بیماری مخملک یا تب اسکارلت نوعی بیماری باکتریایی است که در افراد مبتلا به گلودرد استرپتوکوکی (Strep Throat) با دانه‌های قرمز روشن ایجاد می‌شود. در گذشته مخملک یک بیماری جدی دوران کودکی محسوب می‌شد، اما در حال حاضر با آنتی‌بیوتیک قابل کنترل است. این بیماری همیشه با گلودرد و تب شدید همراه است و در صورت عدم درمان به موقع می‌تواند اثرات منفی بر قلب، کلیه و سایر قسمت‌های بدن بگذارد. مخملک اغلب در کودکان پنج تا ۱۵ سال مشاهده می‌شود، با این حال می‌توان آن را عامل خطر برای نوزادان، مادران باردار و بزرگسالان دانست.
تا انتهای این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید که علت، علائم، روش تشخیص و راهکارهای درمانی بیماری مخملک را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم.
فهرست محتوا:
- بیماری مخملک چیست؟
- علت ابتلا به تب اسکارلت
- علائم مخملک
- مخملک تا چند روز واگیر دارد؟
- راه‌های انتقال بیماری تب اسکارلت
- مخملک چند روز طول میکشه؟
- آیا بزرگسالان هم مخملک میگیرند؟
- عوارض بیماری مخملک یا تب اسکارلت
- روش تشخیص مخملک
- درمان مخملک چگونه است؟
- روش‌های کمکی برای درمان خانگی مخملک
- آیا بیماری مخملک در بارداری خطرناک است؟
- پیشگیری از بیماری تب اسکارلت
- راهنمای مراجعه به پزشک
- سوالات متداول
بیماری مخملک چیست؟
مخملک که در انگلیسی به آن Scarlet Fever می‌گویند و با اسم تب اسکارلت هم شناخته می‌شود، نوعی عفونت باکتریایی است. باکتری استرپتوکوک گروه A عامل اصلی گلودرد استرپتوکوکی به‌شمار می‌آید و در ایجاد این بیماری نقش مهمی دارد.
باکتری‌های گروه A نوعی سم تولید می‌کنند که ایجادکننده بثورات پوستی قرمز روشن است و در سراسر بدن پخش می‌شود. در واقع، سراسر بدن فرد مبتلا به این بیماری مانند مخمل سرخ، از دانه‌های ریز قرمز روشن پوشیده خواهد شد؛ از همین‌رو به آن بیماری مخملک می‌گویند.
در ادامه می‌توانید عکس بیماری مخملک را مشاهده کنید:
بیشتر بدانید: مخملک در کودکان چگونه است؟
علت ابتلا به تب اسکارلت
دلیل اصلی ابتلا به این بیماری، باکتری استرپتوکوک بتا همولیتیک از گروه A است که در بینی و دهان انسان زنده باقی می‌ماند. این باکتری با تولید نوعی سم باعث بروز بثورات پوستی قرمز رنگ می‌شود و عفونت ناشی از آن، گلودرد ایجاد می‌کند.
با این حال، نمی‌توان گفت همه مبتلایان به گلودرد استرپتوکوکی، حتما دچار مخملک یا تب اسکارلت می‌شوند. فاکتور سن در بروز این بیماری بسیار مهم است.
برخی افراد تصور می‌کنند این بیماری به دلیل واگیردار بودن، ناشی از نوعی ویروس است. در حالی که اصطلاح ویروس مخملک به اشتباه استفاده می‌شود و باکتری استرپتوکوک بتا همولیتیک از گروه A عامل اصلی بروز این بیماری به‌شمار می‌آید.
بیشتر بدانید: استئوآرتریت چیست؟
علائم مخملک
اصلی‌ترین علائم این بیماری شامل موارد زیر می‌شوند:
- راش‌های قرمز: بثورات پوستی مانند آفتاب سوختگی به نظر می‌رسند و گاهی‌اوقات همچون کاغذ سنباده کمی برجسته هستند. این دانه‌های قرمز در صورت یا گردن ظاهر می‌شوند و سرانجام در کل تنه، بازوها و پاها گسترش می‌یابند. از ویژگی‌های مهم راش‌های مخملک، این است که اگر آن‌ها را فشار دهید، رنگ‌پریده می‌شوند.
- خطوط قرمز: چین‌های پوست کشاله ران، زیر بغل، ساعد دست، زانو و گردن نسبت به راش‌های اطراف، قرمزتر هستند.
- صورت برافروخته: معمولا به دلیل ایجاد حلقه رنگ‌پریده در اطراف دهان، صورت برافروخته و گلگون به نظر می‌رسد.
- زبان توت فرنگی: زبان به طور کلی قرمز و ناهموار می‌شود و معمولا در اوایل بیماری دارای یک پوشش سفید است.
