مهم‌ترین علت ناباروری مردان چیست؟ روش درمان موثر

ناباروری یک مشکل رایج در مردان است که می‌توان علت آن را در موارد بسیاری جستجو کرد. حدود 15 درصد از زوجین در جهان با مشکلات ناباروری مواجه می‌شوند که این آمار فقط مختص زنان نیست و امروزه دلایل ناباروری مردان همچون زنان به‌طور جدی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

اگر مشکلی در سلامت مرد وجود داشته باشد که شانس باروری همسر خود را کاهش دهد، از آن به عنوان علت ناباروری در مردان یاد می‌شود. خصوصا اگر این عدم سلامتی در دستگاه تناسلی و مرتبط با زاد و ولد باشد. هر رابطه جنسی لزوما به بارداری زن ختم نخواهد شد. بدن زن و مرد باید شرایط خاصی داشته باشد تا فرایند شکل‌گیری جنین به درستی انجام شود. 

در این بین ممکن است برخی عوامل ساده یا پیچیده از تولید اسپرم برای بارور کردن تخمک جلوگیری کنند. بدین شکل مرد با مشکل ناباروری روبه‌رو می‌شود. همراه ما باشید تا در این مقاله از مجله درمانکده مهم‌ترین علت ناباروری مردان را بررسی کنیم.

ناباروری در مردان

وجود مشکل در دستگاه تناسلی مرد را که از باردار شدن زن جلوگیری می‌کند، به‌عنوان ناباروری مردان می‌شناسند. رابطه جنسی محافظت نشده اگر بیش از یک سال ادامه داشته باشد و همچنان زن باردار نشود احتمال مشکلات ناباروری در زن یا مرد وجود دارد. 

تحقیقات نشان داده که حداقل نیمی از ناباروری‌ها ناشی از یک عامل مردانه خواهد بود. بدین ترتیب می‌توان گفت حدود 10% مردان با عدم توانایی بارور کردن همسر خود دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

دلایل ناباروری برای کدام مردان بیشتر شایع است؟

قبل از این‌که علت این مشکل را بررسی کنیم باید بدانیم کدام دسته از آقایان بیشتر در معرض این مشکل قرار می‌گیرند.

• اضافه وزن و چاقی
• در صورت داشتن سن بالای 40 
• قرار گرفتن در معرض تشعشعات
• قرار گرفتن در معرض سموم محیطی مثل سرب، جیوه یا آفت‌کش‌ها
• استفاده مداوم از تنباکو و الکل
• مصرف برخی داروها همچون فلوتامید، سیپروترون، سایمتیدین، کتوکونازول
• استفاده مداوم از سونا یا جکوزی (گرمای بیش از حد به بیضه‌ها آسیب می‌زند)
• افراد دارای سابقه بیماری مرتبط با بیضه‌ها
• قرار گرفتن در معرض تستوسترون

بیشتر بخوانید: علت عفونت پروستات در مردان جوان چیست؟

دلایل ناباروری مردان

علت ناباروری در مردان می‌تواند ناشی از عوامل بیولوژیکی و محیطی باشد. در ادامه مهترین علت ناباروری مردان را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

1. اختلالات اسپرم

شایع‌ترین علت ناباروری در مردان را می‌توان ناشی از مشکلات مربوط به ساخت و رشد اسپرم دانست. در این حالت اسپرم:

• به درستی رشد و تکامل پیدا نمی‌کند.
• شکل عجیبی خواهد داشت.
• به سمت درستی حرکت نمی‌کند.
• در تعداد بسیار کم تولید می‌شود. (الیگواسپرمی)
• به هیچ‌وجه تولید نمی‌شود. (آزواسپرمی)

مردان زیادی با این ویژگی متولد می‌شوند. اما سبک زندگی صحیح می‌تواند مشکلات ناشی از ساخت و رشد اسپرم را تا حدی کاهش دهد. مصرف بی‌اندازه الکل و سیگار، شدیدا بر روی اسپرم‌ها اثرگذار هستند. از دیگر عواملی که می‌تواند منجر به تولید کم یا غیر طبیعی اسپرم شود باید به عفونت دوران کودکی (بیماری اوریون)، مشکلات کروموزومی (تستوسترون پایین)، بیماری‌های مزمن (نارسایی کلیه) و مصرف برخی داروها اشاره کرد. 

از طرفی آسیب به دستگاه تناسلی مردانه می‌تواند منجر به مشکلات تولید اسپرم شود. تحقیقات نشان داده از هر 10 مرد دچار آزواسپرمی 4 نفر از آن‌ها دچار مشکلاتی در لوله‌های انتقال دهنده اسپرم هستند. این مشکلات اکثرا نوعی انسداد است که بر اثر عفونت یا به صورت مادرزادی ایجاد می‌شود.

