ویتامین D یکی از مهم‌ترین ویتامین‌های مورد نیاز بدن است که در غذاهای گیاهی و غذاهای غنی شده به شکل ویتامین D2 و در غذاهای حیوانی به شکل ویتامین D3 یافت می‌شود. این ویتامین برای سلامت استخوان‌ها و بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن ضروری است. به همین دلیل، بررسی کاهش و افزایش سطح آن در خون از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر می‌خواهید با آزمایش ویتامین D3 (آزمایش vit d3) و نحوه تفسیر آن آشنا شوید، مقاله امروز مجله درمانکده را تا انتها بخوانید.
فهرست محتوا
آزمایش ویتامین D3 چیست؟
شما از سه طریق ویتامین D مورد نیاز خود را دریافت می‌کنید:
- نور خورشید: وقتی پوست در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، در بدن ویتامین D ساخته می‌شود.
- رژیم غذایی: بعضی از غذاها مثل زرده تخم‌مرغ و ماهی‌های چرب حاوی ویتامین D هستند.
- مکمل‌های غذایی: در بسیاری از مکمل‌ها ویتامین D یافت می‌شود.
بیشتر بدانید: آزمایش آنتی ژن اولیه (EA) چیست؟
قبل از اینکه بدن بتواند از ویتامین D استفاده کند، کبد باید آن را به ۲۵-هیدروکسی ویتامین D تبدیل کند. در آزمایش خون غالبا ۲۵-هیدروکسی ویتامین D اندازه‌گیری می‌شود که دقیق‌ترین راه برای بررسی سطح این ویتامین است. در بعضی از آزمایش‌ها کل ویتامین D (شامل D2 و D3) گزارش می‌شود، اما در تعدادی از آن‌ها ممکن است بتوانید نتایج D2 و D3 را به طور جداگانه ببینید.
کلیه‌های شما ۲۵-هیدروکسی ویتامین D را به شکل فعال ویتامین D تبدیل می‌کنند. ویتامین D فعال به بدن اجازه می‌دهد که از کلسیم برای ساخت استخوان استفاده کند و به سایر سلول‌ها کمک می‌کند که به خوبی وظایف خود را انجام دهند. اگر به مشکلات کلیوی مبتلا باشید یا سطح کلسیم خون‌تان غیرطبیعی باشد، ممکن است پزشک آزمایش ویتامین D فعال را تجویز کند. اما این آزمایش معمولا برای بررسی کافی بودن سطح ویتامین D خون استفاده نمی‌شود.
علائم بالا بودن ویتامین D3 در خون
زیاد بودن ویتامین D در بدن (هیپرویتامینوز D) می‌تواند سطح کلسیم را در خون افزایش دهد که به این وضعیت «هیپرکلسمی» می‌گویند. علائم هیپرکلسمی عبارتند از:
- خستگی
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- تشنگی بیش از حد
- ادرار بیش از حد
- کم آبی بدن
- یبوست
- تحریک‌پذیری و عصبی بودن
- شنیدن صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)
- ضعف عضلانی
- حالت تهوع و استفراغ
- سرگیجه
- سردرگمی
- فشار خون بالا
- بی‌نظمی ضربان قلب
در طولانی‌مدت درمان نکردن هیپرویتامینوز D به بروز مشکلات زیر منجر می‌شود:
- سنگ کلیه
- آسیب کلیه
- نارسایی کلیه
- کاهش بیش از حد استخوان
- کلسیفیکاسیون (سخت شدن) شریان‌ها و بافت‌های نرم
در صورت داشتن چنین علائمی از طریق مشاوره با دکتر آنلاین داخلی مشورت کنید و در صورت لزوم به متخصص داخلی مراجعه کنید.
