عفونت معده [دلیل و علائم] ۴ روش درمان + درمان خانگی

اگر تابه‌حال دچار حالت تهوع ناگهانی، دل‌درد آزاردهنده یا ضعف ناشی از اسهال شده باشید، احتمالا نام عفونت معده را شنیده‌اید. این بیماری شایع در بیشتر موارد به طور خودبه‌خود یا با مراقبت‌های ساده بهبود می‌یابد. اما گاهی‌اوقات زندگی روزمره را مختل می‌کند و به آنتی‌بیوتیک یا سایر درمان‌های پزشکی نیاز دارد.

در این مقاله از مجله سلامت درمانکده قصد داریم شما را با ماهیت عفونت معده، دلایل بروز آن و علائمی که باید نسبت به آن‌ها هوشیار باشید، آشنا کنیم. هدف این است که هنگام مواجهه با چنین شرایطی بتوانید وضعیت خود را با آگاهی بیشتری ارزیابی کرده و در صورت نیاز، مناسب‌ترین راه درمان را انتخاب کنید.

عفونت معده چیست؟

عفونت معده یا گاستروانتریت به دلیل ورود باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها به دستگاه گوارش رخ می‌دهد و به علائم آزاردهنده‌ مانند حالت تهوع، استفراغ، درد شکم و اسهال منجر می‌شود. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی فعال می‌شود و سلول‌های التهابی را برای مقابله با عفونت و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده به دستگاه گوارش ارسال می‌کند.

انواع عفونت معده

این بیماری به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:

۱. آنفولانزای معده (عفونت ویروسی)

ویروس‌ها شایع‌ترین علت گاستروانتریت هستند. چند نوع ویروس می‌توانند باعث عفونت و التهاب معده معده شوند که شایع‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• روتاویروس‌ها
• نوروویروس‌ها
• آدنوویروس‌ها

نوروویروس‌ها در بزرگسالان شایع‌ترند؛ در حالی که آدنوویروس‌ها و روتاویروس‌ها بیشتر نوزادان و کودکان خردسال را مبتلا می‌کنند.

Viral infections cause viral gastroenteritis, which is the most common type overall. Viruses cause 60% of all gastroenteritis cases.

عفونت‌های ویروسی باعث گاستروانتریت ویروسی می‌شوند که شایع‌ترین نوع این بیماری است. ویروس‌ها عامل ۶۰ درصد تمام موارد ابتلا به گاستروانتریت هستند.

my.clevelandclinic

۲. عفونت باکتریایی

عفونت‌های باکتریایی دومین علت شایع گاستروانتریت هستند و اغلب مسمومیت غذایی نامیده می‌شوند. این عفونت‌ها می‌توانند توسط انواع مختلفی از باکتری‌ها ایجاد شوند، از جمله:

• کامپیلوباکتر
• کلستریدیوم دیفیسیل
• اشرشیا کلی
• سالمونلا
• شیگلا
• استافیلوکوکوس اورئوس

۳. عفونت‌های انگلی

انگل‌ها به ندرت باعث عفونت معده می‌شوند، اما معمولا علائم گوارشی شدید ایجاد می‌کنند. این عفونت‌ها در کشورهای در حال توسعه و مناطقی که دسترسی به آب تمیز محدود است، شایع‌تر هستند. آن‌ها توسط ۲ دسته از انگل‌ها ایجاد می‌شوند:

• کرم‌های روده‌ای
• موجودات تک‌سلولی به نام پروتوزوآ

علائم عفونت معده

علائم گاستروانتریت به علت بروز آن بستگی دارد. در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.

۱. علائم عفونت ویروسی

علائم گاستروانتریت ویروسی بسته به شدت عفونت متفاوت بوده و شامل موارد زیر است:

• اسهال آبکی
• حالت تهوع
• استفراغ
• سردرد
• تب
• کرامپ و درد شکم
• لرز
• پوست سرد و مرطوب
• تعریق
• خشکی و سفتی مفاصل
• درد عضلانی

علائم معمولا به ‌طور ناگهانی و بین چهار تا ۴۸ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شوند. این علائم در بیشتر افراد پس از چند روز بدون نیاز به درمان از بین می‌روند.

ذکر این نکته ضروری است که بیماری‌های مختلفی می‌توانند در بروز دل‌درد و سایر علائم گوارشی نقش داشته باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می‌کنیم مقاله درد بالای معده نشانه چیست را بخوانید.

