فولیک اسید یا فولات (Folate) یکی از انواع ویتامین B است که برای ساخت گلبول‌های قرمز و گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و همچنین رشد طبیعی سلول‌های بدن ضروری است. آزمایش فولیک اسید که به عنوان تست B9 نیز شناخته می‌شود، در دوران بارداری برای رشد جنین اهمیت زیادی دارد. بدن ما به‌طور طبیعی فولات تولید نمی‌کند. این ماده ضروری از طریق مواد غذایی جذب بدن می‌شود. سبزیجات و خوراکی‌هایی مثل مرکبات، سبزی‌های تیره رنگ، سبزیجات برگ‌دار، غلات کامل غنی‌شده با ویتامین B سرشار از فولات هستند. آزمایش Folate برای بررسی دلایل کم‌خونی، نداشتن سوءتغذیه و همچنین برای خانم‌های باردار انجام می‌شود. اما مقدار نرمال فولیک اسید در آزمایش چقدر است و مهم‌ترین عوارض کمبود و بالا بودن این ماده ضروری در بدن چیست؟ در این مقاله از مجله درمانکده می‌توانید با همه چیز درباره آزمایش فولیک اسید آشنا شوید.
فهرست محتوا:
آزمایش فولات چیست؟
آزمایش فولات یک تست خون برای اندازه‌گیری میزان غلظت فولات در گلبول‌های قرمز خون است. فولات برای ساخت گلبول‌های قرمز خون، ترمیم سلول‌ها و ساخت DNA اهمیت زیادی دارد. فولات برای کمک به تکثیر سلول‌های جنین در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد. سطوح پایین فولات در بارداری منجر به نقص مغز و ستون فقرات در جنین می‌شود و می‌تواند زمینه ایجاد کم‌خونی مگالوبلاستیک (Megaloblastic anemia) را در جنین ایجاد کند. در این نوع کم‌خونی گلبول‌های قرمز کمتر، اما بزرگ‌تر از حالت طبیعی هستند.
بیشتر بدانید: آزمایش PTT چیست و چه زمانی تجویز می‌شود؟
بدن ما به‌طور طبیعی این ویتامین را تولید نمی‌کند و باید به صورت خوراکی آن را دریافت کند. بسیاری از سبزیجات سبز رنگ مثل اسفناج، کلم پیچ، کاهوی رومی، مرکبات، آب‌میوه‌های طبیعی، لوبیا، عدس، نخود خشک، مخمر، جگر، مارچوبه، کلم بروکلی و جوانه گندم حاوی فولات هستند.
بیشتر بخوانید: آزمایش فسفر (P) و تفسیر نتیجه آن
تفاوت فولات و اسید فولیک چیست؟
فولات شکل طبیعی ویتامین B9 در غذا است و اسید فولیک به فرم مصنوعی این ویتامین گفته می‌شود. معمولا از اصطلاحات اسید فولیک و فولات به جای هم استفاده می‌شود. وقتی گفته می‌شود اسید فولیک در مکمل‌ها و غذاهای غنی‌شده مثل برنج، ماکارونی، نان و برخی غلات صبحانه وجود دارد. اما فولات به صورت طبیعی در بسیاری از سبزیجات سبز رنگ مثل اسفناج، کلم پیچ، کاهوی رومی، مرکبات، آب‌میوه‌های طبیعی، لوبیا، عدس، نخود خشک، مخمر، جگر، مارچوبه، کلم بروکلی و جوانه گندم یافت می‌شود.
چرا باید آزمایش فولیک اسید انجام دهیم؟
اگر به کم‌خونی مبتلا هستید و یا رژیم غذایی مناسبی ندارید باید برای پیش‌بینی کمبود ویتامین B9 از آزمایش Folate استفاده کنید. زمانی که فرد به کم‌خونی مبتلا باشد، گلبول‌های قرمز کافی برای حمل اکسیژن به سلول‌های بدن وجود ندارد. کمبود فولات یکی از دلایل کم‌خونی است. زمانی فولات یا اسید فولیک کافی از طریق غذاها دریافت نشود، ممکن است بدن با کمبود فولات روبرو شود. از طرف دیگر انجام دادن آزمایش فولیک اسید برای خانم‌های باردار نیز اهمیت زیادی دارد، زیرا فولات یک ویتامین ضروری برای رشد جنین است و در صورت کمبود نوزاد را با عوارضی جدی روبرو می‌کند. بنابراین اگر باردار یا مبتلا به کم‌خونی هستید و یا علائم کمبود فولات را تجربه می‌کنید، بهتر است هر چه سریع‌تر با انجام تست B9 میزان فولات در خونتان را اندازه‌گیری کنید.
