آیا شما هم کنجکاو هستید بدانید که چند بار دفع مدفوع در طی روز طبیعی است؟ و اصلا رنگ، بو،حجم و قوام آن می‌تواند اطلاعاتی از وضعیت سلامتی بدن را در اختیارتان قرار دهد؟ بسیاری از پزشکان متخصص گوارش قبل از اینکه نتایج آزمایش مدفوع را بررسی کنند، صرفا با توجه به وضعیت ظاهری آن بیماریهای شایع دستگاه گوارش را تشخیص می‌دهند. با مطالعه این مقاله از مجله درمانکده، اطلاعات بیشتری راجع به آن کسب خواهید کرد.
بیشتر بدانید: سرکه سیب برای سلامت گوارش مفید است؟!
انواع مدفوع انسان چیست؟
مدفوع انسان از نظر شکل و قوام براساس چارت بریستول، می‌تواند یکی از حالت‌های زیر را داشته باشد:
- نرم، صاف و ماری شکل که نشاندهنده وضعیت نرمال است، معمولا هر سه روز یکبار چنین دفعی را خواهید داشت.
- تکه‌های نرم که دارای لبه‌های صاف هستند. در این حالت نیز دفع راحتی خواهید داشت، اما این نوع دفع می‌تواند نشانه‌ایی از اسهال خفیف باشد. معمولا پس از گذشت یکی دو روز به حالت طبیعی برمی‌گردید.
- مدفوعی که نرم است؛ به شکل سوسیس بوده و ترک‌هایی روی سطح آن دیده می‌شود. این نوع دفع نیز از نظر متخصصان گوارش عادی تلقی می‌شود.
- مواد زائد گلوله گلوله و به شکل سوسیس است. این نوع دفع می‌تواند نشاندهنده یبوست خفیف باشد. با مصرف مقداری فیبر بیشتر می‌توانید از یبوست شدید جلوگیری کنید.
- مدفوع تکه تکه و مجزا که به سختی دفع می‌شوند. این نوع دفع به معنی یبوست شدید است. اگر چندین هفته با آن درگیر هستید، برای درمان باید به دکتر گوارش مراجعه کنید؛ در غیر این صورت ریسک بروز بواسیر (هموروئید و شقاق) وجود دارد.
- تکه‌های اسفنجی شکل که لبه‌های صاف ندارند. اگر روزانه بیشتر از سه بار با این نوع دفع مواجه هستید، یعنی به اسهال مبتلا شده‌اید.
- مدفوع کاملا روان و شل که می‌تواند نشاندهنده اسهال شدید باشد. در این حالت بدن به سرعت آب از دست میدهد.
بیشتر بدانید: بی‌اختیاری مدفوع و راه حلی برای آن که دیگر خجالت زده نشوید!
۱۰ واقعیت خواندنی درباره دفع انسان
۱- آب اصلی‌ترین ترکیب مدفوع است
چیزی حدود ۷۵ درصد از مواد دفعی گوارشی را آب تشکیل میدهد. ۲۵ درصد ترکیبات آن شامل فیبرهای غیر قابل هضم، سلول‌ها و باکتری‌های مرده، چربی‌ها و نمک‌های غیرآلی هستند. به طور کلی انسان روزانه چیزی حدود ۱۲۸ گرم مواد زائد را دفع می‌کند، این مقدار با توجه به وضعیت سلامتی، می‌تواند کمی متغیر باشد. طول آن چیزی حدود ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر است و قوامی مانند خمیر دندان دارد. برای دفع آن نیاز به فشار و زور اضافه نیست.
۲- دفع انسان بوی بد دارد؛ اما نه خیلی خیلی بد
قبل از هر چیز باید بدانید نوع رژیم غذایی با بوی مدفوع ارتباط مستقیم دارد، مثلا اگر در رژيم غذایتان سیر و پیاز وجود داشته باشد؛ باید منتظر بوهای تند و وحشتناک باشید! آنتی بیوتیک‌ها، عدم تحمل لاکتوز، حساسیت به شیر، بیماری سلیاک، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، فیبروز کیستیک، پانکراتیت مزمن (التهاب لوزالمعده) نیز در عمل دفع در انسان تاثیرگذار بوده و بوی بد آن را افزایش می‌دهند.
