هپاتیت یک اصطلاح عمومی است که التهاب کبد را توصیف می‌کند. این بیماری هم علل عفونی و هم علل غیرعفونی دارد. هپاتیت ویروسی شایع‌ترین هپاتیت عفونی است که پنج نوع اصلی دارد، شامل: D ،C ،B ،A و E. عوامل زیادی می‌توانند به هپاتیت غیرعفونی منجر شوند، از جمله: الکل، مصرف بعضی از داروها و مشکلات خودایمنی. در مقاله امروز مجله درمانکده توضیح می‌دهیم که آزمایش هپاتیت چیست و چگونه تفسیر میشود. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
فهرست محتوا
هدف از درخواست آزمایش هپاتیت چیست؟
آزمایش هپاتیت برای اهداف زیر انجام میشود:
- غربالگری هپاتیت ویروسی: غربالگری به معنی آزمایش برای کشف بیماری‌ها قبل از بروز علائم است. معمولا از آزمایش برای غربالگری 2 نوع هپاتیت ویروسی (هپاتیت B و هپاتیت C) در جمعیت‌های خاص استفاده میشود.
- تشخیص علت زمینه‌ای هپاتیت: آزمایش به تعیین علت زمینه‌ای التهاب کبد یا آسیب کبدی کمک می‌کند. با آزمایش می‌توان هپاتیت ویروسی، حاد یا مزمن بودن آن و حتی مسری بودن آن را تشخیص داد.
- ارزیابی ایمنی در برابر هپاتیت ویروسی: پس از بهبودی بیمار از انواع خاصی از هپاتیت ویروسی (از جمله هپاتیت A و هپاتیت B)، بدن آنتی‌بادی‌های محافظ تولید می‌کند که این باعث مصونیت در برابر عفونت‌های آینده میشود. آزمایش هپاتیت نشان می‌دهد که آیا به دلیل عفونت قبلی یا واکسیناسیون، در بدن شما ایمنی ایجاد شده است یا خیر.
- راهنمای درمان هپاتیت: از آزمایش برای کمک به تعیین مناسب‌ترین درمان استفاده میشود. آزمایش همچنین می‌تواند به تشخیص عوارض هپاتیت و ارزیابی پاسخ بیمار به درمان کمک کند.
در صورت لزوم می توانید با دکتر گوارش آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به فوق تخصص گوارش مراجعه کنید .
بیشتر بدانید: هپاتیت چیست؟
بیشتر بدانید: هپاتیت ب چیست؟
چه کسانی باید آزمایش هپاتیت بدهند؟
اگر علائم هپاتیت را داشته باشید، برای تشخیص دقیق‌تر باید آزمایش دهید. آزمایش هپاتیت همچنین ممکن است برای بیمارانی که علائم آسیب کبدی را دارند یا تست عملکرد کبد آن‌ها غیرطبیعی است، توصیه شود.
آزمایش‌های غربالگری هپاتیت B و C سعی می‌کنند این عفونت‌ها را خیلی زود، قبل از بروز علائم و زمانی که درمان آن‌ها آسان‌تر است، پیدا کنند. غربالگری هپاتیت ویروسی به کاهش آسیب‌دیدگی کبد کمک کرده و از انتقال آگاهانه بیماری به دیگران جلوگیری می‌کند.
بیشتر بدانید: کدام نوع هپاتیت خطرناک است؟
پزشک مشخص می‌کند که به آزمایش غربالگری نیاز دارید یا خیر. چون توصیه‌ها بر اساس سن، جنسیت، سابقه خانوادگی و سایر عوامل خطر متفاوت هستند. توصیه‌های غربالگری عبارتند از:
1. غربالگری هپاتیت B
گروه‌هایی که ممکن است از این غربالگری بهره‌مند شوند عبارتند از: افرادی که در مناطقی متولد شده‌اند که هپاتیت B در آنجا شایع‌تر است، کسانی که واکسن هپاتیت B را در دوران نوزادی دریافت نکرده‌اند، افراد HIV مثبت، مصرف‌کنندگان مواد مخدر تزریقی و افراد معرض خطر به دلیل فعالیت‌های جنسی خاص. غربالگری از طریق آزمایش هپاتیت در بارداری هم توصیه میشود.
2. غربالگری هپاتیت C
همه بزرگسالان بالای 18 سال باید حداقل یک بار برای هپاتیت C غربالگری شوند، به جزء در مناطقی که شیوع ویروس هپاتیت C بسیار پایین است.
غربالگری در طول هر بارداری و همچنین به صورت دوره‌ای برای بیماران دارای عوامل خطر عفونت توصیه میشود. این عوامل خطر عبارتند از: مصرف مواد مخدر تزریقی در حال حاضر یا در گذشته، انتقال خون یا پیوند عضو قبل از جولای 1992، انجام دیالیز، تماس با سوزن در محل کار، کار یا زندگی در زندان، متولد شدن از مادر مبتلا به هپاتیت C، ابتلا به عفونت HIV و انجام بعضی اعمال جنسی.
