بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، هر سال در سراسر جهان تعداد زیادی از مردم اقدام به خودکشی میکنند که ۷۰۳ هزار نفر آن‌ها جان خود را از دست می‌دهند. هر خودکشی یک تراژدی است که خانواده‌ها، جوامع و کل کشورها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و اثر طولانی‌مدت روی افراد به‌جا می‌گذارد.
در سال ۲۰۱۹، این پدیده چهارمین عامل مرگ و میر جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله بوده است. خودکشی فقط در کشورهای پردرآمد اتفاق نمی‌افتد، بلکه یک پدیده جهانی است. در حقیقت، در سال ۲۰۱۹، بیش از ۷۷ درصد موارد آن در کشورهایی رخ داده است که درآمد کم و متوسط دارند.
خودکشی یک مشکل بهداشت عمومی جدی است. با این حال، با مداخلات به موقع می‌توان از آن پیشگیری کرد. در این مقاله از مجله درمانکده درباره علائم و علل این پدیده صحبت می‌کنیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
فهرست محتوا
علائم خودکشی
علائم هشداردهنده همیشه واضح نیستند و ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. بعضی از افراد قصد خود را آشکار میکنند و می‌گویند که «میخوام خودکشی کنم» یا «چگونه خودکشی کنم»، در حالی که دیگران تمایل به این کار را مخفی نگه می‌دارند. در ادامه، چند علامت هشداردهنده آورده شده است:
- صحبت درباره احساس ناامیدی، گرفتاری یا تنهایی
- اشاره به این موضوع که دیگر دلیلی برای زندگی کردن ندارد
- نوشتن وصیت‌نامه یا بخشیدن اموال شخصی
- گشتن به دنبال راه‌های خودکشی راحت یا خودکشی بدون درد
- خرید ابزار برای آسیب رساندن به خود (مثل اسلحه)
- خواب زیاد یا کم
- پرخوری یا کم‌خوری که به افزایش یا کاهش وزن قابل‌توجه منجر می‌شود
- رفتارهای پرخطر مثل مصرف زیاد الکل و مواد مخدر
- اجتناب از تعامل با دیگران
- ابراز خشم یا انتقام‌گیری
- نشان دادن علائم اضطراب یا پریشانی شدید
- تغییرات خلق و خو
- صحبت کردن از مرگ به عنوان راه نجات
بیشتر بدانیم: با راه‌های پیشگیری از خودکشی آشنا شوید!
عوارض
فکر کردن به مرگ و اقدام به کشتن خود عوارض عاطفی دارد. به عنوان مثال، ممکن است فرد به قدری درگیر این افکار منفی باشد که نتواند زندگی روزمره خود را ادامه دهد.
بسیاری از خودکشی‌ها به صورت ناگهانی و در لحظات بحرانی رخ می‌دهند و می‌توانند فرد را با عوارض جدی یا دائمی مانند نارسایی اندام‌ها یا آسیب مغزی مواجه کنند. همچنین در کسانی که خود کشی ناموفق داشته‌اند، غم و اندوه، عصبانیت، افسردگی و احساس گناه رایج است.
دلایل خودکشی
این پدیده دلایل مختلفی دارد. مردان و افراد بالای ۴۵ سال بیش از دیگران ممکن است این کار را انجام دهند. بعضی عوامل مثل اختلالات سلامت روان هم احتمال آن را افزایش می‌دهند. با این حال، بیش از نیمی از کسانی که به این دلیل جان خود را از دست می‌دهند، در زمان مرگ اختلال روانی تشخیص داده‌شده ندارند. در حقیقت، بسیاری از مرگ‌های خود خواسته به صورت برنامه‌ریزی‌نشده و در لحظات بحرانی به دلیل ناتوانایی در مواجهه با استرس‌های زندگی مانند مشکلات مالی و خانوادگی یا بیماری‌های مزمن اتفاق می‌افتند.