بیشتر بدانید: آناتومی مری و نحوه عملکرد آن
۳- مدفوع در آب ته نشین می‌شود
در حالت عادی مواد دفعی، در آب ته‌نشین می‌شوند. اگر آنها بر روی آب شناور شوند؛ به این معنی است که مقادیر بسیار زیادی گاز در ترکیبات آن وجود دارد. شناور شدن آن در آب، بندرت می‌تواند نشانه بیماری خاصی باشد، با این حال افرادی که دچار عفونت معده می‌شوند، ممکن است با این عارضه مواجه شوند. این عفونت‌ها سطح گاز در مواد دفعی را افزایش داده و باعث مدفوع چرب نیز می‌شوند.
۴- رنگ طبیعی مدفوع قهوه‌ایی است
رنگ طبیعی مواد دفعی از بدن قهوه‌ایی کمرنگ تا پررنگ است؛ علت آن به ترشح صفرا از کبد باز می‌گردد. صفرا به دفع چربی کمک می‌کند. این ماده به خودی خود سبز رنگ است، اما به دلیل ترکیب با آنزیم‌ها رنگ زرد و قهوه‌ایی به خود می‌گیرد. خوب است بدانید رنگ سبز مدفوع نیز طبیعی به‌شمار می‌رود.
بیشتر بدانید: فیبروز کبد چیست و آیا راهی برای درمان قطعی آن وجود دارد؟
داشتن مدفوع خونی ممکن است نشانه بیماری خاصی باشد که برای درمان بهتر است به دکتر گوارش خوب در تهران مراجعه کنید یا از طریق مشاوره آنلاین دکتر متخصص گوارش ارتباط برقرار کنید.
مطالعه بیشتر: آنال چیست؟
۵- مدفوع سبز رنگ هم طبیعی است
در بیشتر مواقع نوع رژیم غذایی علت مدفوع سبز رنگ است؛ در این حالت احتمالا سبزیجات زیادی مصرف کرده‌اید. تجزیه نشدن صفرا، هضم ناکافی مواد غذایی و مصرف برخی داروها نیز می‌تواند باعث سبز شدن مواد دفعی از بدن شوند.
بهتر است برای داشتن هضم سالم و راحت از دکتر تغذیه خود بخواهید که رژیمی متناسب با هضم آسان را برایتان در نظر بگیرد. با مشاوره آنلاین با بهترین متخصصان تغذیه بدون اتلاف وقت تغذیه سالم دریافت کنید.
بیشتر بدانید: قرص آسپرین چیست و چرا مصرف می‌شود؟
۶- مدفوع سیاه می‌تواند نشاندهنده خونریزی دستگاه گوارش باشد
علت تغییر رنگ مدفوع به سیاه نیز می‌تواند مربوط به خونریزی سیستم گوارشی باشد. این خون به مواد دفعی نفوذ کرده و رنگ آن را سیاه می‌کند. در این حالت مواد دفعی حالتی چسبنده و بوی بسیار تند و بدی دارند. مصرف آهن و برخی مواد غذایی مانند زیتون نیر می‌تواند باعث سیاه شدن آن شوند. وجود خون روشن و تازه در مدفوع می‌تواند نشاندهنده بواسیر (هموروئید و شقاق) باشد.
۷- آیا مدفوع سفید رنگ نشاندهنده بیماریهای کبدی است؟
مشکلات کبدی مانند هپاتیت و سیروز و ناراحتی‌های کیسه صفرا باعث بروز این مشکل می‌شوند. مصرف برخی داروهای ضد اسهال، نیز در ایجاد این عارضه دخیل هستند.
بررسی رنگ مدفوع و دلایل آن
| رنگ مدفوع | علت | چکار باید کرد؟ |
| قرمز مایل به قهوه‌ایی (مارون) | خونریزی گوارشی (GI) | این وضعیت اورژانسی است. |
| قرمز روشن | هموروئید، شقاق مقعد | اگر علت آن بواسیر یا شقاق نیست، حتما با متخصص مشورت کنید. |
| قرمز تیره که در آن لخته یا مخاط دیده می‌شود. | بیماری التهابی روده مانند کرون، کولیت اولسراتیو، عفونت، تومور، خونریزی سریع دستگاه گوارش فوقانی | به پزشک متخصص مراجعه کنید. |
| سبز | رژیم غذایی یا اسهال | به پزشک متخصص مراجعه کنید. |
| قهوه‌ای | طبیعی است | به پزشک متخصص مراجعه کنید. |
| زرد | بیماریهای پانکراس، سوء جذب، سلیاک، فیبروز کیستیک | به پزشک متخصص مراجعه کنید. |
| زرد کم رنگ یا سفید | بیماریهای کبد یا صفراوی | به پزشک متخصص مراجعه کنید. |
| قیری سیاه، چسبنده و بد بو | خونریزی دستگاه گوارش مانندخونریزی معده | این وضعیت اورژانسی است. |
| سیاه،غیر چسبنده و بدون بو | مصرف قرص‌های آهن یا داروهای حاوی بیسموت | به پزشک متخصص مراجعه کنید. |
بیشتر بدانید: پری‌بیوتیک و هرآنچه که باید درباره آن بدانید!
