاهش نگرانی‌های مربوط به بارداری ناخواسته، از رابطه خود رضایت بیشتری دارند.
آیا وازکتومی خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهد؟
هیچ ارتباطی اثبات‌شده‌ای بین عمل بستن لوله‌ها در مردان و سرطان بیضه یا پروستات وجود ندارد. ریسک آسیب بیضه‌ها، آلت تناسلی یا سایر قسمت‌های بدن نیز در حین جراحی بسیار کم است. در موارد نادر، آسیب‌دیدگی منبع خون‌رسانی ممکن است باعث از دست دادن یکی از بیضه‌ها شود. اما در صورتی که جراح باتجربه باشد، احتمال بروز این مشکل بسیار کم است.
دریافت نوبت حضوری و آنلاین از بهترین دکتر اورولوژی تهران
بدون نیاز به مراجعه حضوری، از پزشک نوبت بگیریدآیا درد بیضه بعد از عمل وازکتومی طبیعی است؟
پس از جراحی ممکن است کمی درد داشته باشید، اما این مشکل در بیشتر موارد خفیف است و پس از چند روز از بین می‌رود. پزشکان از بین رفتن اثرات داروی بی‌حسی را علت درد بیضه می‌دانند.
با این حال، بعضی افراد با یک عارضه نادر به نام سندرم درد پس از وازکتومی (PVPS) مواجه می‌شوند. این مشکل معمولا با دارودرمانی برطرف می‌شود. اما گاهی‌اوقات ممکن است برای برداشتن اعصاب مرتبط با درد در بیضه‌ها به جراحی نیاز باشد.
وازکتومی برای چه کسانی مناسب است؟
این روش برای افرادی مناسب است که مطمئن هستند نمی‌خواهند در آینده بچه‌دار شوند. اگر فکر می‌کنید بعدا دوست دارید فرزند بیولوژیکی خود را داشته باشید، به سراغ این روش نروید. علاوه بر این، عمل بستن لوله‌ها برای افراد مبتلا به درد مداوم بیضه یا بیماری بیضه مناسب نیست.
اقدامات قبل از عمل وازکتومی مردان
از مهم‌ترین اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لباس زیر تنگ یا بیضه‌بند ورزشی تهیه کنید تا با پوشیدن آن بعد از جراحی احتمال بروز تورم را کاهش دهید.
- در روز عمل دوش بگیرید و کیسه بیضه و کشاله ران خود را با صابون ضد باکتری و آب گرم بشویید و خشک کنید.
- شب قبل یا صبح روز عمل، موهای ناحیه تناسلی خود را شیو کنید. به جای ریش‌تراش برقی یا محصولات موبر بهتر است از تیغ یک‌بارمصرف برای این کار استفاده کنید.
- قبل از جراحی غذاهای سنگین نخورید، اما از غذا خوردن نیز اجتناب نکنید. بهتر است یک وعده غذای سبک مصرف کنید و مایعات بنوشید.
- از یک نفر بخواهید شما را بعد از جراحی به خانه برگرداند. این کار از وارد آمدن فشار به ناحیه تناسلی در حین رانندگی جلوگیری کنید.
ممنوعیت‌های دارویی قبل از وازکتومی
پزشک ممکن است از شما بخواهد مصرف بعضی داروها را از یک هفته قبل از عمل متوقف کنید. این داروها شامل موارد زیر هستند:
اگر از داروی دیگری از جمله داروهای ضد دیابت استفاده می‌کنید، در مورد نحوه مصرف آن‌ها با پزشک مشورت کنید.
عمل وازکتومی چگونه انجام می‌شود؟
نحوه انجام جراحی وازکتومی نسبتا ساده بوده و حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد. برای انجام این عمل، پزشک:
- ناحیه جراحی را با تزریق دارو بی‌حس می‌کند.
- پس از بی‌حس شدن ناحیه مورد نظر، یک یا ۲ برش کوچک در قسمت بالای اسکروتوم ایجاد می‌کند. در تکنیک بدون اسکالپل، به جای برش، سوراخ‌های کوچکی در اسکروتوم ایجاد می‌شود.
- لوله‌های وازدفران که به خروج اسپرم از بیضه کمک می‌کنند را پیدا می‌کند.