بیشتر بدانید: علت بالا بودن TIBC در خون چیست؟
علائم پایین بودن ویتامین D3 در خون
بدون انجام آزمایش ویتامین D3 به سختی می‌توان کمبود این ویتامین را تشخیص داد، چرا که علائم ممکن است بعد از چند ماه یا چند سال ظاهر شوند. گاهی اوقات هم احتمال دارد فرد اصلا علائمی نداشته باشد. با در نظر گرفتن این موضوع، از علائم مهم کمبود ویتامین D می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تضعیف سیستم ایمنی بدن و ابتلا به انواع بیماری‌ها و عفونت‌ها به طور مکرر
- خستگی
- درد استخوان و کمر
- افسردگی
- اختلال در فرآیند ترمیم زخم‌ها
- کاهش تراکم استخوان
- ریزش مو
- درد عضلانی
- اضطراب
بیشتر بدانید: چه زمانی باید آزمایش ویتامین B12 داده شود؟
بیشتر بدانید: علایم کمبود منیزیم در بدن چیست؟
علت بالا بودن ویتامین D3 در خون
معمولا خوردن غذاهای غنی از ویتامین D یا قرار گرفتن در معرض نور خورشید باعث هیپرویتامینوز نمی‌شود. با این حال، در چند سال اخیر استفاده از تخت‌های برنزه موارد ابتلا به هیپرویتامینوز D را افزایش داده است.
عامل دیگری که می‌تواند روی آزمایش D3 تاثیر بگذارد و سطح این ویتامین را افزایش دهد، زیاده‌روی در مصرف مکمل است. اکثر بزرگسالان در طول روز به 600 واحد بین‌المللی ویتامین D نیاز دارند. پزشکان ممکن است برای مدت کوتاهی دوزهای بالاتر را برای درمان کمبود ویتامین D، دیابت و بیماری قلبی تجویز کنند، اما استفاده روزانه از مکمل‌ها برای مدت طولانی برای بدن سمی است. در افراد مبتلا به بیماری‌های زیر احتمال مسمومیت با ویتامین D در اثر مصرف مکمل بالا است:
- بیماری کلیوی
- بیماری کبدی
- بیماری سل
- سارکوئیدوز
- هیستوپلاسموز (یک نوع عفونت قارچی)
بعضی از داروهای تجویزی که برای درمان فشار خون بالا (دیورتیک‌های تیازیدی) و بیماری‌های قلبی (دیگوکسین) استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث افزایش ویتامین D در خون شوند. استروژن درمانی و مصرف طولانی‌مدت آنتی اسیدها و ایزونیازید (داروی ضدسل) هم می‌تواند در افزایش سطح ویتامین D نقش داشته باشد.
علت پایین بودن ویتامین D3 در خون
عوامل زیر احتمال کمبود ویتامین D را افزایش می‌دهند و باعث غیرطبیعی بودن نتیجه آزمایش ویتامین D3 می‌شوند:
- تیره بودن رنگ پوست
- افزایش سن
- اضافه وزن یا چاقی
- مصرف ناکافی غذاهای غنی از ویتامین D
- زندگی در مناطقی که از خط استوا دور هستند
- خارج نشدن از خانه برای مدت طولانی
- کار در شیفت شب
- ابتلا به بیماری‌های مزمن مثل بیماری کبدی
- ابتلا به بیماری‌هایی که روی جذب مواد مغذی تاثیر می‌گذارند، مثل بیماری کرون یا بیماری سلیاک
- انجام جراحی بای‌پس معده
- استفاده از داروهایی که متابولیسم ویتامین D را تحت تاثیر قرار می‌دهند، مثل استاتین‌ها و استروئیدها
بیشتر بدانید: آزمایش هپاتیت A چگونه انجام می شود؟
تفسیر آزمایش ویتامین D3
سطوح نرمال ویتامین D می‌تواند بین آزمایشگاه‌های مختلف، متفاوت باشد. بنابراین، هنگام تفسیر نتیجه تست ویتامین D3 باید به این نکته توجه کنید. با این حال، غالبا مقدار این ویتامین در خون به شکل زیر طبقه‌بندی می‌شود:
| بر حسب نانوگرم در میلی‌لیتر (ng/mL) | بر حسب نانومول در لیتر (nmol/L) | |
| کمبود ویتامین D | کمتر از 12 | کمتر از 30 |
| ناکافی بودن ویتامین D | 12 تا 20 | 30 تا 50 |
| نرمال بودن سطح ویتامین D | 20 تا 100 | 50 تا 250 |
| افزایش خطر مسمومیت با ویتامین D | بالاتر از 100 | بالاتر از 250 |
درمان سطوح غیرطبیعی ویتامین D
درمان به نتیجه آزمایش ویتامین D3 بستگی دارد. بعد از شروع درمان، پزشک به طور مرتب تا زمانی که سطح ویتامین D به حالت عادی برگردد، مقدار آن را در خون اندازه‌گیری می‌کند.
