آزمایش پروستات یا تست psa نوعی آزمایش خون است که مشکلات پروستات را در مردان بررسی میکند. با اندازه‌گیری آنتی ژن اختصاصی psa در آزمایش خون میزان پروتئین تولید شده توسط سلول‌های سرطانی یا سالم ارزیابی خواهد شد.
حتما شما هم شنیده‌اید که مشکلات پروستات در مردان میانسال شایع است. این بیماری می‌تواند در مردان جوان هم بروز پیدا کند اما بالا رفتن سن احتمال ابتلای آن را در آقایان افزایش می‌دهد. انجام آزمایش پروستات کمک میکند تا بیماری در مراحل اولیه شناخته شود. زیرا می‌توان گفت سرطان پروستات یک بیماری نسبتا بدون علائم است و رشد آهسته آن در بدن مردان تنها با تست psa قابل شناسایی خواهد بود.
همراه ما باشید تا در این مقاله از مجله درمانکده شما را با زمان تجویز تست پروستات و نحوه تفسیر ساده آن آشنا کنیم.
بیشتر بدانید: نفروپاتی دیابتی چیست؟
فهرست محتوا:
آزمایش پروستات (PSA) چیست؟
این آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات را با اندازه‌گیری سطح psa در آزمایش خون بررسی میکند. سلول‌های طبیعی و سرطانی پروستات، پروتئینی به نام PSA تولید می‌کنند. هرچه میزان سطح PSA در تست پروستات بالاتر باشد احتمال بروز مشکلات پروستات بیشتر خواهد بود.
این احتمال هم وجود دارد که غده پروستات در برخی مردان PSA بیشتری تولید کند. از همین‌رو می‌توان گفت عواملی همچون سن و نژاد بر میزان تولید psa در خون اثرگذار هستند.
عوامل تاثیرگذار دیگر عبارتند از:
- مصرف داروهای خاص
- برخی اقدامات پزشکی
- عفونت پروستات
- بزرگ شدن غده پروستات
بیشتر بدانید: آزمایش کراتین خون چیست؟
علت انجام آزمایش پروستات
تست psa همان آزمایش پروستات است که می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم بودن سرطان پروستات را با بررسی سطح آنتی ژن‌های پروستات بررسی کند. PSA در خون با دو آنزیم کمپلکس و Free PSA شناخته میشود.
تست پروستات این دو فاکتور را اندازه‌گیری میکند تا بر اساس مقادیر مختلف آن بتوان میزان سلامت پروستات مردان را ارزیابی کرد. بالا بودن سطح Free PSA نشان دهنده نوع خوش‌خیم سرطان پروستات و پایین بودن آن بدخیمی تکثیر سلول‌ها را یادآور میشود.
چه زمانی تست پروستات تجویز میشود؟
افزایش مشکلات پروستات باعث شده تا تست psa در چکاپ سالانه مردان گنجانده شود. اما به‌طور کلی این آزمایش بیشتر هنگام بروز علائم سرطان پروستات انجام خواهد شد. برخی از عوامل میتوانند خطر ابتلا به بیماری را افزایش دهند:
- احتمال ابتلا به این بیماری پس از 50 سالگی در مردان بیشتر میشود.
- وجود این سرطان در اعضای خانواده می‌تواند احتمال ابتلای شما را افزایش دهد.
- اگر به سرطان پروستات مبتلا هستید، پزشک برای بررسی وضعیت سلامت شما از نتیجه آزمایش پروستات بهره می‌برد.