راش‌های قرمز، برافروختگی صورت و زبان تا حدود یک هفته ادامه دارند، پس از آن پوست دارای دانه‌های قرمز به حالت رنگ‌پریده در می‌آید.
از دیگر نشانه‌های رایج این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تب ۳۸ درجه سانتی‌گراد و بالاتر
- سردرد
- درد و التهاب شدید گلو همراه با نقاط سفید و زرد رنگ
- دشواری در بلع
- تورم غدد در ناحیه گردن (گره‌های لنفی) و حساسیت آن‌ها به لمس
- حالت تهوع و استفراغ
بیشتر بدانید: علائم تب روماتیسمی چیست؟
مخملک تا چند روز واگیر دارد؟
مخملک یا تب اسکارلت نوعی بیماری واگیردار است که حتی فرد می‌تواند ۲ تا پنج روز قبل از بروز علائم، ناقل بیماری باشد. این بیماری اگر درمان نشود، حتی با از بین رفتن نشانه‌های مخملک همچنان تا چند هفته بعد واگیر دارد.
راه‌های انتقال بیماری تب اسکارلت
افراد مبتلا به این بیماری با عطسه و سرفه، آن را به راحتی به دیگران انتقال می‌دهند؛ زیرا باکتری گروه A استرپتوکوک روی پوست، در بینی، گلو و گوش فرد آلوده زندگی می‌کند. به طور کلی می‌توان راه‌های انتقال این بیماری را شامل موارد زیر دانست:
- استنشاق هوای آلوده با قطرات ریز حاوی باکتری
- لمس سطح حاوی قطرات آلوده و سپس دست زدن به بینی یا دهان خود
- استفاده از بشقاب، قاشق، چنگال یا لیوان فرد آلوده به این باکتری
- لمس زخم‌های فرد آلوده به باکتری استرپتوکوک گروه A
- مصرف غذای آلوده به عفونت‌های استرپتوکوکی نوع A (به ندرت)
مخملک چند روز طول میکشه؟
بثورات و قرمزی صورت یا زبان معمولا حدود یک هفته طول می‌کشد و بعد از آن شروع به خشک شدن می‌کند. البته پس از این که علائم مذکور از بین رفتند، پوست تحت تاثیر جوش‌های قرمز روشن (مخصوصا پوست نوک انگشتان دست و پا یا کشاله ران) تا مدتی پوسته پوسته خواهد شد که حدودا بهبودی کامل این حالت، ۶ هفته زمان می‌برد.
آیا بزرگسالان هم مخملک میگیرند؟
والدین کودکانی که در محدوده سنی پنج تا ۱۵ سال قرار دارند، بیش از سایر افراد در معرض این بیماری هستند. با این حال، مخملک در بزرگسالی کمتر شایع است، اما اگر در تماس نزدیک با کودکی باشید که مخملک دارد، خطر ابتلای شما بیشتر می‌شود. این بیماری در مدارس و مهدکودک‌ها می‌تواند علاوه‌بر کودکان، مربی‌ها، معلم‌ها، سایر کارکنان و افراد بزرگسال در ارتباط با آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد.
بیشتر بدانید: انواع بیماری روماتیسم چیست؟
عوارض بیماری مخملک یا تب اسکارلت
عوارض این بیماری که به ندرت ایجاد می‌شوند، عبارت‌اند از:
- آرتریت
- مننژیت
- ذات‌الریه
- سینوزیت
- آسیب کلیوی
- عفونت گوش
- تب روماتیسمی
- عفونت‌های پوستی
- آبسه چرکی در لوزه و گلو
- مشکلات خود ایمنی کودکان (PANDAS)
اگر بیماری تب اسکارلت، شما را در معرض ابتلا به بیماری‌های التهابی یا خود ایمنی قرار داد، می‌توانید از دکتر روماتولوژی آنلاین مشاوره بگیرید یا به صورت حضوری به متخصص روماتولوژی مراجعه کنید.
روش تشخیص مخملک
پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و شرح حالی از علائم بیماری می‌گیرد. جدول زیر نشان‌دهنده آزمایشات مورد نیاز برای تایید بیماری تب اسکارلت است:
| تست بیماری تب اسکارلت | توضیحات |
| آزمایش استرپتوکوکی | برای بررسی وجود باکتری گروه A به کمک سواب گلو انجام می‌شود. |
| کشت گلو | در صورت منفی بودن آزمایش قبلی، تست کشت گلو انجام می‌دهند تا مشخص شود باکتری از نمونه رشد می‌کند یا خیر. |
| آزمایش مولکولی استرپتوکوکی | برای تشخیص گلودرد استرپتوکوکی انجام می‌شود. |
درمان مخملک چگونه است؟
در اغلب موارد، این بیماری بدون درمان در طول یک هفته برطرف می‌شود. با این حال، توصیه می‌کنند حتما پس از مشاهده علائم ظاهری مخملک، به پزشک عمومی مراجعه کنید. پزشک اغلب با تجویز دارو، اهداف زیر را دنبال می‌کند:
- کاهش مدت زمان بیماری عفونی
- تسریع روند بهبودی بیماری
- کاهش خطر عوارض بیماری
آنتی بیوتیک برای مخملک
در صورت مثبت بودن آزمایشات، پزشک برای درمان این بیماری، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. مصرف آنتی‌بیوتیک بهترین درمان بیماری مخملک است که برای از بین بردن باکتری عامل عفونت به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. برای جلوگیری از ایجاد عوارض جبران‌ناپذیر، باید دوره مصرف آنتی‌بیوتیک را طبق تجویز پزشک تمام کنید.