درمان هیپرویتامینوز D
پزشک احتمالا به شما توصیه می‌کند که فورا مصرف مکمل ویتامین D را متوقف کنید. همچنین ممکن است از شما بخواهد که به طور موقت مقدار کلسیم را در رژیم غذایی خود کاهش دهید. در بعضی موارد، کورتیکواستروئیدها یا بیس‌فسفونات‌ها می‌توانند آزادسازی کلسیم را از استخوان‌ها سرکوب کنند.
بیشتر بدانید: آزمایش B9 و تفسیر نتیجه آن
درمان کمبود ویتامین D
اگر نتیجه آزمایش ویتامین D3 کمتر از حد طبیعی باشد، پزشک راه‌کارهای زیر را برای رفع این مشکل توصیه می‌کند:
1. مکمل درمانی
مکمل‌های خوراکی بهترین درمان برای کمبود ویتامین D هستند. شما به راحتی می‌توانید این مکمل‌ها را بدون نیاز به نسخه پزشک بخرید، اما باید در مورد میزان مصرف آن‌ها با پزشک مشورت کنید. برای کمبود شدید، ممکن است پزشک دوز بالای ویتامین D را توصیه کند که 50 هزار واحد بین‌المللی است. گاهی اوقات هم ممکن است ویتامین D تزریقی را پیشنهاد دهد.
منیزیم به فعال شدن ویتامین D کمک می‌کند، بنابراین بهتر است این ماده معدنی را هم مصرف کنید.
2. خوردن غذاهای غنی از ویتامین D
مصرف غذاهای مملو از ویتامین D می‌تواند به درمان کمبود این ویتامین کمک کند. غذاهای حاوی ویتامین D عبارتند از:
- ماهی‌های چرب مثل سالمون
- زرده تخم‌مرغ
- جگر گاو
- غذاهای غنی شده با ویتامین D
از آنجا که نور خورشید منبع طبیعی ویتامین D است، احتمال دارد پزشک از شما بخواهد که زمان بیشتری از روز را در بیرون از خانه سپری کنید. با این حال، باید به اثرات منفی اشعه ماوراء بنفش توجه داشته باشید و از مواجهه بیش از حد با نور خورشید بپرهیزد. معمولا 15 دقیقه تماس با نور خورشید (بدون کرم ضدآفتاب) برای ساخت ویتامین D کافی است. در سایر زمان‌ها حتما از کرم ضدآفتاب استفاده کنید.
بیشتر بدانید: تست تبخال تناسلی چگونه انجام می شود؟
سوالات متداول
اگر نتیجه آزمایش ویتامین D3 غیرطبیعی باشد، پزشک با بررسی سابقه پزشکی شما و داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، می‌تواند علت بروز این مشکل را مشخص کند. از سایر تست‌های مورد نیاز می‌توان به اندازه‌گیری کلسیم و فسفر خون (برای بررسی عملکرد کلیه)، آزمایش ادرار (برای بررسی دفع بیش از حد کلسیم در ادرار) و تصویربرداری از استخوان با اشعه ایکس اشاره کرد.
قطع یا کاهش مصرف مکمل‌های ویتامین D با دوز بالا می‌تواند از هیپرویتامینوز D جلوگیری کند. توصیه می‌شود در طول روز بیش از 4000 واحد بین‌المللی ویتامین D مصرف نشود.
ویتامین D در بدن وظایف مهمی دارد، از جمله: افزایش جذب کلسیم در روده و حمایت از سلامت استخوان‌ها، حفظ سلامت عضلات، تنظیم فعالیت سیستم ایمنی، کمک به رشد سلولی، کاهش التهاب و در نتیجه پیش‌گیری از بیماری‌های مختلف مثل روماتیسم و پسوریازیس و کنترل فشار خون.
کلام پایانی درباره آزمایش ویتامین D3
کاهش یا افزایش غیرطبیعی ویتامین D در خون می‌تواند به بروز عوارض جدی منجر شود. آزمایش ویتامین D3 تنها چیزی است که می‌تواند شما را از طبیعی بودن سطح این ویتامین در خون مطمئن کند. اگر فکر می‌کنید که ممکن است به کمبود ویتامین D یا هیپرویتامینوز آن مبتلا باشید، بهتر است با پزشک در مورد انجام تست ویتامین D3 صحبت کنید. برای این کار می‌توانید از پزشکان سایت درمانکده کمک بگیرید.
منابع: healthline, medlineplus, uptodate
