هپاتیت چیست؟ علائم، انواع و راه‌‌های تشخیص آن

کبد یکی از حیاتی‌ترین اندام‌های بدن است که نقش مهمی در سم‌زدایی، ذخیره مواد مغذی و تنظیم سوخت‌وساز بدن دارد. هرگونه التهاب یا آسیب در کبد می‌تواند عملکرد کل بدن را تحت تاثیر قرار دهد. یکی از بیماری‌هایی که سلامت کبد را به خطر می‌اندازد، هپاتیت است. این بیماری می‌تواند نتیجه عفونت ویروسی یا آسیب کبدی ناشی از نوشیدن الکل باشد. شناخت علائم، راه‌های انتقال و روش تشخیص هپاتیت، نقش مهمی در پیشگیری از بروز عوارض جدی دارد. در این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا هر آن چیزی که لازم است در مورد بیماری هپاتیت بدانید را با شما به اشتراک بگذاریم.

هپاتیت چیست؟

هپاتیت (Hepatitis) به معنی التهاب کبد است که می‌تواند در اثر عوامل مختلف مانند عفونت ویروسی، قرار گرفتن در معرض سمومی مانند مواد شیمیایی، الکل یا مواد مخدر و بیماری‌هایی که بر کبد تاثیر منفی بگذارند، ایجاد شود. این بیماری ممکن است با علائم ناگهانی بروز کند و پس از ۶ ماه از بین برود که به آن هپاتیت حاد می‌گویند. همچنین ممکن است از بین نرود و به آرامی بدتر شود. این هپاتیت مزمن است که باعث زخم شدن کبد (سیروز)، از دست دادن عملکرد کبد و در برخی موارد سرطان کبد می‌شود.

بیشتر بخوانید: آزمایش هپاتیت

علائم هپاتیت

علائم هپاتیت در زنان و مردان می‌تواند پنهان باشد و فرد متوجه تغییراتی در بدن خود نشود. با این حال، هپاتیت حاد ممکن است پس از گذشت مدت کوتاهی تغییراتی در بدن ایجاد کند. در چنین شرایطی، علائم بیماری هپاتیت در مردان و زنان شامل موارد زیر هستند:

• اسهال
• خستگی
• احساس ضعف یا ناراحتی عمومی
• تب (در صورت ابتلا به عفونت ویروسی)
• حالت تهوع یا از دست دادن اشتها
• درد در سمت راست بالای شکم
• درد عضلات و مفاصل

اگر هپاتیت مزمن باشد، آسیب بیشتری به کبد وارد می‌شود و ممکن است علائم دیگری همچون موارد زیر بروز کنند:

• گیجی، عدم تعادل یا خواب‌آلودگی (انسفالوپاتی کبدی)
• ادرار تیره رنگ و مدفوع روشن رنگ
• خارش پوست (خارش)
• زرد شدن پوست یا زرد شدن سفیدی چشم (یرقان)

گاهی‌اوقات ممکن است هپاتیت مزمن به آرامی پیش برود و علائم آن خفیف باشند. در حالی که علائم و نشانه‌های خفیف این بیماری هم باید جدی گرفته شوند تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود. بنابراین با مشاهده هر یک از علائم فوق، هرچه سریع‌تر نزد بهترین دکتر گوارش نوبت بگیرید. همچنین می‌توانید به صورت متنی، تماس تلفنی یا تصویری با متخصص آنلاین گوارش در ارتباط باشید.

انواع هپاتیت

هپاتیت به ۳ دسته اصلی ویروسی، سمی و خودایمنی تقسیم می‌شود. شایع‌ترین نوع این بیماری هپاتیت ویروسی است که خود انواع مختلف همچون A، B، C، D و E دارد. در ادامه در مورد انواع و راه های انتقال هپاتیت بیشتر توضیح می‌دهیم:

۱- هپاتیت A

این نوع التهاب کبدی بر اثر عفونت ویروس هپاتیت A یا همان (HAV) ایجاد می‌شود و یک بیماری حاد کوتاه‌مدت به‌شمار می‌آید. هپاتیت a از طریق مصرف غذا و نوشیدنی آلوده به مدفوع فرد آلوده منتقل می‌شود و بیشتر در کشورهایی با بهداشت ضعیف، شایع است. این بیماری معمولا ظرف چند ماه بهبود می‌یابد، اگرچه گاهی‌اوقات می‌تواند شدید و حتی تهدیدکننده زندگی باشد.