می‌خوای علت دقیق معده‌دردت مشخص بشه؟

از متخصص نوبت بگیر و سریع درمان شو.

بهترین دکتر فوق تخصص گوارش در تهران ویزیت آنلاین فوق تخصص گوارش

۲. علائم عفونت باکتریایی

علائم گاستروانتریت باکتریایی به علائم عفونت ویروسی شباهت زیادی دارد، اما معمولا شدیدتر است. علائم حاد که بیش از سه روز ادامه دارند یا باعث کم‌آبی بدن می‌شوند، بیشتر احتمال دارد که ناشی از باکتری باشند. اسهال خونی نیز از نشانه‌های رایج گاستروانتریت باکتریایی است. علائم معمولا طی ۱۲ ساعت پس از خوردن غذای آلوده آغاز می‌شوند و در موارد شدید می‌توانند تا هفت روز ادامه داشته باشند.

۳. علائم عفونت انگلی

عفونت‌های انگلی معمولا دیرتر از گاستروانتریت ویروسی یا باکتریایی بروز می‌کنند و علائم آن‌ها هفت تا ۱۴ روز پس از تماس با عامل بیماری‌زا ظاهر می‌شود. این علائم عبارت‌اند از:

• اسهال
• مدفوع بدبو
• مدفوع چرب
• کرامپ و درد شکم
• حالت تهوع یا استفراغ
• خستگی
• تب
• خارش پوست

علائم در این نوع عفونت‌ دیرتر برطرف می‌شود و معمولا بین ۲ تا ۶ هفته طول می‌کشد. به‌علاوه، در موارد شدید ممکن است بیماری به آرتریت واکنشی منجر شود که با تورم و سفتی مفاصل همراه است.

چگونه بفهمیم معده عفونت دارد؟

عفونت معده معمولا با کاهش اشتها و مشکلات گوارشی مانند حالت تهوع، استفراغ و اسهال همراه است. از آنجایی که این علائم ممکن است در سایر بیماری‌ها نیز دیده شوند، برای تشخیص دقیق بهتر است به متخصص گوارش مراجعه کنید.

پزشک با گرفتن شرح حال و بررسی علائم می‌تواند علت بیماری را تشخیص دهد. با این حال، اگر علائم غیر عادی باشند، ممکن است آزمایش خون یا مدفوع تجویز کند. آزمایش می‌تواند وجود عفونت را تایید کرده و سایر بیماری‌ها را رد کند.

آیا عفونت معده خطرناک است؟

این بیماری در بیشتر موارد خطرناک نیست، اما در افراد زیر ممکن است به عوارض جدی منجر شود:

• کودکان کمتر از پنج سال
• بزرگسالان بالای ۶۵ سال
• افراد با سیستم ایمنی ضعیف

عفونت معده باعث چه می‌شود؟

گاستروانتریت یک بیماری کوتاه‌مدت است که معمولا خودبه‌خود بهبود می‌یابد. در این شرایط، مهم‌ترین عارضه‌ای که باید مراقب آن باشید، کم‌آبی بدن است. وقتی اسهال یا استفراغ مکرر دارید، بدن مقدار زیادی مایعات و الکترولیت‌ از دست می‌دهد که اگر نتوانید آن‌ها را به‌ سرعت جایگزین کنید، ممکن است دچار مشکل شوید.

در صورتی که گاستروانتریت برای مدت طولانی ادامه یابد، به دستگاه گوارش آسیب می‌زند و به خونریزی معده منجر می‌شود. از سوی دیگر، بعضی عوامل عفونی ممکن است عوارضی داشته باشند که جدا از اثرات گاستروانتریت است. آن‌ها می‌توانند به بدن آسیب طولانی‌مدت وارد کنند.

آیا عفونت معده مسری است؟

میکروب معده باعث آلوده شدن مدفوع شده و به هر فردی که با مدفوع تماس پیدا کند منتقل می‌شود. شایع‌ترین مسیر ابتلا، مصرف غذا یا آب آلوده است؛ اما تماس با فرد مبتلا یا سطوحی که او لمس کرده نیز می‌تواند خطرناک باشد.

