پاراسنتز (Paracentesis) یا مایع کشی شکمی یک روش درمانی است که از آن برای تجزیه و تحلیل مایع حفره صفاقی شکم یا درمان بیماران مبتلا به آسیت مزمن (آب آوردگی شکم) استفاده می‌کنند.
بیماری آسیت/Ascites (تجمع مایع در حفره صفاقی شکم) زمانی رخ می‌دهد که سیروز کبدی بروز پیدا کند. پزشک با معاینه فیزیکی شکم متوجه برآمدگی غیرطبیعی خواهد شد یا این‌که هنگام سونوگرافی و CT اسکن تجمع مایع در شکم مشخص می‌شود.
در صورتی که دارودرمانی و رژیم غذایی برای درمان آسیب کارساز نباشد، پزشک پاراسنتز شکمی را توصیه می‌کند. در این روش حجم مایعات (مایع صفاقی) به کمک سوزن باریک از شکم خارج می‌شوند. همراه ما باشید تا در این مقاله از مجله درمانکده شما را با آموزش کشیدن پاراسنتز آشنا کنیم.
فهرست محتوا:
پاراسنتز چیست؟
پاراسنتز (Paracentesis) یا مایع کشی روشی است که در پزشکی برای نمونه‌گیری یا خارج کردن تجمع آب در حفره‌های بدن به خصوص حفره شکمی استفاده می‌شود. به تجمع مایعات در حفره شکمی آسیت (Ascites) می‌گویند. این بیماری معمولا به‌دلیل عفونت، سرطان، آسیب شکمی یا سیروز کبدی بروز پیدا می‌کند. در طول پاراسنتز پزشک توسط یک کاتتر (سوزن بلند و باریک انعطاف‌پذیر) مایع اضافی را از شکم خارج خواهد کرد.
بیشتر بخوانید : علت درد سمت چپ شکم چیست؟
خوب است بدانید پاراسنتز (Paracentesis) تجمع مایعات شکم را تخلیه می‌کند اما بیماری آسیت برگشت‌پذیر خواهد بود. دکتر تغذیه درمانکده می‌تواند شما را در خصوص رعایت برنامه غذایی اصولی برای جلوگیری از عود کمک کند. همچنین برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مایع کشی شکمی امکان مشاوره تلفنی بهترین دکتر متخصص داخلی در درمانکده برای شما فراهم شده است.
کاربرد مایع‌کشی شکمی
از این روش برای تشخیص یا درمان موارد زیر استفاده می‌کنند:
- پیدا کردن علت تجمع مایعات در شکم
- بررسی انواع سرطان‌ها مانند سرطان کبد
- تشخیص عفونت مایع صفاقی حفره شکم
- بررسی آسیب‌های ایجاد شده بر اثر تجمع مایعات شکمی
- برداشتن تجمع مایعات شکمی و کاهش درد یا مشکلات تنفسی
پاراسنتز چگونه انجام می‌شود؟
قبل از انجام مایع کشی شکمی یا Paracentesis در خصوص موارد زیر با دکتر گوارش و یا دکتر داخلی خود صحبت کنید:
- بارداری
- وجود مشکلات خونریزی
- مصرف داروهای مختلف
- آلرژی به داروهای بی‌حسی یا بیهوشی
- استفاده از داروی ضدانعقاد مانند آسپرین یا وارفارین
بیشتر بخوانید : علت و راه‌های درمان انواع درد شکم
تست پاراسنتز شکمی باید در مطب پزشک، اورژانس یا کلینیک تصویربرداری انجام شود. بدین شکل حجم بالایی از مایعات اضافی حفره شکم خارج خواهند شد. این تست توسط یک سوزن باریک و بلند انجام می‌شود که پس از وارد شدن به شکم، کاتتر آن‌جا باقی می‌ماند و سوزن خارج خواهد شد.
کاتتر توسط یک لوله کوچک به بطری متصل است تا مایع خارج شده از آن وارد بطری شود. هنگام انجام تست و و ورود کاتتر درون شکم نباید حرکت کنید. مدت زمان پاراسنتز به مقدار مایع تخلیه شده بستگی دارد. پس از اتمام عمل، مایع خارج شده برای ارزیابی علل آسیت (Ascites) به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
آموزش کشیدن پاراسنتز
مراحل مایع کشی شکمی شامل موارد زیر است:
- بیمار قبل از شروع تست باید ادرار کند یا به کمک سوند فولی (Foley catheter) مثانه تخلیه شود.
- ابتدا بیمار را به پشت می‌خوابانند و سرش را به سمت بالا (زاویه 45 تا 90 درجه) قرار می‌دهند.
- اگر پزشک پاراسنتز شکمی را برای نمونه‌برداری و تجزیه‌وتحلیل انجام می‌دهد، به‌دلیل گرفتن حجم کمتر مایع بیمار می‌تواند بنشیند.
- داروی بی‌حسی وارد شکم شده و پس از بی‌حس شدن آن ناحیه، سوزن بلند و باریک پاراسنتز وارد شکم خواهد شد. (2 تا 5 سانتی‌متر درون صفاق می‌شود)
- در این مرحله بسیار مهم است که خون توسط سوزن خارج نشود یا کاتتر با روده‌ها برخورد نداشته باشد. برای انتخاب محل دقیق قرار دادن سوزن، ضربه کوبه‌ای وارد می‌کنند، کدر شدن محل ضربه وجود مایع را تایید خواهد کرد. (در این مرحله معمولا سونوگرافی انجام می‌شود)
- در صورت مایع کشی به مقدار زیاد (معمولا حدود 11 لیتر مایع خارج می‌کنند)، پزشک از طریق ورید بازو سرم آلبومین به بیمار تزریق می‌کند. دلیل اصلی این کار جلوگیری از افت فشار و یا شوک است.