۲- هپاتیت B

ویروس هپاتیت B یا (HBV) عامل اصلی بروز این بیماری است که به صورت عفونت مزمن و طولانی‌مدت بروز می‌کند. هپاتیت b در خون فرد آلوده پخش می‌شود. این یک عفونت در سراسر جهان شایع است و معمولا از مادر باردار آلوده به نوزاد یا از طریق رابطه جنسی محافظت‌نشده و تزریق مواد مخدر منتقل می‌شود. این بیماری را به عنوان هپاتیت مزمن شناخته می‌شناسند؛ زیرا ممکن است به سیروز یا سرطان کبد تبدیل شود.

۳- هپاتیت C

HCV ناشی از هپاتیت C است و معمولا از طریق تماس با خون فرد آلوده منتقل می‌شود. همچنین استفاده مشترک از سوزن‌های تزریق مواد مخدر و تزریقات پزشکی ناامن می‌توانند از راه‌های انتقال آن باشند. هپاتیت c اغلب هیچ علامت قابل توجهی ایجاد نمی‌کند یا فقط علائمی شبیه آنفولانزا دارد؛ بنابراین بسیاری از افراد از ابتلای خود بی‌اطلاع هستند.

“Hepatitis C usually doesn’t have symptoms. Getting testing is the only way to know if you have hepatitis C. CDC recommends hepatitis C testing for all adults, all pregnant women, and for anyone who may have been recently exposed.”

هپاتیت C معمولا علائمی ندارد. انجام آزمایش تنها راه برای تشخیص ابتلا به هپاتیت C است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) آزمایش هپاتیت C را برای همه بزرگسالان، همه زنان باردار و هر کسی که اخیرا در معرض این بیماری قرار گرفته است، توصیه می‌کند.
به نقل از سایت: cdc

۴- هپاتیت D

این بیماری که بسیار نادر است، زمانی رخ می‌دهد که فرد به هپاتیت B مبتلا شده باشد. در واقع، فرد بدون التهاب کبدی از نوع B نمی‌تواند به HDV یا دلتا هپاتیت مبتلا شود. عفونت طولانی‌مدت هپاتیت d و هپاتیت B می‌توانند خطر ابتلا به مشکلات جدی مانند سیروز و سرطان کبد را افزایش دهند.

۵- هپاتیت E

در مناطقی که بهداشت فردی و اجتماعی رعایت نمی‌شود، احتمال ابتلا به هپاتیت E یا همان HEV افزایش پیدا می‌کند؛ زیرا این نوع التهاب کبدی بر اثر انتقال از آب دارای ویروس Hepatitis E، به‌ویژه آب آلوده به مدفوع انسانی یا از طریق خوردن برخی از انواع فرآورده‌های گوشتی ایجاد می‌شود. این بیماری نوعی عفونت حاد به‌شمار می‌آید که برای زنان باردار بسیار خطرناک است.

۶- هپاتیت سمی

این نوع Hepatitis می‌تواند از طریق قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی ایجاد شود. هپاتیت الکلی و هپاتیت ناشی از دارو انواع دیگری از هپاتیت سمی هستند. هپاتیت سمی می‌تواند حاد یا مزمن باشد.

۷- هپاتیت خودایمنی

هپاتیت خودایمنی یک نوع مزمن و نادر Hepatitis طولانی‌مدت است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به بافت کبد حمله کرده و آسیب وارد می‌کند. اگر کنجکاوید بدانید علت و علائم هپاتیت خود ایمنی چیست، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده بخوانید.

“Hepatitis spreads in different ways and over different periods of time. For example, if you have acute hepatitis A, you can spread the disease before you even know you’re sick and for a few weeks after your symptoms start. But if you have chronic hepatitis B, you’re contagious for the rest of your life.”