عفونت‌های دستگاه گوارش معمولا تا زمانی که علائم وجود دارد و تا ۲ روز پس از آن مسری هستند. این ۲ روز آخر زمانی است که بدن عفونت را از طریق مدفوع دفع می‌کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

عفونت‌های شدید را نباید نادیده گرفت. در صورت تجربه هر یک از موارد زیر فورا با پزشک تماس بگیرید:

• علائم کم‌آبی بدن مانند خشکی دهان، ادرار تیره ‌رنگ، کاهش حجم ادرار یا سرگیجه
• تب بالای ۱۰۰/۴ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سانتی‌گراد) که بیش از چند روز ادامه داشته باشد
• اسهال یا استفراغی که بیش از ۲ روز طول بکشد
• مدفوع خونی یا قیر مانند
• تپش قلب
• غش کردن

دلایل ابتلا به عفونت معده

ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها با روش‌های مختلف وارد دستگاه گوارش می‌شوند. در ادامه نحوه انتقال آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

۱. عفونت ویروسی

گاستروانتریت ویروسی معمولا با خوردن غذای آلوده یا استفاده از ظروف مشترک منتقل می‌شود. تماس بدنی نزدیک نیز می‌تواند در انتقال آن نقش داشته باشد.

مسیر انتقال، دهانی–مدفوعی است؛ یعنی مدفوع فرد آلوده به ویروس به غذا یا وسایلی منتقل می‌شود که با دهان تماس دارند. آشپزخانه‌های غیر بهداشتی می‌توانند خطر انتقال را افزایش دهند. عدم شست‌وشوی دست‌ها پس از استفاده از سرویس بهداشتی نیز همین اثر را خواهد داشت.

۲. عفونت باکتریایی

گاستروانتریت باکتریایی معمولا زمانی رخ می‌دهد که غذای آلوده به مدفوع برای چند ساعت در دمای اتاق باقی بماند و باکتری‌ها بتوانند تا سطح سمی تکثیر شوند. غذاهایی که بیشترین ارتباط را با این بیماری دارند عبارت‌اند از:

• گوشت خام یا نیم‌پز
• مرغ
• غذاهای دریایی
• تخم‌مرغ
• جوانه‌های خام
• شیر غیر پاستوریزه‌

همانند گاستروانتریت ویروسی، مسیر اصلی انتقال عفونت، دهانی–مدفوعی است. بعضی انتقال‌ها از انسان به انسان رخ می‌دهند؛ مثل زمانی که افراد رابطه جنسی دهانی–مقعدی دارند یا با دست‌های آلوده با غذا تماس پیدا می‌کنند. سایر انتقال‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که محصولات کشاورزی با کود حیوانی آلوده شوند.

۳. عفونت‌ انگلی

عفونت‌های انگلی معمولا از طریق آب آلوده منتقل می‌شوند. سفر به کشورهای در حال توسعه یا نوشیدن آب عمومی پس از بلایای طبیعی از رایج‌ترین دلایل ابتلا به این بیماری به شمار می‌روند.

گاستروانتریت انگلی همچنین ممکن است در مهدکودک‌ها از طریق مسیر دهانی–مدفوعی به کودکان خردسال منتقل شود. بعضی رفتارهای جنسی از جمله رابطه دهانی–مقعدی نیز می‌توانند در بروز آن نقش داشه باشند.

عوامل خطر ابتلا به عفونت‌های معده

تقریبا همه افراد ممکن است دچار گاستروانتریت شوند. اما عوامل زیر احتمال بروز آن را افزایش می‌دهند:

• سن کمتر از ۶ سال یا بیشتر از ۶۵ سال
• حضور در مهد کودک یا خانه سالمندان
• مصرف ماهی یا گوشت خام
• سفر به کشورهای کمتر توسعه‌یافته
• ابتلا به بیماری‌های مزمنی که باعث تضعیف سیستم ایمنی می‌شوند
• مصرف مکرر الکل یا بعضی داروها

درمان عفونت معده

بهترین راه برای تسریع روند بهبودی این است که استراحت کافی داشته باشید و مایعات فراوان بنوشید. اما اگر علائم از بین نروند، ممکن است به دارو نیاز داشته باشید.

۱. دارودرمانی

داروهای مفید برای گاستروانتریت به ۲ دسته داروهای بدون نسخه (OTC) و داروهای تجویزی تقسیم می‌شوند.