بیشتر بدانید: اورولوژیست کیست؟
علائم بالا بودن میزان PSA
بیماری پروستات به شکل خاموش رشد میکند و تا وخیم شدن آن علائم هشداردهنده‌ای نخواهد داشت. درواقع زمانی که psa در آزمایش خون بالا باشد علائم بیماری شدت می‌گیرد. در این مواقع پزشک متخصص اورولوژی با مشاهده نشانه‌های زیر سریعا تست psa تجویز میکند:
- مشکل در تخلیه ادرار
- ناتوانی در تخلیه کامل ادرار
- احساس سوزش و درد هنگام ادرار
- بروز اختلال و درد هنگام انزال
- احساس درد در ناحیه لگن و کمر
- احساس درد شدید استخوان
- وجود خون در مایع منی یا ادرار
- تکرر ادرار و نیاز به تخلیه سریع
- رنگ و بوی غیرطبیعی ادرار
- احساس درد در آلت تناسلی، بیضه‌ها، مقعد و شکم
در صورت داشتن چنین علائمی از طریق مشاوره با متخصص اورولوژی آنلاین مشورت کنید و در صورت لزوم به دکتر اورولوژی مراجعه کنید.
شرایط آزمایش پروستات (PSA)
برای انجام این تست باید حدود 8 تا 12 ساعت ناشتا باشید. از دستورالعمل‌های مهمی که پزشک یا پرستار قبل از تست psa از شما می‌خواهند به مدت 48 تا 72 ساعت رعایت کنید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم فعالیت‌های شدید بدنی
- عدم معاینه مقعدی پروستات
- نداشتن فعالیت جنسی و انزال
مراحل انجام تست psa
تست پروستات توسط پرستار انجام خواهد شد. او توسط سوزن مخصوص از سیاهرگ بازو خون می‌گیرد و نمونه مورد نظر را برای آنالیز سطح PSA به آزمایشگاه، نزد پزشک متخصص پاتولوژی می‌فرستد.
انواع آزمایش پروستات
اگر پزشک به سرطان مشکوک باشد، برای اطمینان بیشتر از انواع دیگر آزمایش پروستات استفاده میکند.
- تست PSA Velocity: در این تست سرعت افزایش psa نسبت به زمان سنجیده میشود.
- مقدار PSA آزاد: در این تست درصد psa آزاد را نسبت به سطح کلی آن بررسی می‌کنند.
- دانسیته PSA: در این تست تراکم psa توسط ام‌آر‌آی یا سونوگرافی رکتال مشخص خواهد شد.
- تست ادرار PCA3: این تست در 50% مردان مبتلا به سرطان پروستات مثبت است.
بیشتر بدانید: آیا رژیم غذایی سنگ کلیه به بهبود بیمار کمک میکند؟
عوامل اثرگذار بر سطح psa در آزمایش خون
اصلی‌ترین عامل سرطان پروستات بالا رفتن سطح PSA و افزایش سن است. با این حال برخی عوامل دیگر میتوانند منجر به افزایش psa در آزمایش پروستات شوند. آن‌ها عبارتند از:
1. آزمایش پروستات و عفونت در ادرار
عفونت موجب بالاتر نشان دادن سطح psa در آزمایش خون میشود. در صورت وجود عفونت در ادرار باید 6 هفته بعد تست انجام شود.
2. انجام ورزش‌های شدید
معمولا پزشک متخصص برای انجام تست پروستات توصیه میکند در 48 ساعت قبل، از فعالیت‌های شدید بدنی همچون دوچرخه‌سواری اجتناب کنید.
3. رابطه جنسی و آزمایش پروستات
یکی‌دیگر از عوامل اثرگذار بر آزمایش پروستات، برقراری رابطه جنسی و انزال است. در این فرایند احتمال افزایش psa در خون و تحریک پروستات وجود دارد، از همین‌رو توصیه میشود در 48 ساعت تا یک هفته قبل از تست رابطه جنسی نداشته باشید.
4. معاینه رکتال دیجیتال یا DRE
این نوع معاینه موجب افزایش سطح PSA در خون میشود. بنابراین در صورت داشتن DRE باید تست پروستات یک هفته دیرتر انجام شود.
بیشتر بدانید: مراقبت‌های لازم بعد از ختنه کردن
5. داروها و آزمایش پروستات
قبل از انجام تست psa باید پزشک را از داروهایی که مصرف می‌کنید، مطلع سازید. برخی داروها همچون فیناستراید یا دوتاستراید موجب افزایش سطح psa در آزمایش خون می‌شوند.
