تفسیر نتایج آزمایش هموگلوبین (Hgb)

آزمایش هموگلوبین (Hgb)، نشان دهنده میزان هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز خون است. هموگلوبین پروتئینی است که توسط مغز استخوان تولید و در گلبول های قرمز خون ذخیره می شود. هموگلوبین به گلبول های قرمز خون کمک می کند تا اکسیژن را از ریه ها و از طریق سرخرگ ها به سرتاسر بدن انتقال بدهند. برای درخواست آزمایش خون در محل به اینجا بروید.

وظیفه دیگر هموگلوبین، برگشت دادن دی اکسید کربن از اقصی نقاط بدن به ریه ها، از طریق سیاهرگ است. هموگلوبین همچنین عامل قرمز بودن گلبول‌های قرمز خون است.

اگر در آزمایش هموگلوبین خون میزان هموگلوبین شما به صورت غیرعادی کم یا زیاد باشد، آنگاه نشانه هایی همچون خستگی، سرگیجه، تنگی نفس نیز ممکن است در شما ظاهر شوند. در صورتی که با هر یک از این نشانه ها رو به رو باشید، آنگاه پزشک درخواست آزمایش هموگلوبین را برای شما صادر می کند. زیرا شما احتمالاً دچار بیماری شده‌اید، که هنوز تشخیص داده نشده است.

در این مطلب، شما را با دلیل انجام آزمایش هموگلوبین، محدوده‌های طبیعی (عادی) هموگلوبین و عواملی که منجر به غیرعادی شدن غلظت هموگلوبین می‌شوند، آشنا می کنیم.

چرا آزمایش هموگلوبین انجام می‌شود؟

آزمایش هموگلوبین با استفاده از نمونه خون، غلظت انواع هموگلوبین موجود در خون شما را می سنجد. روال نمونه گیری نیز  بدین ترتیب است که متخصص آزمایشگاه، نوک انگشت شما را سوراخ می کند. یا سوزن همراه با مخزن خونی در شیار بازوی شما توسط متخصص فرو می‌رود. در ادامه کار، نمونه تهیه شده در داخل یک لوله ویژه نگهداری می شود. تا در فرصت های بعدی تجزیه و تحلیل های مورد نیاز در محیط آزمایشگاه انجام شوند.

سوزن نمونه گیری حس ناخوشایند مختصری را ایجاد می کند. این در حالیست که عمل تزریق معمولاً کمتر از یک دقیقه طول می کشد. اگر نسبت به نمونه گیری یا دیدن خود حساس هستید، بهتر لست شخصی را به عنوان همراه در کنار خود داشته باشید.

این امکان وجود دارد که آزمایش هموگلوبین را به عنوان بخشی از آزمایش شمارش کامل خون (CBC) انجام داد. در آزمایش CBC، سایر مولفه های مهم خون از جمله گلبول های سفید خون و پلاکت ها نیز اندازه گیری می شوند. غیرعادی بودن هر یک از این گلبول ها، نشانه ای از وجود بیماری ها یا ناهنجاری های خونی است.

پزشک فوق تخصص خون به دلایل دیگری نیز درخواست انجام آزمایش هموگلوبین را صادر می کند. در اینجا به چند نمونه از این دلایل اشاره می کنیم :

• والدین یا سایر اعضای خانواده شما دچار ناهنجاری های خونی هستند. به عنوان مثال کم خونی سلول داسی شکل یک نمونه از این ناهنجاری ها محسوب می شود.
• بدن شما دچار عفونت است.
• شما از کمبود آهن در رژیم غذایی تان رنج می برید.
• پس از جراحی یا مصدومیت ناشی از ضربه، خون زیادی را از دست داده اید.
• شما باردار هستید.
• از شرایط بدنی (بیماری) خاصی رنج می برید، که می تواند روی میزان هموگلوبین شما تاثیرگذار باشد.

انجام آزمایش هموگلوبین لزوماً به ناشتا بودن نیاز ندارد. البته اگر هدف پزشک آنکولوژی این باشد که به طور همزمان، ترکیبات شیمیایی خون را مورد ارزیابی قرار دهد، آنگاه احتمال دارد که به ناشتا بودن نیاز باشد. بنابراین شما باید برای مدت 12 ساعت، از غذاها و نوشیدنی هایی که حاوی کالری هستند اجتناب کنید. از سوی دیگر ضروری است که آب زیادی بنوشید.

