MCV در آزمایش خون؛ علت بالا و پایین بودن+[راهنمای تفسیر]

آزمایش‌ خون یکی از مهم‌ترین ابزارهای پزشکی برای بررسی وضعیت سلامتی است. یکی از پارامترهای حیاتی در این آزمایش‌ که نقش زیادی در تشخیص بیماری‌ها دارد، mcv است. این شاخص میانگین حجم گلبول‌های قرمز را اندازه‌گیری می‌کند و می‌تواند به تشخیص انواع کم‌خونی‌ کمک کند. با توجه به اینکه گلبول‌های قرمز مسئول حمل اکسیژن در بدن هستند، هر گونه اختلال در اندازه یا حجم آن‌ها می‌تواند تاثیر زیادی بر سلامت عمومی فرد داشته باشد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده به بررسی دلایل کاهش و افزایش سطح mcv در آزمایش خون می‌پردازیم و نقش آن را در تشخیص بیماری‌ها توضیح می‌دهیم. با ما همراه باشید.

منظور از mcv در آزمایش خون چیست؟

آزمایش mcv میانگین اندازه گلبول‌های قرمز خون را نشان می‌دهد. گلبول‌های قرمز مسئول حمل اکسیژن در سراسر بدن هستند تا انرژی لازم برای سلول‌ها فراهم شود. بررسی اندازه گلبول‌های قرمز می‌تواند اطلاعات مهمی درباره توانایی این سلول‌ها برای انتقال اکسیژن در اختیار دکتر عمومی یا متخصص داخلی قرار دهد.

آزمایش mcv یکی از اجزای اصلی تست شمارش کامل خون (CBC) است. تست CBC برای شمارش پلاکت‌ها (PLT)، گلبول‌های سفید و گلبول‌های قرمز و همچنین ارزیابی شاخص گلبول‌های قرمز انجام می‌شود. شاخص گلبول‌های قرمز علاوه بر mcv شامل سه پارامتر زیر است:

• mch: تست mch در آزمایش خون نشان‌دهنده میانگین هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز است. هموگلوبین یک پروتئین مهم است که به گلبول‌های قرمز امکان حمل اکسیژن را می‌دهد.
• mchc: تست mchc در آزمایش خون میانگین هموگلوبین گلبول‌‌های قرمز را نشان می‌دهد. اما برخلاف mch، اندازه این سلول‌ها را هم در نظر می‌گیرد. به عبارت دیگر mch بیانگر مقدار و mchc نشان‌دهنده غلظت هموگلوبین است.
• RDW: این تست دامنه تغییرات حجم و اندازه گلبول‌های قرمز خون را نشان می‌دهد. برای آشنایی بیشتر با تست RDW‌ پیشنهاد می‌کنیم مقاله بالا بودن rdw-cv در آزمایش خون نشانه چیست را بخوانید.

تست mcv به تنهایی نمی‌تواند برای تشخیص بیماری کافی باشد. اما زمانی که در کنار سایر آزمایش‌ها قرار می‌گیرد،  به پزشک در تشخیص مشکلات سلامتی کمک می‌کند.

چرا پزشکان سطح mcv را اندازه‌گیری می‌کنند؟

همان‌طور که گفتیم، mcv به طور روتین در آزمایش CBC مشخص می‌شود. پزشک معمولا زمانی تست CBC را درخواست می‌کند که فرد علائم زیر را داشته باشد:

• لب‌های خشک و ترک‌خورده
• عدم تحمل سرما
• خستگی
• کبودی یا خونریزی غیر عادی
• کاهش وزن ناخواسته
• سرد بودن دست‌ها و پاها
• رنگ‌پریدگی
• زردی پوست و چشم‌ها

ضربان قلب نامنظم (این مشکل ممکن است از علائم فشار خون بالا یا کم‌خونی باشد)

علائم فوق نشان‌دهنده مشکلاتی هستند که بر اندازه گلبول‌های قرمز تاثیر می‌گذارند و باعث کوچک یا بزرگ‌ شدن آن‌ها می‌شوند.

تفسیر پارامتر mcv در آزمایش خون

محدوده نرمال mcv در بزرگسالان بین ۸۰ تا ۱۰۰ فمتولیتر (fL) متغیر است. با این حال، این عدد ممکن است بسته به سن و جنسیت متفاوت باشد. محدوده mcv معمولا با افزایش سن تغییر می‌کند و تا ۳۰ سالگی در زنان کمی بالاتر است. اما پس از آن، در مردان بیشتر می‌شود. جدول زیر میانگین mcv را در افراد مختلف نشان می‌دهد:

سن	مردان	زنان
کودکان و نوجوانان ۱ تا ۱۹ ساله	۸۱/۹ تا ۸۷/۳ فمتولیتر	۸۲/۴ تا ۸۷/۳ فمتولیتر
بزرگسالان ۲۰ ساله و بالاتر	۸۹/۸ تا ۹۳/۶ فمتولیتر	۹۰ تا ۹۲/۵ فمتولیتر

سطح mcv ممکن است به دلایل مختلف از محدوده نرمال خارج شود. کمبود فولات (ویتامین B9) یا ویتامین B12 که اغلب به دلیل پیروی از رژیم گیاه‌خواری، شیمی‌درمانی، مصرف الکل یا ابتلا به بعضی بیماری‌ها مثل مشکلات گوارشی و اختلالات غده تیروئید رخ می‌دهد از شایع‌ترین دلایل افزایش mcv است. در مقابل، از دست دادن خون، کمبود آهن، بارداری و بیماری تالاسمی از مهم‌ترین عواملی هستند که ممکن است به کاهش mcv منجر شوند.