بیشتر بدانید: آزمایش LDH چیست؟
بیشتر بخوانید: انواع آزمایش خون؛ معرفی بهترین آزمایش‌ها
تفسیر آزمایش Folic Acid
نتایج آزمایش فولیک اسید با توجه به سن، جنسیت، سابقه سلامتی و همچنین شرایط هر فردی متفاوت است. از طرف دیگر محدوده طبیعی اسید فولیک در آزمایش نیز ممکن است در هر آزمایشگاهی متفاوت باشد.
معمولا مقدار نرمال فولیک اسید در آزمایش پلاسمای خون یا سرم خون در محدوده بین 2/5 تا 20 نانوگرم در میلی‌لیتر یا 4/5 تا 45/3 نانومول در لیتر در نظر گرفته می‌شود. مقدار نرمال اسید فولیک در گلبول‌های قرمز نیز از 140 تا 628 نانوگرم در میلی‌لیتر یا 317 تا 1422 نانومول در لیتر متغیر است. زمانی که نتیجه آزمایش کمتر از میزان طبیعی باشد، یعنی بدن شما با کمبود فولات روبرو است و از همین رو دکنر عمومی بعد از بررسی دقیق این مشکل، به شما کمک می‌کند تا با مصرف مکمل و غذاهای مفید مقدار فولات بدنتان را افزایش دهید. معمولا درمان بر اساس سن شما و این که باردار یا در دوران شیردهی هستید یا خیر تعیین می‌شود.
بیشتر بدانید: بیماری هیپراوریسمی خطرناک است؟
بیشتر بخوانید: آزمایش d3 و تفسیر جواب تست آن
علت فولیک اسید بالا در آزمایش خون
اگر بعد از آزمایش Folate یا تست B9 متوجه شده‌اید که میزان فولات در بدن شما بسیار زیاد است، به این معنا است که در رژیم غذایی شما فولات به مقدار زیادی وجود دارد و یا از مکمل‌های غنی از اسید فولیک استفاده می‌کنید. فولات یک ویتامین محلول در آب است و از همین رو بدن به راحتی مقدار اضافه فولیک اسید را به صورت ادرار از بدن خارج می‌کند. برخی اوقات بالا بودن مقدار فولیک اسید در آزمایش Folate نشان می‌دهد که بدن شما با کمبود ویتامین B12 روبرو شده است. زمانی که بدن با کمبود ویتامین B12 روبرو شود، فولات در بدن جمع می‌شود. درواقع بدن ما برای استفاده از فولات به ویتامین B12 نیاز دارد و از همین رو کمبود B12 می‌تواند سبب بالا رفتن میزان B9 در آزمایش فولیک اسید شود.
علت فولیک اسید پایین در آزمایش خون
اگر در آزمایش فولیک اسید مقداری این ماده در بدن شما کم باشد، به این معنا است که شما به مقدار کافی از غذاهایی که حاوی ویتامین B9 یا فولات هستند، استفاده نکرده‌اید. از طرف دیگر اعتیاد به الکل و اختلالات غذایی مثل بی‌اشتهایی عصبی نیز موجب کاهش فولات در آزمایش خون می‌شود. در بسیاری از افراد نیز ممکن است مشکلاتی در جذب فولات در بدن وجود داشته باشد. کمبود ویتامین C، ابتلا به بیماری‌های کبدی، بیماری سلیاک ( Celiac disease) و بیماری کرون (IBD) موجب می‌شود تا جذب فولات در بدن کاهش پیدا کند و فرد با کمبود این ماده در بدن روبرو شود.