هپاتیت به روش‌های متفاوت و در دوره‌های زمانی مختلف شیوع پیدا می‌کند. برای مثال، اگر به هپاتیت A حاد مبتلا باشید، می‌توانید بیماری را قبل از اینکه حتی متوجه بیماری خود شوید و چند هفته پس از شروع علائم، منتقل کنید. اما اگر به هپاتیت B مزمن مبتلا باشید، تا آخر عمر ناقل بیماری خواهید بود.
به نقل از سایت: clevelandclinic

علت بیماری هپاتیت

در جدول زیر دلایل ایجاد التهاب کبدی ناشی از عفونت ویروسی را مشاهده می‌کنید:

نوع هپاتیت	علت ابتلا
A	قرار گرفتن در معرض آب و غذای آلوده به ویروس HAV
B	تماس با مایعات آلوده بدن به ویروس HBV همچون ترشحات واژن، خون و مایع منی
C	تماس با خون آلوده به ویروس HCV و استفاده مشترک از سرنگ یا وسایل پزشکی (میزان انتقال جنسی آن از سایر انواع هپاتیت کمتر است.)
D	تماس با خون آلوده به ویروس HDV و نیاز به وجود ویروس HBV
E	قرار گرفتن در معرض آب و غذای آلوده به ویروس HEV و شرایط بهداشتی ضعیف

علت ابتلا به هپاتیت غیر عفونی

بیماری Hepatitis معمولا نتیجه یک عفونت است، اما عوامل دیگری می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. آن‌ها عبارت‌اند از:

• الکل: مصرف بیش از حد این ماده تاثیر مستقیمی بر سلول‌های کبدی می‌گذارد که در طولانی‌مدت منجر به ضخیم شدن یا ایجاد زخم بر روی کبد و بروز سیروز کبدی و نارسایی کبدی می‌شود.
• سموم: استفاده نادرست از داروها و قرار گرفتن در معرض برخی سموم می‌توانند در بلندمدت باعث بروز Hepatitis شود.
• پاسخ سیستم خودایمنی: در برخی مواقع سیستم ایمنی بر علیه بافت کبد حمله می‌کند و باعث بروز التهاب خفیف تا شدید می‌شود.

اگر این سوال برایتان پیش آمده که کدام نوع هپاتیت خطرناک است، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده بخوانید.

چه بیماری‌هایی می‌توانند باعث هپاتیت شوند؟

بیماری‌هایی همچون موارد زیر که کبد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، می‌تواند باعث بروز Hepatitis شود:

• کلستاز: این بیماری باعث تجمع صفرا در کبد شما می‌شود و التهاب ایجاد می‌کند.
• سیتومگالوویروس (CMV): ویروس‌های هرپس می‌توانند باعث CMV شوند و اگر فرد سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشد، ممکن است مبتلا به مشکلات کبدی (هپاتیت CMV) شود.
• ویروس اپشتین بار: این ویروس مسری اغلب باعث هپاتیت حاد می‌شود و می‌تواند در نهایت به هپاتیت مزمن منجر شود.
• هموکروماتوز: هموکروماتوز اولیه یک بیماری ژنتیکی نادر است که باعث می‌شود بدن آهن زیادی جذب کند.
• بیماری کبد چرب مرتبط با اختلال متابولیک (MASLD): در بیماری کبد چرب مرتبط با اختلال متابولیک، چربی اضافی در کبد وجود دارد که باعث هپاتیت می‌شود.
• بیماری ویلسون: بیماری ژنتیکی نادر ویلسون زمانی رخ می‌دهد که مس زیادی در بدن وجود داشته باشد. سطح بالای مس در کبد التهاب ایجاد می‌کند.

بیشتر بخوانید: آیا هپاتیت درمان دارد؟

روش تشخیص هپاتیت

تشخیص بیماری هپاتیت معمولا با ارزیابی علائم بالینی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تخصصی خون انجام می‌شود. دکتر هپاتیت در ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و در مورد علائم بیماری مانند زردی، خستگی مفرط، درد شکم و سابقه تماس با عوامل خطر همچون سرنگ مشترک یا روابط جنسی متعدد محافظت‌نشده سوالاتی می‌پرسد. سپس برای تایید نوع و شدت بیماری آزمایش‌های تخصصی همچون موارد زیر را انجام می‌دهد:

• آزمایش هپاتیت برای بررسی آنتی‌بادی در بدن و شناسایی نوع ویروس
• آزمایش عملکرد کبد برای بررسی سطح آنزیم‌های کبدی
• بیوپسی کبد برای ارزیابی عفونت یا التهاب و میزان اثرگذاری آن‌ها بر کبد
• سونوگرافی کبد برای ارزیابی بیماری‌های کبدی مانند کبد چرب، هپاتیت و سیروز کبدی
• الاستوگرافی کبد برای اندازه‌گیری میزان قوام کبد و آسیب‌های احتمالی آن
• پاراسنتز (نوعی نمونه‌برداری از مایع شکمی) برای بررسی علت تجمع مایع در شکم و ارزیابی وضعیت بیماری‌های کبدی