- بخشی از وازدفران را از طریق برش یا سوراخ ایجاد‌شده خارج می‌کند.
- وازدفران را در جایی که از اسکروتوم بیرون آمده است، می‌برد.
- وازدفران را مسدود می‌کند و آن را به داخل اسکروتوم برمی‌گرداند.
- برش‌های ایجاد‌شده در ناحیه جراحی را با بخیه می‌بندد. اگر سوراخ ایجاد کرده باشد، ممکن است از چسب بخیه برای بستن آن‌ها استفاده کند.
مراقبت‌های بعد از جراحی وازکتومی
بعد از جراحی کمی کبودی، تورم و درد خواهید داشت که معمولا در عرض چند روز بهبود می‌یابند. با این حال، برای تسریع روند بهبودی و جلوگیری از عوارض جدی لازم است:
- در صورت مشاهده علائم عفونت فورا با دکتر اورولوژی آنلاین تماس بگیرید. این علائم شامل ترشح خون از محل جراحی، تب بالاتر از ۱۰۰/۴ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سانتی‌گراد)، تغییر رنگ پوست، بوی نامطبوع یا درد شدید است.
- حداقل تا سه روز پس از جراحی از ناحیه اسکروتوم با بانداژ و پوشیدن لباس زیر تنگ حمایت کنید.
- در ۲ تا سه روز اول از کمپرس سرد برای کاهش درد و تورم استفاده کنید. اسکروتوم خود را با لباس، حوله یا ملحفه بپوشانید و سپس بسته یخ را روی آن قرار دهید.
- تا ۲۴ ساعت پس از جراحی استراحت کنید و فعالیت خود را کاهش دهید. همچنین از بلند کردن اجسام سنگین‌تر از ۴/۵ کیلو اجتناب کنید.
- از پزشک خود بپرسید که چه زمانی اجازه دارید برنامه ورزشی خود را شروع کنید. احتمالا می‌توانید بعد از ۲یا سه روز فعالیت‌های سبک را انجام دهید.
- برای اطمینان از بهبودی کامل بهتر است حداقل به مدت یک ماه فعالیت بدنی شدید (مانند وزنه‌برداری، ورزش‌های تماسی، ورزش‌های رزمی و دوچرخه‌سواری کوهستان) را کنار بگذارید.
- شما می‌توانید از روز بعد از عمل دوش بگیرید. اما اسکروتوم خود را لمس نکنید. همچنین تا یک هفته از حمام کردن با آب داغ بپرهیزید. بعد از دوش گرفتن نیز محل جراحی با یک حوله تمیز به آرامی خشک کنید.
- برای تسکین درد می‌توانید از استامینوفن استفاده کنید؛ مگر اینکه پزشک خلاف آن را توصیه کرده باشد.
عمل بسته لوله‌ها در مردان مانع رسیدن اسپرم‌های جدید به مایع منی می‌شود، اما روی اسپرم‌های قدیمی تاثیری ندارد. به همین دلیل، نمی‌تواند بلافاصله از بارداری جلوگیری کند. مایع منی ممکن است تا چند ماه بعد از جراحی همچنان حاوی اسپرم باشد. شما باید حدود ۲۰ انزال را پشت سر بگذارید تا همه اسپرم‌های باقیمانده حذف شوند.
تا زمانی که پزشک عدم وجود اسپرم را در مایع منی تایید نکرده است، باید از روش دیگری برای جلوگیری از بارداری استفاده کنید. متخصصان معمولا مایع منی را سه ماه پس از جراحی از نظر وجود اسپرم آزمایش می‌کنند.
دوره نقاهت بعد از وازکتومی چقدر است؟
شما احتمالا طی هشت تا ۹ روز بهبود می‌یابید. با این حال، اجازه دارید بسیاری از فعالیت‌های روزمره را ظرف چند روز (معمولا ۴۸ تا ۷۲ ساعت) از سر بگیرید. تقریبا بعد از یک هفته نیز می‌توانید به محل کار خود برگردید. اما اگر شغل‌تان مستلزم فعالیت سنگین یا بلند کردن اجسام است، به مرخصی بیشتری نیاز دارید.