6. بیوپسی
نمونه‌برداری از پروستات تا 6 هفته قبل از انجام تست می‌تواند موجب بالاتر نشان دادن سطح طبیعی PSA شود.
7. تومور خوش‌خیم پروستات یا BPH
در این حالت با وجود اینکه غده سرطانی نیست اما بزرگ شدن آن باعث افزایش PSA در آزمایش پروستات میشود.
8. صدمه یا جراحی
در صورتی که پروستات و ناحیه رکتوم دچار آسیب یا جراحی شده باشد، امکان افزایش سطح PSA در نتیجه تست وجود دارد.
تفسیر آزمایش psa
تست psa به شکل آزمایش خون انجام میشود و به بررسی آنتی ژن‌های اختصاصی پروستات می‌پردازد. بنابراین می‌توان گفت سطح غیر نرمال psa در آزمایش خون نشان دهنده خطر است.
البته همان‌طور که در بخش قبلی گفتیم، برخی عوامل میتوانند بر تست پروستات و نتیجه psa اثر بگذارند. در این صورت پزشک آزمایش پروستات را تکرار میکند.
بیشتر بدانید: بالا بودن اوره خون نشانه چیست؟
مقدار نرمال PSA
آزمایش پروستات (PSA) اولین تست برای اطمینان از سرطان در مردان مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال پزشکان نتیجه آن را به‌طور قطعی نشانه سرطان پروستات نمی‌دانند، اما از این آزمایش حتما برای گروه‌های پر ریسک استفاده خواهد شد.
مقدار نرمال PSA در مردان باید کمتر از 4 نانوگرم در میلی‌لیتر باشد. در این حالت فرد به سرطان پروستات مبتلا نیست. اما غیر طبیعی بودن مقدار psa در آزمایش خون می‌تواند وضعیت بحرانی سلامت فرد را نشان دهد.
این در حالی است که افزایش سن در مردان، التهاب پروستات و غده خوش‌خیم عامل بالا رفتن PSA شناخته می‌شوند. بنابراین پزشک متخصص برای تفسیر آزمایش psa تنها به میزان سطح آن در خون بسنده نمی‌کند.
بیشتر بدانید: چه چیزهایی برای پروستات ضرر داره؟
در جدول زیر می‌توانید مقدار نرمال PSA را بر اساس سن آقایان مشاهده کنید:
| مقدار نرمال psa در آزمایش خون | سن |
| کمتر از 1.7 | زیر 40 سال |
| کمتر از 2.2 | بین 40 تا 50 سال |
| کمتر از 3.4 | بین 50 تا 60 سال |
| کمتر از 6.16 | بین 60 تا 70 سال |
| کمتر از 6.77 | بالای 70 سال |
نتیجه آزمایش پروستات
آزمایش پروستات با بررسی سطح psa در آزمایش خون یکی از تست‌های مهم غربالگری مردان شناخته میشود. این آزمایش باید حتما در چکاپ سالانه آقایان بالای 50 سال گنجانده شود تا در صورت وجود مشکلات پروستات، پزشک متخصص اورولوژی بتواند آن را سریعا تشخیص دهد.
اهمیت این موضوع ما را برآن داشت تا در این مقاله از درمانکده شما را با تفسیر کامل و ساده تست psa آشنا کنیم. شما هم می‌توانید نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول آزمایش پروستات
به معنی افزایش احتمال سرطان پروستات است.
اگر psa سطح 10 نانوگرم در میلی‌لیتر یا بالاتر داشته باشد.
مردان در سنین 40 تا 55 سالگی باید این تست را در چکاپ سالانه خود انجام دهند. در صورت بیشتر بودن سطح psa از 2.2 نانوگرم در میلی‌لیتر انجام آن به بیش از یک‌بار در سال افزایش می‌یابد.
منبع: webmd | medlineplus | my.clevelandclinic