بیشتر بدانید: کدام نوع هپاتیت مسری است؟
بیشتر بدانید: ویروس هپاتیت چگونه منتقل میشود؟
چند نوع آزمایش برای تشخیص هپاتیت وجود دارد؟
آزمایش‌هایی که برای تشخیص، ارزیابی و مشخص کردن درمان هپاتیت ویروسی استفاده می‌شوند، ممکن است به صورت جداگانه انجام شوند (زمانی که در معرض نوع خاصی از هپاتیت ویروسی قرار گرفته باشید) یا با هم به عنوان بخشی از پنل هپاتیت ویروسی تجویز شوند. پنل هپاتیت ویروسی یک آزمایش خون است که در تشخیص هپاتیت‌های شایع (هپاتیت B ،A و C) کاربرد دارد.
بیشتر بدانید: هپاتیت D چیست؟
آزمایش هپاتیت ویروسی می‌تواند آنتی‌بادی‌ها، آنتی‌ژن‌ها یا مواد ژنتیکی ویروس هپاتیت را شناسایی کند. آنتی‌ژن‌ها موادی در ویروس هپاتیت هستند که سیستم ایمنی را برای مبارزه با ویروس تحریک می‌کنند، در حالی که آنتی‌بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که سیستم ایمنی بدن برای کمک به مبارزه با عفونت می‌سازد. آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌ژن‌های هپاتیت را می‌توان در خون شما شناسایی کرد، حتی اگر علائم عفونت را نداشته باشید.
بیشتر بدانید: هپاتیت A چیست؟
1. آزمایش‌های مرتبط با هپاتیت ویروسی
آزمایش‌های زیر به تشخیص هپاتیت ویروسی کمک می‌کنند:
| نام آزمایش | نمونه آزمایش | فاکتوری که اندازه‌گیری میشود |
| آزمایش هپاتیت A | خون | آنتی‌بادی‌های ویروس هپاتیت A |
| آزمایش هپاتیت B | خون | آنتی‌بادی‌ها، آنتی‌ژن‌ها و مواد ژنتیکی ویروس هپاتیت B |
| آزمایش هپاتیت C | خون | آنتی‌بادی‌ها و مواد ژنتیکی ویروس هپاتیت C |
| آزمایش هپاتیت D | خون | آنتی‌بادی‌ها و مواد ژنتیکی ویروس هپاتیت D |
| آزمایش هپاتیت E | خون | آنتی‌بادی‌ها و مواد ژنتیکی ویروس هپاتیت E |
2. آزمایش‌های مورد نیاز برای تشخیص هپاتیت غیرعفونی
اگر پزشک به هپاتیت غیرعفونی مشکوک باشد، آزمایش‌های زیر را درخواست می‌دهد:
| نام آزمایش | نمونه آزمایش | توضیحات |
| آنتی‌بادی ضدهسته‌ای (ANA) | خون | آنتی‌بادی‌ها در بسیاری از اختلالات خودایمنی وجود دارند. |
| آنتی‌بادی عضله صاف (SMA) | خون | آنتی‌بادی‌ها در هپاتیت خودایمنی یافت می‌شوند. |
| آنتی‌بادی نوع یک میکروزومال کبد-کلیه (Anti-LKM1) | خون | آنتی‌بادی‌ها در هپاتیت خودایمنی یافت می‌شوند. |
| آنتی‌بادی ضدمیتوکندری (AMA) | خون | این آنتی‌بادی‌ها در کلانژیت صفراوی اولیه (نوعی بیماری کبدی) وجود دارند. |
ممکن است برای تشخیص هپاتیت عفونی و غیرعفونی و همچنین ارزیابی آسیب‌دیدگی کبد به تست‌های بیشتری مثل بیوپسی از کبد و روش‌های تصویربرداری (سونوگرافی، سی‌تی اسکن، ام آر آی یا اشعه ایکس) نیاز باشد.
بیشتر بدانید: هپاتیت خود ایمنی چیست؟
چگونه آزمایش هپاتیت تفسیر میشود؟
تفسیر آزمایش هپاتیت باید حتما توسط پزشک انجام شود. با این حال، در این بخش، نحوه تفسیر تست هپاتیت در آزمایش خون را به اختصار توضیح می‌دهیم.
1. نتیجه منفی یا نرمال
اگر در آزمایشی که میدهید آنتی‌ژن یا آنتی‌بادی شناسایی نشود، احتمالا به هپاتیت مبتلا نیستید. استثنای اصلی در این مورد این است که پزشک آزمایش خون را خیلی زود انجام دهد. پس از اینکه برای اولین بار به ویروس هپاتیت مبتلا شدید، یک پنجره زمانی وجود دارد که در آن آزمایش خون نمی‌تواند آنتی‌بادی و آنتی‌ژن را تشخیص دهد. چون مقدار آن‌ها بسیار پایین است. این پنجره زمانی برای ویروس هپاتیت A تقریبا سه تا چهار هفته، ویروس هپاتیت B حدود 2 تا 6 هفته و ویروس هپاتیت C از 6 هفته تا 6 ماه است.
