فیستول چیست؟ یک راه بیراهه در بدن

فیستول (Fistula) چیزی جز یک ارتباط غیرطبیعی بین اندام‌های مختلف بدن نیست. در واقع این بیماری باعث می‌شود تا اعضای بدن به حریم یکدیگر تجاوز کنند. آنها را می‌توانید در هر قسمتی از بدن ببینید؛ اما با این حال برخی از آنها مانند فیستول مقعدی (Anal Fistula) بسیار شایع‌تر هستند. اگر به فکر درمان آنها نباشید، در معرض عفونت و انتشار آلودگی به خون قرار خواهید گرفت. البته این موضوع نباید باعث نگرانی شما شود؛ چراکه برای درمان آن راه‌حل‌های شناخته‌شده و موثری وجود دارد. پزشکان گوارش برای درمان و مدیریت آن از دارودرمانی و جراحی (فیستولوتومی، fistulotomy) استفاده می‌کنند. مطالعه مجله درمانکده اطلاعات بیشتری را دربارهٔ این بیماری به شما ارائه می‌دهد.

بیشتر بدانید: علت خارش مقعد چیست و چگونه آن را درمان کنیم؟

فیستول چیست؟

اندام‌های بدن در عین‌حال که مستقل از یکدیگر کار می‌کنند یک ارتباط موثر با هم دارند. فیستول به بیان ساده یعنی اینکه ۲ عضو از بدن مانند رگ‌ها، اندام‌ها، مجراها و… به شکلی غیرمتعارف در ارتباط با یکدیگر هستند.

انواع بیماری فیستول در زنان و مردان چیست؟

از رایج‌ترین انواع فیستول‌ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

فیستول مقعدی (Anal Fistula)

این بیماری در مقعد به سه شکل بروز می‌کند:

1. آنورکتال (anorectal fistula): که بین کانال مقعد و پوست اطراف دهانهٔ آن ایجاد می‌شود.
2. رکتوواژینال (rectovaginal) یا آنوواژینال (anovaginal): که سوراخی بین مقعد و واژن بوجود خواهد آمد.
3. کولو واژینال (colovaginal): که کانالی بین روده بزرگ و واژن است.

بیشتر بدانید: مقعد چیست؟

علائم فیستول مقعدی چیست؟

از رایج‌ترین علائم این بیماری‌ نشیمنگاهی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تب که می‌تواند با لرز همراه باشد.
• قرمزی و تحریک‌پذیری پوست در اطراف مقعد.
• بوی بد از مقعد
• درد در ناحیه مقعد که با نشستن، راه رفتن و یا سرفه کردن بدتر می‌شود.
• حرکت دردناک روده و خونریزی مقعدی

بیشتر بدانید: علت درد و تیر کشیدن مقعد چیست؟

علت بوجود آمدن فیستول مقعدی چیست؟

این بیماری معمولا به دلیل آبسه مقعدی ایجاد می‌شود؛ منظور از آبسه، کیستی پُر از چرک در ناحیه مقعد است. زمانی که آنها به‌طور کامل و موثر درمان نمی‌شوند، زمینه را برای ایجاد یک اتصال غیرطبیعی در اندام‌های ناحیهٔ مقعد فراهم می‌کنند.

بیشتر بدانید: شقاق مقعدی چیست؟

فیستول روده‌ای (Intestines Fistula)

پزشکان متخصص به این نوع بیماری فیستول انتروانتریک (enteroenteric fistula) می‌گویند. در این شرایط بین ۲ قسمت روده یک مسیر غیرطبیعی وجود دارد.

علائم فیستول روده‌ای

• دردهای شکمی
• درد در ناحیه دستگاه تناسلی و مقعد
• عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری
• نفخ
• اسهال شدید
• عبور مدفوع یا گاز روده در معده، مثانه یا واژن
• کاهش وزن ناخواسته

بیشتر بدانید: علت و علائم خونریزی مقعدی چیست؟

علت فیستول روده‌ای چیست؟

پزشکان معتقد هستند که بیماری‌های زمینه‌ایی مانند بیماری کرون (Crohn’s disease) و کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis) و به‌طور کلی بیماری‌های التهابی روده (IBD)، می‌توانند منجر به بروز این عارضه شوند. در کنار آن عفونت‌های شکمی ناشی از جراحی، آسیب و تروما نیز از ریسک فاکتورهای این عارضه به‌شمار می‌روند.