افسردگی مهم‌ترین عامل خطر خودکشی کردن است، اما سایر اختلالات سلامت روان شامل اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی، اختلال اضطراب و اختلال شخصیت هم در بروز آن نقش دارند. به غیر از اختلالات روانی، عوامل دیگری که خطر این پدیده را بالا می‌برند عبارت‌اند از:
- حبس بودن
- امنیت شغلی ضعیف یا پایین بودن میزان رضایت از کار
- سابقه مواجهه با خشونت یا مشاهده مداوم خشونت
- ابتلا به بیماری‌های مزمن
- تشخیص بیماری جدی در فرد، مثل سرطان یا ایدز
- انزوای اجتماعی یا مورد آزار قرار گرفتن
- اختلال مصرف مواد
- سابقه تجاوز یا آسیب روحی در دوران کودکی
- سابقه خودکشی در خانواده
- اقدام به خودکشی در گذشته
- آسیب‌های اجتماعی، برای مثال پایان یافتن یک رابطه جدی
- از دست دادن شغل
- دسترسی به ابزار مرگبار، مانند اسلحه
- مشکل در پیدا کردن کمک و پشتیبانی
- دسترسی نداشتن به روش‌های درمان اختلالات روانی یا سوء مصرف مواد
- پیروی کردن از سیستم‌های اعتقادی که مرگ را راه حل مشکلات فردی می‌دانند
بیشتر بدانیم: آیا افسردگی و خودکشی ارتباط تنگاتنگی دارند؟
عوامل خطر در کودکان و نوجوانان
مرگ خود خواسته در کودکان و نوجوانان میتواند به دنبال رویدادهای استرس‌زای زندگی رخ دهد. چیزی که برای نوجوانان جدی است، ممکن است برای بزرگسالان بی‌اهمیت به نظر برسد. برای مثال، گاهی‌اوقات مشکل در مدرسه یا از دست دادن یک رابطه دوستی باعث می‌شود که نوجوانان به این فکر کنند که چگونه خودکشی کنیم.
در بعضی موارد، کودکان یا نوجوانان به دلیل شرایط خاص زندگی خود که تمایل ندارند درباره آن صحبت کنند به مرگ فکر میکنند، مانند:
- ابتلا به یک اختلال روانی، از جمله افسردگی
- از دست دادن یکی از دوستان نزدیک یا اعضای خانواده یا درگیری با آن‌ها
- سابقه سوء استفاده جسمی یا جنسی
- مورد آزار قرار گرفتن
- مشکلات مربوط به مصرف الکل یا مواد مخدر
- مشکلات جسمی یا پزشکی
- مشاهده عکس خودکشی، خواندن یا شنیدن گزارش‌های مربوط به آن یا شناخت همسالانی که در اثر این اتفاق فوت کرده‌اند
روش‌های خودکشی
آمارهای WHO درباره راه خودکشی نشان می‌دهد که تقریبا ۲۰ درصد افراد با استفاده از آفت‌کش‌ها اقدام به این کار میکنند. این اتفاق غالبا در مناطق روستایی کشورهای دارای درآمد کم و متوسط رخ می‌دهد. سایر روش‌ها شامل حلق‌آویز کردن و استفاده از اسلحه گرم است.
آگاهی متخصصان از روش‌هایی که مردم از آن‌ها به عنوان بهترین راه خودکشی یاد میکنند، برای ابداع استراتژی‌های پیش‌گیری‌کننده ضروری است. برای مثال، می‌توان برای دسترسی به وسایل این کار محدودیت در نظر گرفت.
ارزیابی کسانی که در معرض خطر خودکشی قرار دارند
متخصصان سلامت روان می‌توانند بر اساس علائم و سابقه شخصی و خانوادگی تشخیص دهند که احساس مرگ نشانه چیست و آیا خطر پایان دادن به زندگی در فرد بالا است یا خیر. آن‌ها درباره زمان شروع علائم و دفعات بروز آن‌ها، بیماری‌های فعلی یا قبلی فرد و شرایط خاص خانوادگی او سوال می‌پرسند. علاوه بر این، موارد زیر را بررسی میکنند:
- سلامت روان: در بسیاری از موارد، مرگ خود خواسته معلول اختلالات روانی زمینه‌ای مانند افسردگی، اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی است.
- استفاده از الکل و مواد مخدر: سوء مصرف الکل و مواد مخدر اغلب به افکار خودکشی منجر می‌شود. اگر این موضوع علت اصلی این افکار باشد، اولین قدم مراجعه به مراکز بازپروری است.