تشخیص زودهنگام هپاتیت نقش بسیار مهمی در جلوگیری از پیشرفت آسیب‌های کبدی دارد. هرچه این بیماری سریع‌تر شناسایی شود، احتمال کنترل التهاب و پیشگیری از بروز عوارض جدی بیشتر است. در واقع، اقدام به موقع برای بررسی وضعیت کبد می‌تواند مسیر درمان را هموارتر کند. اگر کنجکاوید بدانید که آیا هپاتیت درمان دارد یا خیر، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده بخوانید.

بیشتر بخوانید: علائم هپاتیت در زنان

راهکارهایی برای پیشگیری از هپاتیت

پیشگیری از این بیماری با رعایت چند نکته ساده و آگاهانه همچون موارد زیر امکان‌پذیر است:

۱- واکسیناسیون: تزریق واکسن برای انواع هپاتیت A و B موثرترین روش پیشگیری است.

۲- رعایت بهداشت: شستن دست‌ها قبل از غذا و بعد از استفاده از سرویس بهداشتی، عدم مصرف آب غیر آشامیدنی و مواد غذایی خام و نخوردن دیگر غذاهای مشکوک در سفر یا مناطقی با بهداشت پایین در پیشگیری از این بیماری موثر هستند.

۳- اجتناب از تماس با خون و وسایل آلوده: استفاده نکردن از سرنگ، تیغ، وسایل شخصی مشترک و رعایت اصول بهداشتی مانند استریل کردن وسایل آزمایشگاهی و پزشکی به پیشگیری از این بیماری کمک می‌کنند.

۴- روابط جنسی ایمن: برای جلوگیری از انتقال هپاتیت B و C بهتر است که رابطه جنسی محافظت‌شده (با کاندوم) داشته باشید.

هپاتیت در اغلب موارد بدون علامت ایجاد می‌شود یا نشانه‌های آن پس از آسیب شدید کبدی بروز پیدا می‌کنند. از همین‌رو پزشکان معتقدند آزمایشات مرتبط با این بیماری باید در آزمایش چکاپ سالانه قرار بگیرند.

عوارض هپاتیت چیست؟

این بیماری کبد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و افراد مبتلا به انواع آن، به‌ویژه نوع B و C در معرض خطرات زیر قرار دارند:

• علائم نارسایی کبد
• سیروز کبدی
• فیبروز کبد
• علائم مسمومیت کبدی
• سرطان کبد (کارسینوم هپاتوسلولار (HCC) شایع‌ترین نوع سرطان کبد است.)
• کبد چرب
• فشار خون بالا در پورتال (در این بیماری، بافت اسکار ناشی از سیروز مانع از حرکت خون در رگ اصلی کبد شما می‌شود.)

بیشتر بخوانید: هپاتیت b

راهنمای مراجعه به پزشک

هپاتیت (Hepatitis) یکی از بیماری‌های مهم کبدی است که انواع مختلفی دارد و می‌تواند نتیجه عفونت ویروسی، بیماری خودایمنی، آسیب کبدی ناشی از نوشیدن الکل و قرار گرفتن در معرض سموم باشد. تشخیص زودهنگام این بیماری از طریق انجام آزمایش‌های خونی و بررسی عملکرد کبد از پیشرفت التهاب و بروز عوارض خطرناک پیشگیری می‌کند. همچنین با رعایت بهداشت، واکسیناسیون و پرهیز از رفتارهای پرخطر می‌توان از ابتلا به هپاتیت جلوگیری کرد.

ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با علل، علائم، انواع و روش تشخیص بیماری هپاتیت آشنا کردیم. اگر در این مورد سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و از بهترین پزشکان متخصص مشورت بگیرید. همچنین درمانکده امکان دریافت نوبت اینترنتی جهت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین تلفنی، متنی و تصویری را برای شما فراهم کرده است.

سوالات متداول

[sibwp_form id=5]

منبع: clevelandclinic | nhs | healthline | medicalnewstoday | cdc