2. انزال رتروگراد

در این حالت که علائم آن ناشی از ادرار کدر و انزال خشک است، منی در بدن به سمت عقب می‌رود. درواقع مایع منی به‌جای این‌که از آلت تناسلی مردانه خارج شود، وارد مثانه خواهد شد. در مشکل انزال رتروگراد اعصاب و ماهیچه‌های مثانه هنگام ارگاسم بسته نمی‌شوند. در این مشکل منی دارای اسپرم سالم است اما به‌دلیل عدم حرکت در مسیر درست باید آن را از دلایل ناباروری مردان دانست. انزال رتروگراد در اکثر مواقع با جراحی، دارو و درمان سیستم عصبی برطرف می‌شود.

3. انسداد

در مواقعی که لوله‌های انتقال دهنده اسپرم دچار انسداد شوند، مرد با مشکل ناباروری مواجه خواهد شد. عواملی همچون جراحی وازکتومی، عفونت‌های مداوم، نقص مادرزادی یا التهاب و تورم  می‌تواند منجر به مسدود سازی آن ناحیه شود. در این حالت اسپرم هنگام انزال توانایی خارج شدن از بیضه‌ها و بدن را ندارد.

4. مشکلات هورمونی در ناباروری مردان

سطح هورمون‌های جنسی مردانه و تولید اسپرم‌ها، توسط مجموعه‌ای از غدد و هورمون‌های آن‌ها تنظیم می شود. اختلال در این روند را می‌توان علت ناباروری در مردان دانست. البته درصد کمی از ناباروری مردان به‌دلیل مشکلات هورمونی ایجاد می شود. دلایل ناباروری مردان ناشی از مشکلات هورمونی عبارتند از:

• اختلال در تولید هورمون لوتئینی (LH) و هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) توسط هیپوفیز
• کمبود تستوسترون 
• افزایش سطح هورمون پرولاکتین (10 تا 40 درصد مردان نابارور دچار آن هستند. افزایش این هورمون باعث کاهش تولید اسپرم‌ها، میل جنسی یا ناتوانی جنسی می‌شود.)

• پرکاری غده تیرویید 
• کم کاری غده تیرویید (باعث کیفیت پایین اسپرم‌ها، تضعیف عملکرد بیضه و مختل شدن میل جنسی شده و فقط در 1 درصد مردان نابارور دیده می‌شود.)
• هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (منجر به تعداد کم و تحرک پایین اسپرم‌ها، افزایش تعداد اسپرم‌های نابالغ خواهد شد. این وضعیت فقط در 1 درصد مردان نابارور دیده می‌شود)

بیشتر بخوانید: علائم کمبود تستوسترون در مردان چگونه است؟

5. مشکلات جسمی

مشکلات جسمی را می‌توان یکی دیگر از مهمترین علت ناباروری مردان دانست. این مشکلات در روند تولید اسپرم اختلال ایجاد می‌کنند یا مسیر پایین آمدن آن از بیضه‌ها تا نوک آلت تناسلی را با مختل خواهند کرد.. مشکلات جسمی معمولاً با تعداد کم اسپرم‌ها و یا مورفولوژی (شکل) غیرطبیعی آن مشخص می‌شوند. در زیر اصلی‌ترین دلایل ناباروری مردان از لحاظ مشکلات جسمی معرفی شده‌اند:

• بالا رفتن سن (بعد از 40 سالگی)
• افزایش وزن (شاخص توده بدنی (BMI) بالای 30)
• مصرف بیش از اندازه الکل، سیگار و مواد اعتیادآور (به‌دلیل وجود نیکوتین و کانابینوئید در بافت بیضه‌ها)

6. واریکوسل

واریکوسل به بزرگ شدن عروق داخل کیسه بیضه گفته شده که باعث افزایش درجه حرارت بیضه‌ها و تأثیر بر تولید و کیفیت اسپرم می شود.  این وضعیت ممکن است بر یک یا هر دو بیضه تأثیر بگذارد و باعث کاهش تعداد اسپرم و مورفولوژی غیرطبیعی اسپرم شود که از دلایل ناباروری مردان شناخته می‌شود.

در این مشکل زهکشی مناسب خون به‌دلیل مسدود شدن مسیر انجام نخواهد شد و رشد اسپرم دچار آسیب می‌شود. بدین شکل خون از شکم وارد بیضه‌ها شده و آن را بیش از حد گرم می‌کند. گرم بودن بیضه‌ها مانع از تولید کافی و سالم اسپرم می‌شود. خوشبختانه واریکوسل از بسیاری جهات قابل درمان است اما موفقیت‌آمیزترین درمان‌ها شامل جراحی اصلاحی است.

با مشاوره با متخصص اورولوژی می توان از بسیاری از بیماری های مردان جلوگیری کرد.

