پزشکان آزمایش آهن خون را به منظور بررسی فقر آهن، وضعیت گلبول‌های قرمز خون و انواع کم خونی (آنمی، anaemia) تجویز می‌کنند. تفسیر آزمایش fe، معمولا در کنار نتایج آزمایش cbc (تست شمارش کامل خون) انجام می‌شود. البته پزشک برای ارزیابی بیشتر احتمالا آزمایش tibc و آزمایش ferritin را نیز توصیه می‌کند. آهن خون در برگه آزمایش را با علامت اختصاری Ir (Iron Level) نیز می‌بینید.این مقاله از مجله درمانکده به تست fe، رنج نرمال آهن خون، علت افزایش و کاهش fe در خون پرداخته است. همچنین سعی کرده‌ایم نکاتی در مورد تفسیر آزمایش آهن خون را با شما در میان بگذاریم.
انواع آزمایش آهن خون
آزمایش fe
بهتر است این آزمایش خون را با نام تست سرم آهن (serum iron) معرفی کنیم. سرم مایعی از خون است که پس از حذف گلبول‌های قرمز و دیگر اجزای خون باقی می‌ماند. این تست فقط به شما در مورد سطح آهن بدن اطلاعات می‌دهد؛ یعنی می‌گوید سطح fe در بدن پایین یا بالا است. اگر پزشک در نتایج آزمایش CBC یا همان شمارش کامل سلول‌های خونی، به مورد مشکوکی برخورد کند، این تست را برای بررسی بیشتر تجویز خواهد کرد.
بیشتر بدانید: آزمایش آنتی ژن اولیه (EA) چیست؟
آزمایش tibc یا (ظرفیت اتصال آهن کامل)
برای اینکه بدانید آزمایش TIBC در خون (Total iron-binding capacity) چیست؛ باید با پروتئینی به نام ترانسفرین آشنا شوید. این پروتئین در کبد ساخته می‌شود و جذب آهن در خون را تنظیم می‌کند. به بیان ساده‌تر ، اگر ترانسفرین وجود نداشته باشد، جذب آهن در خون مختل خواهد شد. حالا اگر موجودی ترانسفرین در جریان خون پایین باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟ واضح است که سطح جذب FE پایین می‌آید و با فقر آهن مواجه می‌شوید. آزمایش TIBC کل آهنی که توسط این پروتئین به خون متصل می‌شود را ارزیابی و اندازه‌گیری می‌کند.
بیشتر بدانید: تست تبخال تناسلی چگونه انجام می شود؟
آزمایش ترانسفرین (Transferrin test)
این تست به طور مستقیم سطح پروتئین ترانسفرین در خون را اندازه‌گیری می‌کند. سطح این پروتئین به فاکتورهایی مانند رژیم غذایی و عملکرد کبد بستگی دارد.
آزمایش ferritin
تست ferritin به میزان ذخیره آهن بدن اشاره دارد. فریتین پروتينی است که وظیفه ذخیره کردن FE را برعهده دارد. هر زمان که بدن با کمبود آهن مواجه شود، این پروتئين شروع به آزاد کردن این ماده معدنی می‌کند. فریتین بالا می‌تواند نشانه‌ایی از مسمومیت آهن یا بیماری‌هایی مانند لوسمی، سیروز، هپاتیت مزمن باشد. علت پایین بودن فریتین خون نیز عمدتا به فقر آهن باز می‌گردد. البته شرایطی مانند خونریزی‌های قاعدگی در زنان و خونریزی‌های داخلی نیز در کاهش سطح ferritin تاثیرگذار هستند.
در صورت لزوم می توانید از طریق مشاوره با دکتر آنلاین داخلی مشورت کنید و می توانید حضوری نیز به متخصص داخلی مراجعه کنید.
بیشتر بدانید: چه زمانی باید آزمایش ویتامین B12 داده شود؟
مقدار آهن در آزمایش خون چقدر باید باشد؟
نتایج آزمایش خون با توجه به سن و جنسیت می‌تواند براساس داده‌های جدول زیر باشد:
| سن و جنسیت | مقدار آهن در آزمایش خون |
| مردان | ۸۰-۱۸۰ mcg/dL (میکروگرم بر دسی‌لیتر) |
| زنان | ۶۰- ۱۶۰ mcg/dL |
| کودکان | ۱۵۰-۵۰ mcg/dL |
| نوزادان | ۲۵۰-۱۰۰ mcg/dL |
علت پایین بودن fe در آزمایش خون چیست؟
علت کاهش fe در خون را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- فقر آهن
- انواع کم خونی
- ناتوانی بدن در جذب آهن. برخی افراد به دلیل بیماری‌های زمینه‌ایی مانند سلیاک در جذب مواد معدنی مانند آهن و کلسیم با مشکل مواجه هستند.
- بارداری
- خونریزی‌های داخلی مانند خونریزی‌های دستگاه گوارش
- سیکل‌های قاعدگی سنگین در زنان
- کم کاری تیروئید
- نارسایی کلیه‌ها
بیشتر بدانید: آزمایش فسفر چیست؟
علائم کاهش fe در خون
کاهش آهن در خون می‌تواند با نشانه‌های زیر همراه باشد:
- احساس خستگی مفرط بدون انجام دادن کارهای سخت در طی روز
- پوست زرد و رنگ‌پریده
- سرگیجه بدون دلیل مشخص
- ناتوانی در تمرکز کردن
- سردردهای بی‌دلیل
- ریزش مو
- ناخن‌های شکننده
- ضربان قلب نامنظم
- ترک خوردن گوشه‌های دهان
بیشتر بدانید: آزمایش پروژسترون در زنان چیست؟
بالا بودن fe در آزمایش خون به چه معناست؟
علت افزایش fe در خون (Iron overload) به بیماری هموکروماتوز (Haemochromatosis) مربوط می‌شود. این بیماری به ۲ صورت ارثی و اکتسابی (ثانویه) بروز می‌کند. در طی آن میزان جذب آهن در بدن بیشتر از حد طبیعی است. مقادیر اضافه این ماده معدنی در اندام‌هایی مانند کبد، پانکراس (لوزالمعده) و قلب ذخیره می‌شود. به همین دلیل این افراد در معرض بیماری‌هایی مانند نارسایی کبدی، مشکلات قلبی و دیابت قرار می‌گیرند.