فیستول دستگاه ادراری (Urinary tract Fistula)

در این حالت بین مثانه و رحم یک کانال اضافه ایجاد می‌شود. البته ممکن است این کانال بین واژن و مجرای ادراری نیز دیده شود.

علائم فیستول دستگاه ادراری

• تکرر ادرار
• درد هنگام دفع ادرار
• دفع باد یا مدفوع هنگام ادرار کردن
• ادرار بدبو و کدر

در صورت لزوم می توانید با دکتر گوارش آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به فوق تخصص گوارش مراجعه کنید.

علت فیستول دستگاه ادراری چیست؟

فاکتورهایی مانند زایمان، جراحی لگن، پرتودرمانی، عفونت مثانه یا ضربه می‌توانند ریسک بروز این عارضه را افزایش دهند.

بیشتر بدانید: بیماری سوزش مقعد به چه علت به وجود می‌‌آید؟

فیستول در آقایان و زنان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک متخصص گوارش در مرحلهٔ اول به بررسی علائم بیماری و سابقهٔ پزشکی بیمار می‌پردازد. مثلا ممکن است از شما در مورد بیماری‌های عفونی که قبلا به آنها مبتلا بوده‌اید یا جراحی‌هایی که در گذشته انجام داده‌اید، سوال کند. بنابراین بهتر است اطلاعات کاملی در این زمینه برای پزشک حاضر کنید. پس از آن با توجه به نوع فیستول، معاینهٔ فیزیکی را انجام خواهد داد. پزشک در ناحیهٔ آسیب‌دیده به‌دنبال علائمی مانند ترشحات غیرطبیعی و عفونت است. در ادامه برای ارزیابی دقیق وضعیت بیمار، از سایر تکنیک‌های تشخیصی استفاده خواهد کرد که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

تست‌های تصویربرداری

این آزمایش‌ها اطلاعات دقیقی از محل، اندازه و وسعت بیماری را نشان می‌دهند. این تست‌های تصویربرداری عبارتند از:

• تصویربرداری اولتراسوند (Ultrasound): که در آن امواج صوتی، تصاویر را تهیه می‌کنند.
• سی‌تی اسکن (CT scans): که در آن با کمک اشعهٔ ایکس و پردازش کامپیوتری، تصاویر مقطعی از بدن تهیه می‌شود.
• MRI: که در آن از میدان مغناطیسی و اشعهٔ ایکس برای تصویربرداری استفاده می‌شود. این تکنیک جزئیات بیماری را نشان می‌دهد.

فیستولوگرام (Fistulogram)

در این تکنیک پزشک، یک رنگ کنتراست به فیستول تزریق می‌کند. در ادامه با کمک اشعه ایکس وضعیت آن بررسی خواهد شد.

آندوسکوپی (Endoscopy)

با توجه به محل فیستول، پزشک متخصص از تکنیک‌های آندوسکوپی، کولونوسکوپی (colonoscopy)یا سیگموئیدوسکوپی (sigmoidoscopy) استفاده خواهد کرد.

این تکنیک‌ها ساز‌وکاری مشابه دارند و با توجه به اندام درگیر، پزشک از آنها استفاده می‌کند. آندوسکوپ لولهٔ باریک و منعطفی است که در انتهای آن یک دوربین قرار دارد. پزشک از طریق برش‌های کوچک یا اندام‌های بدن مانند مقعد و واژن، این ابزار را به سمت ناحیهٔ آسیب‌دیده هدایت می‌‌کند. دوربینی که در انتهای آن قرار دارد، تصاویر دقیق و زنده‌ایی را به مانیتور ارسال خواهد کرد. پزشک با بررسی آنها می‌تواند جزییات بیماری را به دقت تشخیص دهد و اقدامات درمانی را آغاز کند.

کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی در بررسی کولون و رکتوم (مقعد) کاربرد دارند، در حالی که سیستوسکوپی برای ارزیابی مجرای ادراری مورد توجه پزشکان قرار می‌گیرد.