داروهای بدون نسخه

گاهی ‌اوقات ممکن است برای کنترل علائم از داروهای بدون نسخه زیر استفاده شود:

• داروهای ضد اسهال: لوپرامید برای متوقف کردن اسهال موثر است. داروهای حاوی بیسموت مانند بیسموت ساب‌سالیسیلات  نیز می‌توانند کمک‌کننده باشند.
• داروهای مسکن‌: استامینوفن برای کاهش تب و بدن‌درد مفید است. این دارو برخلاف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن برای معده گزینه ایمن‌تری به شمار می‌رود.

داروهای تجویزی

عفونت‌های معده معمولا به داروی تجویزی نیاز ندارند. با این حال، اگر بیماری جدی باشد و به اسهال شدید یا مدفوع خونی منجر شود، پزشک ممکن است داروهای ضد میکروبی خاصی را برای کمک به درمان آن تجویز کند. این داروها شامل موارد زیر هستند:

• آنتی‌بیوتیک‌ها: اگر باکتری‌ در بروز مشکلات گوارشی نقش داشته باشد، آزیترومایسین، سیپروفلوکساسین یا تتراسایکلین می‌تواند بهترین دارو برای عفونت روده و معده باشد.
• داروهای ضد انگل: مترونیدازول، پرازیکوانتل و آلبندازول به روش‌های مختلف انگل‌های روده‌ای را از بین می‌برند.
• داروهای ضد ویروس: به‌ ندرت برای درمان گاستروانتریت ویروسی از دارو استفاده می‌شود. یک استثنا بیماری کرونا است که در آن پزشک از داروهای ضد ویروس مانند مولنوپیراویر برای درمان افراد آسیب‌پذیر استفاده می‌کند.

۲. درمان خانگی عفونت معده

اگر با علائم گاستروانتریت مواجه شدید، برای چند ساعت از خوردن غذاهای جامد بپرهیزید تا احتمال استفراغ کمتر شود. برای کاهش حالت تهوع می‌توانید زنجبیل تازه بجوید یا از دمنوش زنجبیل استفاده کنید. علاوه بر این،‌ توصیه می‌شود:

به اندازه کافی بخوابید

وقتی از درمان معده درد شدید در خانه صحبت به میان می‌آید، نباید از تاثیرات مثبت خواب غافل شد. مطالعات نشان داده‌اند که خواب کافی و باکیفیت از عملکرد سیستم ایمنی حمایت می‌کند و مدت زمان بیماری را کاهش می‌دهد.

جلوی استفراغ را نگیرید

استفراغ یکی از مکانیسم‌های طبیعی بدن برای بیرون راندن عوامل بیماری‌زا است. هرچند ناخوشایند است، اما اگر احساس می‌کنید نیاز به استفراغ دارید، سعی نکنید جلوی آن را بگیرید. با این حال، از آنجایی که این مشکل گوارشی می‌تواند باعث دفع مقدار زیادی مایعات شود، مهم است که تا حد امکان مایعات ازدست‌رفته را جایگزین کنید تا دچار کم‌آبی نشوید.

بدنتان را هیدراته نگه دارید

از دست رفتن مایعات به دلیل استفراغ یا اسهال به کم‌آبی بدن منجر می‌شود. در صورت جبران نکردن مایعات ممکن است مشکلات زیر را تجربه کرده و در بیمارستان بستری شوید:

• سرگیجه
• غش
• نارسایی کلیه
• شوک

بهترین گزینه برای هیدراته نگه داشتن بدن، نوشیدن آب ساده است. اما اگر استفراغ و اسهال شدید باشد، ضروری است از محلول آبرسانی خوراکی (ORS) استفاده کنید. در صورتی که نمی‌توانید مایعات را در معده نگه دارید، بهتر است آب را جرعه‌جرعه بنوشید یا یخ خرد‌شده بمکید. این کار علاوه بر هیدراته نگه داشتن بدن، حالت تهوع را نیز کاهش می‌دهد.

درمان گیاهی عفونت معده

هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد گیاهان دارویی می‌توانند عفونت دستگاه گوارش را سریع‌تر از سایر روش‌های خانگی درمان کنند. با این حال، بعضی از گیاهان و ادویه‌ها ممکن است برای کنترل علائم مفید باشند.

برای مثال، در یک مطالعه روی کودکان مشاهده شد که زنجبیل به کاهش استفراغ کمک می‌کند. یک تحقیق دیگر نیز نشان داد که استفاده از نعناع به شکل آبنبات یا استنشاق روغن این گیاه با کاهش حالت تهوع همراه است.