- پس از اتمام پاراسنتز شکمی کاتتر خارج شده و محل ورود سوزن پانسمان می‌شود.
- تا یک ساعت پس از انجام مایع کشی علائم حیاتی بیمار مانند نبض، فشار خون و دمای بدن کنترل خواهد شد.
- کل فرآیند پاراسنتز حدود 20 تا 30 دقیقه طول می‌کشد.
- معمولا چند ساعت پس از انجام تست بیمار در صورت نداشتن سرگیجه می‌تواند فعالیت روزمره خود را انجام دهد.
بیشتر بخوانید : باید ها و نباید ها جدایش شکمی
پس از مایع کشی (Paracentesis) چه مراقبت‌هایی نیاز است؟
آن‌ها عبارتند از:
در بیمارستان
معمولا توصیه می‌کنند چندین ساعت پس از انجام تست استراحت کنید. بعد از آن میتوانید به کمک پرستار از جای خود بلند شوید. در صورت داشتن سرگیجه یا احساس سبکی سر به پزشک خود اطلاع دهید.
تجربه حالت‌های زیر پس از انجام تست پاراسنتز شکمی (Paracentesis) طبیعی است:
- احساس درد و ناراحتی ملایم که استامینوفن یا ایبوپروفن تجویز می‌کنند.
- نشت مقدار کمی مایع از محل انجام تست طبیعی است که در این صورت پرستار پانسمان را عوض می‌کند. در صورت ادامه‌دار بودن نشت 24 ساعت پس از مایع‌کشی پزشک خود را در جریان بگذارید.
در خانه
- پانسمان را 24 ساعت پس از عمل نگه دارید.
- 24 ساعت پس از انجام تست Paracentesis میتوانید دوش بگیرید تا محل عمل را با آب و صابون بشویید. در صورت ادامه‌دار بودن نشت مایع از آن ناحیه پس از اتمام دوش دوباره محل مورد نظر را پانسمان کنید.
- اگر پرستار یا پزشک انجام فعالیت روزمره را منع نکرده باشد، انجام فعالیت طبیعی 24 ساعت پس از عمل امکان‌پذیر خواهد بود.
- مقدار مصرفی نمک را برای جلوگیری از برگشت مجدد تجمع مایعات در حفره شکمی کاهش دهید. اگر آسیت به‌دلیل سیروز کبدی ایجاد شده مقدار نمک باید حتما به 1.5 تا 2 گرم در روز محدود شود.
- در برخی مواقع پزشک توصیه می‌کند برای پیشگیری از عود آسیت (آب آوردگی شکم) میزان مایعات مصرفی خود را به کمتر از یک لیتر در روز کاهش دهید. در این صورت مکمل مورد نیاز به شكل قرص برای تامین آب بدن تجویز می‌شود.
(دکتر تغذیه درمانکده شما را در خصوص رعایت درست رژیم غذایی کم نمک راهنمایی می‌کند. شما میتوانید از طریق وب‌سایت درمانکده مشاوره تلفنی، متنی یا تصویری با بهترین متخصص تغذیه داشته باشید.)
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر پس از انجام تست پاراسنتز شکمی با موارد زیر مواجه شدید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:
- خون در ادرار
- تب بالای 38 درجه
- درد شکمی بسیار شدید
- خونریزی محل پانسمان شده
- قرمزی یا احساس درد در ناحیه شکم
خطرات پاراسنتز (Paracentesis)
شایع‌ترین عوارض عبارتند از:
- افت فشار خون
- خونریزی داخلی
- آسیب به مثانه، روده یا رگ خونی به‌دلیل برخورد کاتتر
- کاهش عملکرد کلیه پس از خروج مایعات حفره شکمی
بیشتر بخوانید : همه چیز درباره ی درد شکم
نتیجه پاراسنتز (Paracentesis)
مایع‌کشی یک روش نمونه‌برداری یا تخلیه برای تجمع مایعات درون حفره شکمی (آسیت) است. پزشک این عمل را به کمک سوزن باریک و بلند همراه با کاتتر مخصوص انجام می‌دهد. اگر پاراسنتز شکمی تشخیصی باشد مقدار کمی مایع خارج خواهد شد اما در صورت درمان آسیت حدود 11 لیتر مایع از حفره شکمی برداشته می‌شود. همچنین شما میتوانید برای دریافت راهنمایی های بیشتر با مشاوره آنلاین دکتر گوارش مشورت کنید.
سوالات متداول Paracentesis
زمان که فرد به‌دلیل حجم بالای مایعات در حفره داخلی شکم متورم، درد یا مشکلات تنفسی داشته باشد.
این روش برای گرفتن نمونه کوچک یا تخلیه مایع آسیت (آب آوردگی شکم) به منظور تشخیص و درمان انجام می‌شود.
مایع کشی درمانی به برداشتن 5 تا 11 لیتر مایع برای کاهش فشار داخلی شکم، تسکین تنگی نفس، درد شکم و سیری زودهنگام اشاره دارد.
خیر. این عمل با بی‌حسی موضعی در شکم و ناحیه ورود سوزن مخصوص مایع‌کشی انجام می‌شود.
منبع: mskcc | endoscopycenterofredbank | healthline