ذکر این نکته ضروری است که بررسی سایر پارامترها از جمله هموگلوبین، هماتوکریت و plt در آزمایش خون به پزشک در تفسیر دقیق تست mcv و تشخیص دلایل کاهش یا افزایش آن کمک می‌کند.

علت بالا بودن mcv در آزمایش خون

اگر mcv بالا باشد، گلبول‌های قرمز بزرگتر از حد معمول هستند و فرد دچار کم‌خونی ماکروسیتیک است. این کم‌خونی در کسانی رخ می‌دهد که سطح mcv آن‌ها بیشتر از 100 فمتولیتر باشد.

کم‌خونی مگالوبلاستیک یک نوع کم‌خونی ماکروسیتیک است که اغلب به دلیل کمبود فولات (ویتامین B9) و کوبالامین (ویتامین B12) رخ می‌دهد. عواملی که در ابتلا به کمبود این مواد مغذی نقش دارند عبارت‌اند از:

۱. پیروی از رژیم غذایی وگان

افرادی که رژیم وگان دارند بیشتر از دیگران در معرض خطر کمبود ویتامین B12 هستند. چرا که این ویتامین به طور طبیعی فقط در منابع حیوانی یافت می‌شود. کسانی که تمام غذاهای حیوانی را از برنامه روزانه خود حذف می‌کنند، می‌توانند با دریافت مکمل ویتامین B12 و مصرف غذاهای غنی‌شده با این ویتامین به پیشگیری از کم‌خونی مگالوبلاستیک و درمان آن کمک کنند.

۲. گاستریت اتوایمیون

گاستریت اتوایمیون یک بیماری التهابی است که بر معده به‌خصوص سلول‌های پاریتال (سلول‌های تولیدکننده فاکتور داخلی) تاثیر می‌گذارد. اگر این سلول‌ها به اندازه کافی فاکتور داخلی تولید نکنند، ویتامین B12 نمی‌تواند از طریق روده کوچک وارد جریان خون شود. دکتر عمومی یا متخصص داخلی معمولا کم‌خونی ناشی از گاستریت اتوایمیون را با تزریق ویتامین B12 درمان می‌کند. البته گاهی‌اوقات ممکن است به آهن تزریقی هم نیاز باشد.

۳. سایر علل

عوامل دیگری که می‌توانند به کمبود‌ فولات و ویتامین B12 منجر شوند شامل موارد زیر هستند:

• شیردهی
• مصرف بیش‌ازحد الکل
• کرم نواری
• بیماری کرون
• شیمی‌درمانی
• بیماری کبدی
• اختلال عملکرد مغز استخوان، مانند سندرم میلودیسپلاستیک
• کم‌خونی همولیتیک (گلبول‌های قرمز سریع‌تر از حالت عادی تخریب می‌شوند)
• هیپرگلیسمی (افزایش سطح قند خون)
• مولتیپل میلوما (یک نوع سرطان خون)

اختلالات غده تیروئید هم ممکن است در افزایش mcv نقش داشته باشد. این اختلالات با اندازه‌گیری هورمون محرک غده تیروئید (TSH)، تری‌یدو‌تیرونین (T3) و تیروکسین (T4) تشخیص داده می‌شوند. اگر می‌خواهید با این آزمایشات بیشتر آشنا شوید، مقاله t3 در آزمایش خون چیست و t4 در آزمایش خون چیست را بخوانید.

علت پایین بودن mcv در آزمایش خون

اگر میزان mcv در آزمایش خون کمتر از ۸۰ فمتولیتر باشد، فرد به کم‌خونی میکروسیتیک مبتلا است. در این نوع کم‌خونی، گلبول‌های قرمز کوچکتر از حد معمول هستند. کمبود آهن علت اصلی کم‌خونی میکروسیتیک است و معمولا به دلایل زیر رخ می‌دهد:

• از دست دادن خون: بعضی از افراد به دلیل ابتلا به سرطان روده بزرگ یا مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین دچار خونریزی دستگاه گوارش می‌شوند. همچنین زنانی که در دوران قاعدگی مقدار زیادی خون از دست می‌دهند، ممکن است با پایین بودن سطح آهن خون در برگه آزمایش مواجه شوند.
• رژیم غذایی نامناسب: اگر فرد رژیم گیاه‌خواری داشته باشد یا از غذاهای حیوانی به اندازه کافی استفاده نکند، در معرض خطر کمبود آهن قرار می‌گیرد. افزایش مصرف غذاهای غنی از آهن یا دریافت مکمل می‌تواند به پیشگیری از این مشکل کمک کند.
• کاهش جذب آهن: بعضی از بیماری‌ها مانند کولیت اولسراتیو، بیماری کرون یا عفونت هلیکوباکتر پیلوری و همچنین جراحی کاهش وزن ممکن است روی جذب آهن تاثیر منفی داشته باشند.
• بارداری: زنان در دوران بارداری باید مکمل آهن دریافت کنند. چرا که بدن برای حمایت از رشد جنین به آهن بیشتری نیاز دارد. بی‌توجهی به این توصیه نه تنها برای سلامت جنین خطرناک است؛ بلکه مادر را در معرض خطر کمبود آهن قرار می‌دهد.