علائم و عوارض بالا بودن فولیک اسید
معمولا بالا بودن فولیک اسید مشکل خاصی برای بدن ایجاد نمی‌کند. ازآنجایی‌که فولیک اسید یک ویتامین محلول در آب است، زمانی که در بدن زیادتر از حالت طبیعی وجود داشته باشد، به وسیله ادرار از بدن خارج می‌شود. اگر مقدار دریافتی اسید فولیک زیادتر از نیاز بدن باشد و یا این موضوع در اثر کمبود ویتامین B12 ایجاد شود، ممکن است اسید فولیک در خون تجمع پیدا کند. از رایج‌ترین عوارض بالا بودن فولیک اسید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- اسهال
- بی‌خوابی
- مشکلات گوارشی
- جوش
- کمبود روی
- بی‌حسی دهان
- خستگی
- عدم تمرکز
- روان‌پریشی
- کاهش اشتها
- تحریک‌پذیری
- تلخ شدن طعم دهان
- افسردگی
- تشنج
- آلرژی
بیشتر بخوانید: بالا بودن fe در آزمایش خون چه علائمی دارد؟
بیشتر بدانید: hgb در آزمایش خون چیست؟
علائم و عوارض کمبود تست فولات
اگر میزان فولات در بدن شما کمتر از میزان طبیعی آن باشد معمولا با علائمی روبرو خواهید شد. در ادامه می‌توانید با علائم و نشانه‌های کمبود فولات آشنا شوید.
- اسهال
- سرگیجه
- احساس خستگی
- از دست دادن اشتها
- نامنظم شدن ضربان قلب
- گیجی
- پارانویا
- رنگ‌پریدگی پوست
- زخم شدن دهان و زبان
- تحریک‌پذیری
- تنگی نفس
- بی‌حسی انگشتان دست و پا
- فراموشی
- حالت تهوع
بیشتر بخوانید: آزمایش fbs چیست؟ تفسیر نتیجه تست آن
سخن نهایی
فولیک اسید یک ویتامین ضروری و مهم در بدن ما است که کمبود و یا حتی افزایش این ویتامین در بدن می‌تواند مشکلاتی جدی در سلامتی ما ایجاد کند. کمبود ویتامین B9 یا فولات در بدن مادران باردار اهمیت زیادی بر رشد و سلامت جنین دارد. در صورتی که گیاهخوار هستید و یا رژیم غذایی خاصی را دنبال می‌کنید و یا با علائم خاصی از کمبود یا افزایش میزان فولات در بدن روبرو شده‌اید، بهتر است حتما با یک پزشک متخصص در این مورد مشورت کنید. برای ارتباط آسان‌تر می‌توانید از طریق امکان مشاوره آنلاین با بهترین دکتر‌های عمومی از طریق صوتی یا تصویری تماس حاصل فرمایید و توسط دکتر ویزیت شوید.
برای رزرو نوبت آنلاین پزشکی کلیک کنید.
سوالات متداول
تغذیه نامناسب، گیاهخوار بودن، نوشیدن بیش از حد الکل، بالا بودن سن، سیگار کشیدن، بارداری، استفاده از قرص‌های بارداری و همچنین ابتلا به برخی از بیماری‌ها و مصرف داروهایی خاص موجب کاهش فولات در بدن می‌شود.
برای آزمایش Folate یا تست B9 معمولا توصیه می‌شود که برای 6 تا 8 ساعت از هیچ‌گونه ماده غذایی استفاده نکنید و ناشتا باشید. به خاطر داشته باشید که قبل از آزمایش به پزشک در مورد همه داروهای گیاهی و شیمیایی و مکمل‌هایی که مصرف کرده‌اید اطلاع دهید.
معمولا عوامل متعددی بر نتیجه آزمایش فولیک اسید موثر هستند. افرادی به تشنج مبتلا هستند و از داروهای ضد تشنج استفاده می‌کنند، افراد مبتلا به سرطان که تحت شیمی‌درمانی قرار دارند و همچنین کسانی که دیالیز کلیه انجام می‌دهند و یا اخیرا تحت جراحی قرارگرفته‌اند و یا به بیماری کرون یا سلیاک مبتلا هستند، ممکن است دچار کمبود فولات شوند و نتیجه آزمایش آن‌ها تحت تاثیر بیماری و داروهایی که مصرف می‌کنند قرار بگیرد.
منابع: healthmatters، urmc.rochester، healthdirect