- داروها: مصرف بعضی از داروهای بدون نسخه یا تجویزی مانند داروهای ضد افسردگی خطر مرگ خود خواسته را بالا می‌برد.
بیشتر بدانیم: افسردگی شدید و حاد چه نشانه‌هایی دارد؟ بهترین روش درمان
ارزیابی کودکان و نوجوانان
کودکانی که تمایل به خودکشی دارند باید به یک روانپزشک یا روانشناس مجرب مراجعه کنند که در زمینه تشخیص و درمان کودکان مبتلا به مشکلات روانی تجربه داشته باشد. علاوه بر بیمار، پزشک باید از طریق منابع مختلف مانند والدین یا سایر اطرافیان تصویر دقیقی از آنچه که در حال وقوع است دریافت کند.
راه‌های درمان
درمان به علت زمینه‌ای افکار منفی بستگی دارد. در بسیاری از موارد، از گفتگودرمانی (روان‌درمانی)، دارودرمانی و اصلاح سبک زندگی استفاده می‌شود:
- گفتگودرمانی: درمان شناختی رفتاری (CBT) یک نوع گفتگودرمانی است که روش‌های کنار آمدن با رخدادهای استرس‌زای زندگی را به فرد آموزش می‌دهد. این روش درمانی به فرد کمک می‌کند افکار مثبت را جایگزین افکار منفی کند. رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT) هم روش مشابهی است که ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
- دارودرمانی: اگر گفتگودرمانی برای پایین آوردن خطر کافی نباشد، برای رفع افسردگی، اضطراب و وسواس دارو تجویز می‌شود. درمان این مشکلات به کاهش یا از بین بردن افکار مرتبط با مرگ کمک می‌کند.
- اصلاح سبک زندگی: گاهی‌اوقات در کنار سایر روش‌های درمانی می‌توان با پیروی از عادت‌های سالم، خطر مرگ خود خواسته را کاهش داد. برای مثال، پرهیز از مصرف الکل و مواد مخدر، ورزش منظم و خواب کافی کمک‌کننده است.
پیشگیری از خودکشی
اگر در این فکر هستید که به زندگی خود پایان دهید، خجالت نکشید و این افکار را مخفی نکنید. شما می‌توانید برای جلوگیری از تکرار شدن این افکار از روش‌های زیر استفاده کنید:
- با یک نفر حرف بزنید. برای این کار می‌توانید با شماره تلفن ۱۲۳ (اورژانس اجتماعی) یا ۱۴۸۰ (سازمان بهزیستی) تماس بگیرید تا به صورت رایگان به شما کمک کنند.
- داروهایتان را به موقع بخورید.
- هرگز نوبت روان‌درمانی را کنسل نکنید.
- به علائم هشداردهنده توجه کنید و آن‌ها را با اعضای خانواده یا دوستان خود در میان بگذارید.
- دسترسی به وسایل مرگبار را محدود کنید.
کلام پایانی
خودکشی یک واکنش غم‌انگیز به موقعیت‌های استرس‌زای زندگی است، اما خوشبختانه می‌توان از آن پیشگیری کرد. بنابراین، سعی کنید علائم هشداردهنده و نحوه مقابله با آن‌ها را بیاموزید. اگر به این فکر می‌کنید که به زندگی خود پایان دهید یا کسی را می‌شناسید که قصد چنین کاری را دارد، برای نوبت گرفتن یا مشاوره آنلاین با روانشناس یا روانپزشک آنلاین به سایت درمانکده مراجعه کنید.
سوالات متداول
این پدیده در گروه‌های سنی مختلف دیده می‌شود، اما مشکلات سلامت روان مثل افسردگی، اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی، اختلال اضطراب و اختلال شخصیت احتمال وقوع آن را افزایش می‌دهند.
اختلالات روانی، مشکلات جسمی، از دست دادن اعضای خانواده یا دوستان و مورد سوء استفاده قرار گرفتن از دلایل بروز این مشکل در دوران نوجوانی هستند.
احساس ناامیدی، خواب زیاد یا کم، پرخوری یا کم‌خوری، انزواطلبی، تغییر خلق و خو و ابراز خشم از علائم رایج این پدیده هستند.
منابع: who, healthline, mayoclinic