محدوده نرمال آزمایش هموگلوبین

سن و جنسیت بیماران، قطعاً روی میزان هموگلوبین موجود در خون آن ها تاثیرگذار هستند. به طور کُلی، مقادیر هموگلوبین افراد سالم در محدوده های زیر قرار می گیرند :

معمولاً برای مردان، مقدار هموگلوبین کمتر از 13 گرم/ دسی لیتر، ” کم ” تلقی می شود. برای زنان غیرباردار، مقدار هموگلوبین کمتر از 12 گرم / دسی لیتر  کم تلقی می شود.

این مقادیر با توجه به شرایط و بیماری های خاص افراد آزمایش شده دست‌خوش تغییر می شوند. همچنین ممکن است مقادیر سطح بندی شده، با توجه به آزمایشگاه محل انجام آزمایش نیز دست‌خوش تغییر شوند. حتماً محدوده های پیش فرض آزمایشگاه را بررسی کنید. برای کودکان، علی الخصوص نوزادانی که زیر 6 ماه سن دارند، مقادیر پیش فرض با احتمال بالایی با توجه به سن دستخوش تغییر می شوند.

علائم کمبود هموگلوبین

از کمبود هموگلوبین، با عنوان کم خونی نیز یاد می شود. این بدین معنی است که فرد فاقد گلبول های قرمز کافی در خون خود است. آزمایش خون فرد مبتلا به کم خونی، نشان می دهد که تعداد گلبول های قرمز خون وی پایین هستند. در این افراد شاخص هماتوکریت نیز در حد پایینی قرار دارد. هماتوکریت به عنوان نسبت تعداد گلبول های قرمز خون، به سایر ترکیبات تشکیل دهنده خون تعریف می شود.

کم خونی به دلایل مختلفی ظاهر می شود. بنابراین نشانه های آن نیز به شدت دست خوش تغییر و نوسان می شوند. نشانه های متداول کم خونی به شرح زیر هستند :

• خستگی
• رنگ پریدگی (رنگ پریده بودن پوست)
• تنگی نفس
• تپش قلب غیرعادی یا خیلی تند
• درد در قفسه سینه
• دست ها یا پاهای سرد و ورم کرده
• سردرد
• مشکل در انجام فعالیت های بدنی

هرچند خستگی یکی از دلایل پایین بودن هموگلوبین تلقی نمی شود، اما قطعاً در زمره علائم کمبود هموگلوبین قرار می گیرد. هموگلوبین کمتر از حد عادی منجر به کاهش اکسیژن رسانی به اندام ها و عضلات حیاتی می شود. بدین ترتیب فرد دچار خستگی یا کمبود انرژی می شود.

دلایل کمبود هموگلوبین

پایین بودن هموگلوبین تحت تاثیر هرگونه بیماری است که به ناتوانی بدن برای تولید گلبول های قرمز خون، یا ناهنجاری های منجر به کاهش گلبول های قرمز موجود در جریان خون مرتبط است.

دلایل بالقوه کمبود هموگلوبین عبارتند از :

• عدم وجود آهن در رژیم غذایی
  که در این شرایط تولید هموگلوبین در مغز استخوان به سختی صورت می گیرد.
• کمبود فولات یا ویتامین ب- 12
  که در این شرایط تعداد گلبول های قرمز خون تولید شده در بدن کمتر از حد مورد نیاز هستند.
• از دست دادن حجم قابل ملاحظه ای از خون
  پس از جراحی یا یک مصدومیت جدی
• خونریزی داخلی
  به دلیل زخم معده، سرطان معده یا روده و سایر جراحت های داخلی
• کم خونی داسی شکل
  یک بیماری ژنتیکی که به موجب آن گلبول های قرمز خون شکل داسی غیرعادی به خود می گیرند. بنابراین هموگلوبین کمتری را حمل می‌کنند.
• کم کاری غده تیروئید
  یعنی غده تیروئید، هورمون های تیروئیدی کافی را تولید نمی کند.
• اسپلنومگالی
  که با اسم دوم ورم طحال نیز شناخته می شود. این عارضه بدلیل عفونت، آسیب کبدی یا سرطان پدید می آید.
• بیماری های مغز استخوان
  همچون لوکمیا که جلوی مغز استخوان برای تولید گلبول های قرمز کافی را می گیرند.
• بیماری مزمن کلیوی
  در این بیماری، کلیه عملکرد مطلوبی ندارد. در نتیجه این بیماری، هورمون اریتروپویتین به اندازه ناکافی تولید می شود، این هورمون محرک تولید گلبول های قرمز در مغز استخوان است.
• خون دادن به میزان بیش از حد عادی
• خونریزی شدید در طول عادت ماهیانه
• سومصرف الکل
• بیماری های مزمن از جمله بیماری خود ایمنی یا سرطان