در هموکروماتوز ثانویه عواملی مانند تالاسمی، مصرف بیش از حد قرص‌های آهن، هپاتیت، انتقال خون و دیالیز طولانی مدت ریسک بروز این بیماری را افزایش می‌دهند.
علائم افزایش fe در خون
- دردهای عضلانی
- شکم درد
- احساس ضعف خستگی دائمی
- اختلالات نعوظ در مردان
- پریودهای نامنظم در زنان
بیشتر بدانید: آزمایش PTT چیست و چه زمانی تجویز می شود؟
آمادگی لازم برای انجام آزمایش fe
- شب قبل از آزمایش از مصرف غذاهایی که سرشار از آهن هستند، خودداری کنید. این غذاها شامل جگر و گوشت قرمز هستند.
- به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید. در این حالت وضعیت پایه بدن بررسی می‌شود.
- قبل از تست fe، فعالیت سنگین ورزشی نداشته باشید.
- اگر از مکمل‌های آهن استفاده می‌کنید، بهتر است ۱۲ ساعت قبل از خونگیری، مصرف آنها قطع شود.
- بهتر است در ساعات اولیه صبح برای نمونه‌گیری به آزمایشگاه مراجعه کنید.
بیشتر بدانید: بهترین آزمایش حساسیت غذایی چیست؟
نحوه انجام تست fe چگونه است؟
برای این تست، خونگیری از ورید بازویی انجام می‌شود. برای نوزادان، نمونه‌گیری از پاشنه پا انجام خواهد شد. پس از خونگیری بهتر است برای مدت کوتاهی بنشینید و بلافاصله از جای خود بلند نشوید. این کار به پیشگیری از سرگیجه کمک می‌کند.
تفسیر و خواندن جواب آزمایش آهن خون
تفسیر جواب آزمایش Fe را فقط از پزشک درخواست کنید. چراکه او با توجه به فاکتورهایی مانند بیماری‌های زمینه‌ایی، داروها، سن، جنسیت و وضعیت سلامتی عمومی نتیجه را اعلام خواهد کرد.
به‌طور کلی برای خواندن جواب آزمایش آهن خون باید با علائم اختصاری برگه آزمایش آشنا باشید. با مقایسهٔ رِنج نرمال و نتیجه آزمایش می‌توانید اطلاعات کلی راجع به آن را متوجه شوید. در هر برگه آزمایش عناوین زیر را می‌بینید:
| اصطلاحات برگه آزمایش خون | معنی علائم اختصاری برگه آزمایش |
| test | نام آزمایش |
| Result | نتیجه آزمایش |
| unit | واحد اندازه‌گیری |
| reference range | محدوده ٔ نرمال |
| Age | سن |
| gender | جنسیت |
| Female | زن |
| male | مرد |
| infant | نوزاد |
| newborn | نوزاد تازه متولد شده |
بیشتر بدانید: آزمایش فولات چیست؟ بررسی جواب آزمایش آن
سخن آخر
آهن، ماده معدنی است که بدن به تنهایی نمی‌تواند آن را بسازد رژیم غذایی بهترین راه برای تامین آن به‌شمار می‌رود. فقر آهن یکی از مشکلات رایج است که پزشکان با آزمایش آهن خون (آزمایش Fe) متوجه آن می‌شوند. این ماده معدنی نقش مهمی در ساخت گلبول‌های قرمز خون دارد. کاهش سطح آن به معنای کاهش میزان این سلول‌های خونی هستند. هرچقدر سطح گلبول‌های قرمز خون کم باشد، به همان میزان بدن در تامین اکسیژن و مواد مغذی برای اندام‌های مختلف، با مشکل مواجه می‌شود. مصرف مکمل آهن، از راه‌های موثر برای درمان فقر آهن است. درمانکده دوستدار سلامتی شما.
سوالات رایج
درد قفسه سینه
تپش قبل
احساس ضعف و خستگی
کاهش وزن بی‌دلیل
ریزش مو
کاهش میل جنسی
مشکلات قلبی
• زنان بالغ: ۱۰-۱۵۰ ng/dl
• مردان بالغ: ۱۲-۳۰۰ ng/dl
• کودکان ۶ ماهه تا ۱۵ سال : ۷۰-۱۴۲ ng/dl
• کودکان بین ۲ تا ۵ ماه: ۵۰-۲۰۰ ng/dl
• کودکان کمتر از یک ماه: ۲۰۰-۶۰۰ ng/dl
• نوزادان: ۲۵ – ۲۰۰ ng/dl
آهن در برگه آزمایش خون با علامت اختصاری fe یا Ir نمایش داده می‌شود.
مصرف قرص آهن با معده خالی به جذب بیشتر این ماده معدنی کمک می‌کند. چنانچه مشکی در این زمینه دارید، بهتر است ۲ ساعت بعد از صرف وعده اصلی، مکمل را مصرف کنید. همچنین باید بدانید مصرف ویتامین C به جذب بهتر آهن کمک می‌کند.
منبع: medlineplus.gov | webmd | mayoclinic.org