پزشکان برای تشخیص کمبود آهن از آزمایش‌های دیگری مثل TIBC هم استفاده می‌کنند. اما منظور از tibc در آزمایش خون چیست؟ این شاخص که در افراد مبتلا به کم‌خونی فقر آهن افزایش می‌یابد، توانایی خون را برای اتصال به آهن و حمل آن در بدن اندازه‌گیری می‌کند.

تالاسمی

علاوه بر کمبود آهن، در آزمایش خون  mcv پایین می‌تواند دلایل دیگری هم داشته باشد. یکی از این دلایل بیماری تالاسمی است. تالاسمی یک بیماری ارثی است که باعث می‌شود بدن هموگلوبین نرمال به مقدار کافی تولید نکند. این بیماری می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. اگر فرد دچار تالاسمی خفیف باشد، ممکن است متوجه هیچ علامت یا نشانه‌ای نشود. اما در صورتی که تالاسمی شدید داشته باشد، به تزریق منظم گلبول‌های قرمز نیاز دارد.

نرمال بودن تست mcv

حتی اگر مقدار mcv در آزمایش خون نرمال باشد، ممکن است همچنان به کم‌خونی مبتلا باشید. این نوع کم‌خونی که به نام کم‌خونی نرموسیتیک شناخته می‌شود، اغلب به دلیل اختلال در تولید گلبول‌های قرمز خون رخ می‌دهد. سطح mcv ممکن است در شرایط زیر نیز به طور کاذب نرمال باشد:

• کم‌خونی ناشی از بیماری‌های مزمن
• بیماری مزمن کلیوی
• از دست دادن خون بیش‌ازحد
• کم‌خونی همولیتیک
• اختلالات تیروئید

در صورتی که پزشک علی‌رغم نرمال بودن mcv هنوز به کم‌خونی مشکوک باشد، سایر نتایج آزمایش خون را بررسی می‌کند یا آزمایش‌های دیگری برای شما درخواست می‌دهد. به عنوان مثال، افزایش TSH، کاهش T3 و T4 و کلسترول بالای 200 می‌تواند نشان‌دهنده کم‌کاری تیروئید باشد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر همیشه خسته هستید و به طور مداوم احساس سرما دارید، ممکن است دچار کم‌خونی باشید. در این شرایط توصیه می‌شود در اسرع وقت با دکتر عمومی انلاین در مورد مشکل خود مشورت کنید. دکتر عمومی علائم و تاریخچه پزشکی شما و خانواده‌تان را بررسی کرده و آزمایشات لازم را توصیه می‌کند. همچنین می‌تواند نتیجه آزمایش خون‌تان را تفسیر کند و شما را در صورت لزوم به سایر متخصصان ارجاع دهد.

کلام پایانی

آزمایش mcv اندازه و حجم گلبول‌های قرمز خون را نشان می‌دهد و در افراد سالم بین ۸۰ تا ۱۰۰ فمتولیتر است. اگر سطح mcv در آزمایش خون کمتر از۸۰ فمتولیتر باشد، احتمالا دچار کم‌خونی میکروسیتیک هستید. اما گر بالاتر از ۱۰۰ فمتولیتر باشد، نشان‌دهنده کم‌خونی ماکروسیتیک است. کسانی که کم‌خونی میکروسیتیک دارند ممکن است بیش‌ازحد احساس سرما داشته باشند و پوست‌شان به طور غیر عادی رنگ‌پریده به نظر برسد. اما افراد مبتلا به کم‌خونی ماکروسیتیک ممکن است دچار زردی شوند.

غیر طبیعی بودن mcv در آزمایش خون به تنهایی نمی‌تواند اطلاعات کافی برای تشخیص بیماری‌ها در اختیار پزشک قرار دهد. بنابراین اگر عدد این آزمایش خارج از محدوده طبیعی است، نباید خیلی نگران شوید. بهترین کار این است که به دکتر عمومی یا متخصص داخلی مراجعه کنید تا از نتیجه دقیق تست خود آگاه شوید.

برای مشورت با بهترین پزشکان پیشنهاد می‌کنیم به سایت درمانکده سر بزنید. در درمانکده علاوه بر سیستم نوبت‌دهی حضوری، امکان اخذ نوبت جهت مشاوره آنلاین فراهم شده است.

سوالات متداول

منابع: my.clevelandclinic | medicalnewstoday | health