نشانه های هموگلوبین بالا کدامند؟

از بالا بودن هموگلوبین با عنوان پلی سیتمی هم یاد می شود. این بدان معناست که گلبول های قرمز خون شما بیشتر از حد عادی هستند. پلی سیتمی یک نوع سرطان خون است که طی آن مغز استخوان، بیش از حد مورد نیاز گلبول قرمز خون تولید می کند. آزمایش خون فرد مبتلا به پلی سیتمیا نشان داده که تعداد گلبول های قرمز خون و هماتوکریت وی در حد بالایی قرار دارد.

نشانه های رایج هموگلوبین بالا به شرح زیر هستند :

• احساس خارش شدید
• سردرد
• سرگیجه
• خونریزی یا کوفتگی آسان
• تعرق بیش از حد عادی
• التهاب دردناک مفصل
• کاهش وزن غیرعادی
• لکه های زرد داخل چشم ها، یا روی پوست (یرقان)
• احساس خستگی
• لکه های قرمز یا بنفش روی پوست

دلایل بالا رفتن هموگلوبین از حد نرمال

هموگلوبین بالا به این دلیل ایجاد می‌شود که بدن به ذخیره سازی هموگلوبین بیشتری در گلبول های قرمز خون نیاز دارد. این عارضه به دلیل واکنش به شرایط محیطی پدید می آید. این عارضه روی عملکرد قلب و ریه یا سبک های زندگی قابل انتخاب تاثیرگذار است.

دلایل احتمالی بالا رفتن هموگلوبین عبارتند از :

• زندگی کردن در ارتفاع بالا
  در این محیط ها، از جمله نواحی کوهستانی، اکسیژن موجود در هوا در حد پایینی قرار دارد.
• مصرف کردن فرآورده های حاوی تنباکو
  شامل سیگارهای معمولی و بزرگ
• بیماری مزمن انسداد تنفسی (COPD)
  این بیماری منجر به التهاب ریه‌ها می شود، بنابراین از ورود هوا به ریه ها جلوگیری می شود.
• بیماری های قلبی یا ریه
  که روی توانایی تنفس، توانایی ریه ها برای انتقال اکسیژن به جریان خون یا توانایی قلب برای پمپاژ عادی خون تاثیرگذار هستند.
• دریافت مقدار اضافی و غیرضروری از هورمون اریتروپویتین
  این ماده برای ارتقای عملکرد فیزیکی مصرف می شود.
• از دست دادن بخش زیادی از آب بدن (دی هیدراته شدن)
• مشکل قلبی (ایست قلبی)
• سرطان کبد یا کلیه

نتیجه‌گیری

در صورتی که نشانه هایی از بالا بودن هموگلوبین در شما وجود داشته باشند، یا اینکه باردار باشید، توصیه پزشک این است که آزمایش هموگلوبین را انجام دهید.

هرچقدر زودتر متوجه علائم بالا بودن غیرعادی هموگلوبین بشوید و علل بیماری در شما تشخیص داده شوند، شانس درمان موفقیت آمیز بیماری بیشتر خواهد شد.

در صورتی که به هر نحوی با نشانه های بالا یا پایین بودن هموگلوبین روبرو شدید، با پزشک متخصص خون خود مشورت نمایید. اگر سابقه بیماری های خونی در خانواده شما وجود دارد، یا از ناهنجاری های تاثیرگذار بر مغز استخوان یا تولید گلبول های قرمز خون رنج می برید، به احتمال زیاد به آزمایش هموگلوبین و شمارش کامل خون نیاز خواهید داشت. این آزمایش‌ها به صورت منظم انجام می گیرند و به درک نحوه تاثیر بیماری ها بر گلبول های خون کمک می‌کنند.

شما عزیزان برای کسب اطلاعات در مورد آزمایش هموگلوبین خون می‌توانید از راهنمایی‌های بهترین پزشک فوق متخصص خون استفاده کنید.

[sibwp_form id=5]