آنتی‌بیوتیک‌های رایج برای درمان تب اسکارلت عبارت‌اند از:
- پنی‌سیلین
- آموکسی‌سیلین
- اریترومایسین
با شروع درمان دارویی (آنتی‌بیوتیک)، علائم بیماری پس از چهار تا پنج روز بهبود می‌یابند و دیگر واگیردار نیستند؛ در نتیجه شما می‌توانید مجددا به محل کار یا مدرسه بروید. لازم به ذکر است، عدم مراجعه به پزشک و مصرف نکردن آنتی‌بیوتیک، باعث می‌شود تا علائم عفونی بیماری حدود ۲ هفته ادامه داشته باشند.
روش‌های کمکی برای درمان خانگی مخملک
به کمک راهکارهای خودمراقبتی می‌توان بسیاری از علائم و نشانه‌های این بیماری را بهبود بخشید؛ از جمله:
- نوشیدن آب فراوان و مایعات خنک
- خوردن غذاهای رقیق و آبکی
- استفاده از داروهای تب‌بر مانند استامینوفن برای کاهش تب مخملک
- استفاده از پماد کالامین یا آنتی‌هیستامین‌ها برای درمان خارش مخملک
- قرقره آب نمک برای کاهش درد گلو
- استفاده از دستگاه بخور سرد برای کم کردن خشکی هوا
- دور ماندن از مواد محرک مانند دود سیگار و شوینده‌های معطر
آیا بیماری مخملک در بارداری خطرناک است؟
این بیماری در دوران بارداری اگر به موقع درمان شود، جنین را در معرض خطر قرار نمی‌دهد. به همین دلیل توصیه می‌کنند اگر زن باردار در معرض فرد مبتلا به مخملک قرار گرفت، حتما به پزشک متخصص زنان و زایمان اطلاع دهد تا در صورت نیاز اقدامات درمانی مناسب انجام شوند.
لازم به ذکر است، این بیماری معمولا با تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد همراه می‌شود که بروز آن در دوران بارداری، مخصوصا ماه اول می‌تواند اثرات منفی (مانند نقص مادرزادی) بر روی جنین بگذارد؛ بنابراین تب مخملک را در دوره حاملگی دست کم نگیرید.
پیشگیری از بیماری تب اسکارلت
در حال حاضر، هیچ واکسنی برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری وجود ندارد. متخصصان بهترین راه‌کار برای مبتلا نشدن به بیماری تب اسکارلت را شامل موارد زیر می‌دانند:
- شستن دست‌ها به طور منظم با آب و صابون
- عدم استفاده از بشقاب، قاشق، چنگال و لیوان مشترک
- پوشاندن بینی و دهان هنگام عطسه و سرفه
راهنمای مراجعه به پزشک
تب، بثورات قرمز روشن و کمی برجسته، صورت برافروخته، راش‌های سنباده‌ای و گلودرد از علائم بیماری مخملک یا تب اسکارلت هستند. خوشبختانه این بیماری امروزه با وجود واگیردار بودن، تهدیدکننده زندگی نیست و پس از مصرف آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. مخملک، بیماری سختی نیست اما باید برای جلوگیری از بروز عوارض جبران‌ناپذیر، مورد درمان قرار بگیرد.
شما می‌توانید برای مشورت با بهترین پزشکان عمومی و متخصص درباره علائم این بیماری به وب‌سایت درمانکده سر بزنید. درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین تلفنی، متنی و تصویری نزد پزشک مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
بله. این بیماری واگیردار است و فرد می‌تواند ۲ تا پنج روز قبل از بروز علائم، ناقل باشد.
مواد غذایی را له یا مخلوط کنید تا بلع آن آسان‌تر شود. از مصرف غذاهای تند و پر ادویه بپرهیزید. خوراکی‌های سرد و خنک مانند پوره میوه یخ‌زده، ماست سرد و بستنی به کاهش گلودرد ناشی از این بیماری کمک می‌کنند.
تب اسکارلت در گذشته یک بیماری جدی دوران کودکی محسوب می‌شد، اما در حال حاضر با آنتی‌بیوتیک قابل کنترل است.
منبع: mayoclinic | healthline