بیشتر بدانید: زگیل مقعدی چیست؟

شیوه‌های درمان فیستول چیست؟

پزشک معالج با توجه به فاکتورهایی مانند محل، اندازه، شدت، علت زمینه‌ای و وضعیت بیمار، گزینهٔ درمانی را انتخاب می‌کند. تکنیک‌های درمانی انواع بیماری فیستول می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

داروها

از رایج‌ترین داروها در این زمینه می‌توان به انواع آنتی‌بیوتیک اشاره کرد. هدف این است تا عفونت ناشی از بیماری کنترل شود.

فیستولوتومی (Fistulotomy)

در طی آن پزشک مجرای غیرطبیعی را با چاقو باز و محتویات آن را خارج می‌کند. فیستولوتومی معمولا برای درمان فیستول مقعدی کاربرد دارد.

پُر کردن فیستول با چسب فیبرین (Fibrin Glue)

پزشک چسب‌ها را به داخل مجرا تزریق می‌کند تا بسته شود. این روش اغلب برای فیستول‌های کوچک مقعدی کاربرد دارد. بدن به مرور زمان این ماده را جذب می‌کند.

جراحی فلپ پیشرفته (Advancement Flap Surgery)

در موارد پیچیده‌تر، ممکن است یک روش فلپ پیشرفته انجام شود. این شامل برداشتن بافت سالم از ناحیه مجاور و استفاده از آن برای پوشاندن و بستن مجرا است. این تکنیک اغلب برای جراحی فیستول مقعدی استفاده می‌شود.

قرار دادن سِتون (Seton placement)

منظور از ستون یک نخ جراحی یا باند لاستیکی است که در مجرای فیستول قرار می‌گیرد. به این ترتیب این مجرا باز است و سرعت تخلیهٔ آن افزایش پیدا می‌کند. قرار دادن ستون اغلب برای فیستول‌های پیچیده یا پرخطر برای جلوگیری از عوارض و افزایش شانس بهبودی استفاده می‌شود.

برای برداشتن نخ فیستول نیز باید با پزشک مشورت داشته باشید و خودتان اقدام به خارج کردن آن نکنید.

عمل فیستول با لیزر (Laser Surgery)

در این تکنیک، پزشک با استفاده از لیزر، دیوارهٔ فیستول را تخریب می‌کند. این شیوهٔ درمان، درد کمتری را به بیمار تحمیل می‌کند و دورهٔ نقاهت کوتاه‌تری نیز دارد. جراحی لیزر در درمان فیستول مقعدی بیشتر کاربرد دارد.

بعد از جراحی فیستول چه باید کرد؟

پس از جراحی ممکن است با مقدار کمی ترشحات چرکی مواجه شوید که با گذشت زمان از شدت آنها کم می‌شود. توجه به نکات زیر روند بهبود را سریع خواهد کرد:

• ناحیه جراحی را تمیز نگه دارید: پزشک در این زمینه شما را راهنمایی خواهد کرد. به‌طور کلی باید از صابون ملایم و آب گرم برای شستشوی زخم فیستول استفاده و ناحیه را با یک حوله تمیز خشک کنید. صابون‌های تند یا معطر زخم را تحریک خواهند کرد.
• تعویض پانسمان: پزشک برای درمان زخم فیستول بعد از عمل، توصیه‌های لازم را به شما خواهد داد. شستشوی زخم فیستول با هدف پیشگیری از عفونت انجام می‌شود.
• داروها را طبق دستور پزشک به‌طور کامل مصرف کنید.
• از فعالیت‌های شدید خودداری کنید.
• رژیم غذایی مناسب داشته باشید.

توجه داشته باشید، این توصیه‌ها کلی هستند. هر بیمار با توجه به وضعیتی که دارد به مراقبت‌های خاص نیاز خواهد داشت.

فیستول در چند خط

فیستول یک مجرا یا کانال غیر طبیعی بین ۲ اندام بدن است. این بیماری انواع مختلفی دارد که نوع مقعدی آن شایع‌ است. جراحی و فیستولوتومی از شیوه‌های درمان مرسوم آن به‌شمار می‌روند. در حال حاضر بسیاری از پزشکان از جراحی لیزر برای درمان فیستول‌های مقعدی استفاده می‌کنند. درمانکده دوستدار سلامتی شما.

چند سوال دربارهٔ فیستول

منبع: my.clevelandclinic.org | hopkinsmedicine.org | merillife