دریافت نوبت حضوری از بهترین دکتر اورولوژی مشهد
بدون نیاز به مراجعه حضوری، از پزشک نوبت بگیریدچند وقت بعد از وازکتومی می‌توان رابطه جنسی برقرار کرد؟
در مورد زمان شروع رابطه بعد از وازکتومی با پزشک مشورت کنید. بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند تا ۱۰ روز از فعالیت جنسی بپرهیزید. چون انزال به بروز درد یا ترشح خون در مایع منی منجر می‌شود.
علت شکست وازکتومی چیست؟
عمل بستن لوله‌ها در مردان مانند هر جراحی دیگری ممکن است با عدم موفقیت همراه شود. علل احتمالی شکست عبارت‌اند از:
- اشتباه در شناسایی وازدفران و حذف ساختار دیگری به جای آن به دلیل بی‌دقتی یا کم‌تجربه بودن جراح
- عدم جداسازی کامل لوله‌ها و باقی ماندن اتصال کوچک میان آن‌ها
- وجود وازدفران اضافی در بعضی مردان که توسط پزشک شناسایی نمی‌شود
- فرآیند ترمیم خودبه‌خود مجرا که ممکن است به دلیل تکثیر سلول‌های انتهایی آن رخ دهد
به طور کلی، عمل بستن لوله‌ها در مردان روش بسیار موثری برای پیشگیری از بارداری است و نرخ شکست بسیار پایینی دارد. یک مطالعه نشان داده است که احتمال وجود اسپرم در مایع منی سه تا ۶ ماه پس از جراحی ۰/۳ تا ۹ درصد است. اما پس از آن به کمتر از ۱ درصد می‌رسد. این مقادیر پایین‌تر از سایر روش‌های پیشگیری از بارداری هستند. برای مثال، حتی اگر از کاندوم به درستی استفاده کنید، در ۲ درصد موارد احتمال وقوع بارداری وجود دارد.
آیا وازکتومی قابل برگشت است؟
یک نگرانی احتمالی در مورد عمل بستن لوله‌ها این است که احتمال دارد بعدا نظر شما تغییر کند و بخواهید بچه‌دار شوید. به طور کلی، متخصصان توصیه می‌کنند عمل بستن لوله‌ها را یک روش دائمی در نظر بگیرید. معکوس کردن وازکتومی یا باز کردن مجدد لوله‌ها امکان‌پذیر است، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که این جراحی موفقیت‌آمیز باشد. از سوی دیگر، عمل معکوس کردن پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر از جراحی اولیه است.
کلام پایانی
انجام وازکتومی یک تصمیم بزرگ است که شما و همسرتان باید آن را به طور کامل بررسی کنید. اگرچه این جراحی در بعضی موارد قابل برگشت است، اما تا زمانی که مطمئن نیستید در آینده نمی‌خواهید صاحب فرزند شوید، نباید آن را انجام ندهید.
اگر از تصمیم خود مطمئن هستید، بدانید که این روش در مقایسه با سایر روش‌های پیشگیری از بارداری موثرتر، کم‌هزینه‌تر و راحت‌تر است. اگر سوال یا نگرانی خاصی در مورد آن دارید، با متخصصان سایت درمانکده تماس بگیرید.
سوالات متداول
وازکتومی یک روش پیشگیری از بارداری است که با بریدن و مسدود کردن لوله‌های وازدفران انجام می‌شود.
وازکتومی فقط برای مردان انجام می‌شود. زنان برای پیشگیری از بارداری باید جراحی دیگری به نام توبکتومی انجام دهند که طی آن لوله‌های فالوپ (لوله‌های رحم) بسته می‌شوند.
در این روش، پزشک در قسمت بالای اسکروتوم سوراخ یا برش کوچک ایجاد می‌کند و لوله‌های وازدفران را می‌برد.
تقریبا سه ماه طول می‌کشد تا مایع منی عاری از اسپرم شده و اثربخشی این روش مشخص شود.
از دیدگاه طب سنتی، خونریزی، عفونت و مشکلات مجاری ادراری از شایع‌ترین عوارض عمل بسته لوله‌ها در مردان هستند.
هزینه وازکتومی به عوامل مختلفی مثل تجربه پزشک، امکانات کلینیک و موقعیت جغرافیایی آن و همچنین آزمایش‌های مورد نیاز بستگی دارد.
منابع: mayoclinic | my.clevelandclinic