۸- آیا باید نگران مدفوع نازک و کم باشید؟
اگر گهگاهی دچار مدفوع رشته‌ایی می‌‌شوید؛ جای نگرانی وجود ندارد. این مشکل می‌تواند به دلیل یبوست، بیماریهای انگلی و عفونت‌های روده‌ای، سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، هموروئید و یا سرطان روده بزرگ باشد.
داشتن مشکلات دیگر در کنار چنین دفعی مانند درد و سوزش در نواحی داخلی بدن می‌تواند علائمی از بیماری خاص باشد که با مراجعه به پزشک متخصص داخلی می‌توانید علت آن را جویا شده و به درمان بپردازید، همچنین می‌توانید علائم خود را از طریق مشاوره آنلاین با پزشک متخصص داخلی در میان بگذارید و راهنمایی کسب کنید.
۹- مردان دفع راحت‌تری دارند
رحم و تخمدان زنان باعث می‌شود تا طول روده در آنها بیشتر و لگن بزرگتری داشته باشند، به همین دلیل آنها نفخ بیشتری را تجربه می‌کنند و در عین حال مجبور هستند زمان بیشتری را برای دفع داشته باشند. کولون در زنان ۱۰ سانتیمتر بلندتر از مردان است.
بیشتر بدانید: سرطان روده (سرطان کولون یا کولورکتال)چیست و چه علائمی دارد
۱۰- مدفوع انسان خطری برای محیط زیست است
کمی عجیب به نظر می‌رسد اما مواد دفعی انسان در گوشه و کنار طبیعت باعث آسیب آن می‌شود. تعجب خواهید کرد اگر بدانید مدفوع‌هایی که در کوه، جنگل و بیابان رها شده‌اند، یکسال زمان می‌خواهند تا تجزیه شوند. این در حالی است که مدت زمان ماندگاری آنها در آب بسیار بیشتر است. این امر منجر به آلودگی زیست محیطی می‌شود. برای حل این مشکل لازم است چاله‌ایی به عمق ۲۰ سانت و قطر ۱۵ سانت حفر کنید و پس از دفع آن را با خاک بپوشانید. با این کار روند تجزیه باکتری‌‌ها را سرعت خواهید داد.
سخن آخر
هر گونه تغییر در اجابت مزاج و مدفوع می‌تواند نشاندهنده تغییر در عملکرد سیستم گوارشی بدن باشد. گاهی اوقات این تغییرات طبیعی بوده و گاهی اوقات با مشکلاتی مانند شکم درد، تهوع، استفراغ و تب همراه است. در چنین حالتی لازم است با متخصص گوارش مشورت داشته باشید.
بیشتر بدانید: مدفوع زرد رنگ نشانه چیست؟
چند سوال رایج درباره مدفوع
از دلایل شایع درد هنگام دفع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
یبوست
بواسیر (هموروئید)
شقاق (فیشر)
عفونت روده‌ای
بیماریهای التهابی روده (IBD) مثل کولیت اولسراتیو
حساسیت‌های غذایی
مشکلات پوستی مانند زگیل تناسلی که می‌تواند در نزدیکی یا روی مقعد باشد.
مدت زمان هضم غذا به نوع تغذیه بستگی دارد. مثلا فیبر، چربی و پروتئین به مدت زمان بیشتری نیاز دارند. به طور کلی این مدت زمان بین ۳۰ تا ۴۰ ساعت است.
برای این آزمایش به ۵ گرم نمونه نیاز است؛ یعنی به اندازه یک فندق.
نمونه باید در مدت زمان ۲ ساعت به آزمایشگاه ارسال شود. در صورت نگهداری نمونه در یخچال این مدت زمان به ۸ ساعت هم می‌رسد.
منابع: Emedicine Health | Medical News Today | Mayo Clinic