7. پیچ خوردگی بیضه‌ها در ناباروری مردان

چرخش بیضه‌ها درون کیسه بیضه منجر به تورم شدید و با انسداد خونرسانی به بیضه‌ها می‌شود که می‌تواند آسیب جدی به همراه داشته باشد. اگر برای درمان این مشکل جراحی اضطراری انجام نشود، ممکن است یک یا دو بیضه از دست بروند که این امر یکی از دلایل ناباروری مردان خواهد بود.

8. عفونت‌ها و بیماری‌ها

اوریون، سل، بروسلوز، سوزاک، حصبه، آنفلوانزا، آبله و سفلیس می‌توانند باعث تحلیل رفتن بافت بیضه و تعداد کم اسپرم و تحرک پایین آن‌ها شوند. برخی از بیماری‌های مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا نیز با انسداد اپیدیدیم یا لوله‌ها علت ناباروری در مردان شناخته می‌شوند. این شرایط معمولاً با درمان‌های دارویی و جراحی درمان می‌شود.

بیشتر بخوانید: نکاتی که باید در خصوص محافظت از آلت تناسلی بدانید

علت ناباروری در مردان

مشکلات ناباروری در مردان می‌تواند ناشی از برخی عواملی باشد که کمتر شایع هستند. اما در صورت بروز موجب اثرگذاری مستقیم بر روی تعداد و کیفیت تولید اسپرم می‌شوند. در جدول زیر این دلایل را بررسی کرده‌ایم:

دلایل ناباروری مردان	توضیحات
سندرم کلاین فلتر	نوعی بیماری ژنتیکی که مرد به جای یک عدد دارای دو کروموزوم X است.
تومور	سرطان بدخیم و درمان ناشی از آن (پرتودرمانی، شیمی درمانی و جراحی)
بیماری سلیاک	نوعی اختلال گوارشی ناشی از حساسیت به گلوتن
اختلال نعوظ	نوعی اختلال جنسی ناشی از دیابت در مردان، فشار خون بالا، استرس، ناراحتی قلبی، مشکلات هورمونی، ضربه و عوارض دارو
انزال زودرس	عدم کنترل انزال برای حداقل سی ثانیه پس از دخول
بی کفایتی انزال	نوعی مشکل روانشناختی ناشی از عدم انزال مرد هنگام رابطه جنسی
داروها	مصرف داروهای اثرگذار بر تولید و عملکرد اسپرم (داروی افسردگی، عفونت، آرتروز، فشارخون بالا، سرطان، مشکلات گوارشی)
استروئیدها	تزریق تستوسترون و داروهای استروئیدی

درمان ناباروری در مردان

امروزه با پیشرفت علم و گسترش روش‌های مدرن می‌توان مشکلات ناباروری در مردان را برطرف کرد. برای درمان ناباروری در مردان بسته به علت آن، روش‌های درمانی زیر انتخاب می‌شوند:

دارودرمانی

• برای افزایش تعداد اسپرم هورمون درمانی انجام می‌دهند.

تغییرات سبک زندگی

• حفظ تناسب اندام
• عدم نوشیدن الکل
• عدم مصرف دخانیات
• کاهش مصرف سیگار

جراحی

• وازواپیدیدیموستومی: اگر از دلایل ناباروری انسداد مجرای دفران باشد با جراحی آن را شکافته و عامل مسدودکننده را برمی‌دارند. سپس انتهای لوله وصل خواهد شد.
• بازیابی اسپرم: این روش با بیوپسی از بیضه برای پیدا کردن اسپرم انجام می‌شود.
• تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم: در این روش (ICSI) به صورت مصنوعی و فیزیکی اسپرم را داخل تخمک تزریق می‌کنند.
• لقاح آزمایشگاهی: در روش IVF تخمدان‌ها درون محیط آزمایشگاهی پس از بالغ شدن در معرض اسپرم قرار می‌گیرند.

در صورتی که در این زمینه سوالی برایتان پیش آمده می‌توانید از طریق امکان مشاوره دکتر اورولوژیست آنلاین از دکتر راهنمایی کسب کنید.

بیشتر بخوانید: علت تبخال تناسلی در مردان چیست؟

سخن پایانی

پس از تشخیص دلایل ناباروری مردان می‌توان با تکنولوژی و روش‌های مدرن به آقایان کمک کرد تا فرزند ژنتیکی خودشان را داشته باشند. ناباروری مردان اغلب ناشی از عوامل بیولوژیکی یا محیطی است که بهترین پزشکان متخصص اورولوژی در درمانکده می‌توانند به شما در این زمینه کمک کنند. ما در این مقاله از مجله درمانکده به بررسی مهمترین علت ناباروری مردان پرداختیم. شما هم می‌توانید نظرات و تجربیات خود را با تیم درمانکده در میان بگذارید.

سوالات متداول

منبع: my.clevelandclinic | urologyhealth