بیشتر بدانید: هپاتیت الکلی چیست؟
2. نتیجه مثبت یا غیرطبیعی
اگر تست هپاتیت بتواند آنتی‌ژن یا آنتی‌بادی را شناسایی کند، به این معنی است که یک عفونت فعال دارید یا در گذشته به آن مبتلا بوده‌اید. آنتی‌بادی‌های هپاتیت حتی پس از پایان عفونت در خون باقی می‌مانند. بنابراین، وجود آن‌ها در خون تایید می‌کند که در مقطعی از زندگی خود به هپاتیت مبتلا شده‌اید.
در مورد هپاتیت A، مثبت بودن تست آنتی‌بادی لزوما به این معنی نیست که در حال حاضر هپاتیت A دارید. چون در بیشتر موارد، هپاتیت A فقط چند هفته یا چند ماه طول می‌کشد و عفونت مزمن ایجاد نمی‌کند. اگر آزمایش برای آنتی‌بادی‌های هپاتیت B و C مثبت باشد، پزشک ممکن است آزمایش دیگری تجویز کند تا مشخص شود که عفونت فعال دارید یا خیر.
بیشتر بدانید: هپاتیت c چیست؟
سوالات متداول
از این آزمایش برای تشخیص التهاب کبد در اثر عوامل عفونی و غیرعفونی استفاده میشود. بهترین زمان برای آزمایش هپاتیت، زمانی است که علائم احتمالی این بیماری را مشاهده می‌کنید (مثل کاهش اشتها، کاهش وزن ناخواسته، زرد شدن پوست یا چشم‌ها، خستگی، احساس درد در بالای شکم و…).
آنتی‌ژن با علامت اختصاری Ag و آنتی‌بادی با علامت اختصاری Ab مشخص میشود. برای مثال، HBsAg نشان‌دهنده آنتی‌ژن سطحی هپاتیت ب، HBsAb یا anti-HBs نشانه آنتی‌بادی سطحی هپاتیت ب و HBcAb یا anti-HBc نشانه آنتی‌بادی علیه آنتی‌ژن هسته ویروس هپاتیت ب است.
مثبت بودن آنتی‌ژن سطحی به معنی ابتلا به هپاتیت است. مثبت بودن آنتی‌بادی سطحی نشان می‌دهد که در برابر ویروس هپاتیت مصون هستید (به دلیل ابتلا به هپاتیت در گذشته یا دریافت واکسن). مثبت بودن anti-HBc نشان‌دهنده عفونت هپاتیت در گذشته یا در حال حاضر است، اما برخلاف آنتی‌بادی سطحی، محافظتی در برابر هپاتیت ایجاد نمی‌کند.
تست هپاتیت یک آزمایش خون است که روی نمونه خونی که از ورید بازوی شما گرفته شده است، انجام میشود.
معمولا برای این آزمایش به ناشتایی یا آمادگی خاصی نیاز نیست. با این حال، بهتر است درباره شرایط آزمایش هپاتیت با پزشک خود مشورت کنید. چون ممکن است آزمایش‌های دیگری هم برایتان تجویز کرده باشد که به آمادگی نیاز داشته باشند.
آزمایش‌های مورد نیاز برای صدور کارت بهداشت به نوع شغل فرد بستگی دارند. برای مثال، آرایشگرها باید تست هپاتیت انجام دهند.
بیشتر بدانید: هرآنچه که باید درباره آزمایش هپاتیت e بدانید!
کلام پایانی درباره آزمایش هپاتیت
تست‌های زیادی برای غربالگری، تشخیص و ارزیابی هپاتیت وجود دارد. انجام آزمایش‌های متعدد اغلب برای درک وضعیت بیمار ضروری است. مدت زمانی که طول می‌کشد تا نتایج آزمایش را دریافت کنید به نوع تست بستگی دارد. اگرچه نتیجه بعضی از آزمایش‌ها به سرعت اعلام میشود، بعضی از آن‌ها ممکن است چند روز یا چند هفته طول بکشند.
بیشتر بدانید: رایج‌ترین علائم هپاتیت در مردان چیست؟
اگر علائم بیماری کبدی را دارید (از جمله زرد شدن پوست و چشم‌ها، خستگی، بی‌اشتهایی، کاهش وزن ناخواسته، ادرار تیره، مدفوع روشن، حالت تهوع، استفراغ و احساس درد در بالای شکم) یا آزمایش هپاتیت انجام داده‌اید، برای تشخیص علت علائم خود یا آگاهی از روش خواندن آزمایش هپاتیت و تفسیر آن به پزشک گوارش مراجعه کنید. برای این کار می‌توانید از متخصصان سایت درمانکده وقت بگیرید.
منابع: testing, medlineplus, medicalnewstoday