از سایر گیاهان مفید برای عفونت معده می‌توان به زردچوبه، دارچین و بابونه اشاره کرد که خاصیت ضد التهابی،‌ آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی دارند. با این حال، استفاده از گیاهان دارویی همیشه ایمن نیست. بهتر است قبل از امتحان کردن آن‌ها با دکتر گوارش آنلاین مشورت کنید.

رژیم غذایی؛ برای عفونت معده چی خوبه؟

هنگام ابتلا به عفونت ممکن است اشتها کاهش یابد و این کاملا طبیعی است. چون معده و روده نمی‌توانند بسیاری از غذاها را هضم یا جذب کنند. در این شرایط، داشتن رژیم غذایی سبک و کم‌چرب بسیار کمک‌کننده خواهد بود. جدول زیر فهرست غذاها و نوشیدنی‌های مفید و مضر برای عفونت معده را نشان می‌دهد:

غذاهای مفید	غذاهای مضر
موز نان تست سیب‌زمینی برنج	نوشیدنی‌های کافئین‌دار شیرین‌کننده‌های مصنوعی محصولات لبنی گوشت قرمز غذاهای تند آجیل و دانه‌ها غذاهای چرب شیرینی‌ نوشیدنی‌های الکلی

هر بیماری گوارشی نیازمند رعایت رژیم غذایی ویژه‌ای است.اگر می‌خواهید درباره این موضوع اطلاعات بیشتری داشته باشید، مقاله برای کاهش اسید معده چه بخوریم را مطالعه کنید.

عفونت معده در کودکان

در کودکان، گاستروانتریت از طریق مصرف غذا یا آب آلوده منتقل شده و به حالت تهوع، دل‌درد، نفخ و بی‌اشتهایی منجر می‌شود. اگر فرزندتان دچار این بیماری شده است، مطمئن شوید که به اندازه کافی از مایعات صاف یا شیر مادر استفاده می‌کند. همچنین در صورت مشاهده علائم جدی مانند استفراغ مداوم، مدفوع خون‌آلود یا دل‌درد شدید فورا او را نزد پزشک ببرید و هرگز خودسرانه از داروهای ضد تهوع یا ضد اسهال استفاده نکنید.

راه‌های پیشگیری از عفونت معده

گاستروانتریت همیشه قابل پیشگیری نیست، اما با راه‌کارهای زیر می‌توان احتمال بروز بیماری را کاهش داد و از گسترش آن در جامعه جلوگیری کرد:

• شست‌وشوی دست‌ها به ‌طور صحیح: شست‌وشوی دست‌ها با صابون حداقل به مدت ۲۰ ثانیه، یکی از موثرترین روش‌ها برای پیشگیری از بیماری‌های عفونی است.
• حفظ بهداشت محیط: نظافت دقیق به‌ویژه در مکان‌های عمومی مانند مدارس، مهدکودک‌ها، خانه‌های سالمندان و بیمارستان‌ها بسیار مهم است. با استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده می‌توان میکروب‌هایی که روی سطوح مختلف باقی مانده‌اند را از بین برد.
• توجه به بهداشت مواد غذایی: غذا در هر مرحله‌ای از تولید یا آماده‌سازی ممکن است آلوده شود. بنابراین ضروری است اصول بهداشتی را در هنگام نگهداری، پخت و سرو آن رعایت کنید و قبل و بعد از دست زدن به غذا، دست‌هایتان را بشویید.
• مسافرت ایمن: سفر به بعضی از کشورها می‌تواند خطر بروز بیماری‌های عفونی را افزایش دهد. بنابراین توصیه می‌شود همیشه از غذاهای پخته، بدون پوست و بسته‌بندی‌شده استفاده کنید.

کلام پایانی

اگر عفونت معده دارید، مراقب خودتان باشید. علائم ناگهانی مانند اسهال و استفراغ ممکن است ترسناک باشند، اما نشان‌دهنده تلاش بدن برای مبارزه با بیماری هستند. این عفونت‌ها اغلب خودبه‌خود بهبود می‌یابند، اما در بعضی موارد ممکن است به دارو نیاز داشته باشند.

اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید یا بیش از سه روز است که درگیر بیماری هستید، به پزشک مراجعه کنید. برای این کار می‌توانید از پزشکان درمانکده وقت مشاوره بگیرید. این مشاوره به شما کمک می‌کند مناسب‌ترین برنامه درمانی را دریافت کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری کنید.

سوالات متداول

منابع: verywellhealth | my.clevelandclinic