آتروفی بیضه به کوچک شدن بیضه‌ها اشاره دارد که غدد تولید مثل مردانه هستند و در اسکروتوم (کیسه بیضه) قرار دارند. این غدد مسئولیت تولید اسپرم را بر عهده دارند و به همین دلیل کوچک شدن آن‌ها می‌تواند به بروز مشکلات زیادی مثل ناباروری منجر شود.
آتروفی بیضه به دلایل مختلف رخ می‌دهد. در این مقاله از مجله درمانکده با علل، علائم و درمان این مشکل آشنا می‌شوید. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.
فهرست محتوا
آتروفی بیضه چیست؟
آتروفی زمانی اتفاق می‌افتد که بیضه‌ها به دلیل از دست دادن بعضی از سلول‌های زایا (Germ cells) و سلول‌های لیدیگ (Leydig cells) کوچک می‌شوند. سلول‌های زایا اسپرم تولید می‌کنند؛ در حالی که سلول‌های لیدیگ در تولید هورمون تستوسترون نقش دارند. اگر بیضه‌ها به دلیل از بین رفتن این سلول‌ها کوچک شوند، ممکن است تعداد اسپرم، سطح تستوسترون یا هر ۲ کاهش یابد.
بیشتر بدانید: افتادگی مثانه چیست؟
آتروفی بیضه با کوچک شدنی که در اثر تغییر دما رخ می‌دهد، متفاوت است. در پاسخ به سرما، کیسه بیضه جمع یا منقبض می‌شود و بیضه‌ها را به بدن نزدیک‌تر می‌کند تا به حفظ گرما کمک کند. در مقابل، در دماهای بالا، شل می‌شود و اجازه می‌دهد بیضه‌ها خنک شوند. این اتفاق باعث می‌شود گاهی‌اوقات احساس کنید بیضه‌های شما بزرگتر یا کوچکتر از حد معمول هستند.
علائم آتروفی بیضه
بارزترین علامت آتروفی بیضه، کوچک شدن قابل‌توجه یک یا هر ۲ بیضه است. با این حال، بسته به سن و شرایط زمینه‌ای ممکن است علائم دیگری را هم تجربه کنید.
در کسانی که دوران بلوغ را سپری نکرده‌اند، علائم آتروفی شامل عدم ایجاد ویژگی‌های جنسی ثانویه هستند. به عنوان مثال، موهای ناحیه تناسلی و صورت در این افراد رشد نمی‌کنند. اما اگر دوران بلوغ را پشت سر گذاشته باشید، علائم دیگری هم دارید که شامل موارد زیر هستند:
- کاهش میل جنسی
- ناباروری
- کاهش توده عضلانی
- بیضه‌های نرم
چنانچه یک بیماری زمینه‌ای باعث کوچک شدن بیضه شود، ممکن است موارد زیر را هم تجربه کنید:
- درد بیضه‌ها
- التهاب
- تب
- حالت تهوع
عوارض آتروفی بیضه
آتروفی بیضه می‌تواند عوارض زیادی داشته باشد و شما را از نظر جسمی و روحی با مشکلات زیادی مواجه کند. ناباروری مهم‌ترین عارضه است، چون کوچک شدن بیضه‌ها اغلب با کاهش تعداد اسپرم همراه است و تلاش برای لقاح را به یک چالش بزرگ تبدیل می‌کند.
بیشتر بدانید: مثانه بیش فعال چیست؟ + بررسی علل، نشانه‌ها و راه‌های درمان مثانه پرکار
اگر آتروفی بیضه نادیده گرفته شود، به یک عارضه مزمن تبدیل می‌شود که می‌تواند به طور مداوم برای شما مشکل ایجاد کند. علاوه بر عوارض جسمی، این بیماری روی سلامت روان تاثیر می‌گذارد، عزت نفس را کاهش می‌دهد و به دلیل تصویر مخدوشی که از بدن ایجاد می‌کند روی بهزیستی و کیفیت زندگی تاثیر می‌گذارد.
دلایل ابتلا به آتروفی بیضه
کوچک شدن بیضه دلایل مختلفی دارد که عبارت‌اند از:
۱. افزایش سن
با گذشت زمان احتمالا بیضه‌ها شروع به کوچک شدن خواهند کرد. این اتفاق یک فرآیند طبیعی محسوب می‌شود، چون پس از سال‌ها که بدن در اوج باروری قرار دارد، به تدریج تولید تستوسترون یا اسپرم را کاهش می‌دهد.
۲. عدم تعادل هورمونی
گاهی‌اوقات عدم تعادل هورمونی می‌تواند باعث کوچک شدن بیضه شود. اگر بدن به سمت تولید تستوسترون کمتر هدایت شود، ممکن است بیضه‌ها شروع به کوچک شدن کنند. عواملی که می‌توانند تولید تستوسترون را سرکوب کنند شامل موارد زیر هستند:
- درمان جایگزینی تستوسترون (TRT)
- مصرف استروژن
- استفاده از استروئیدهای آنابولیک
- مصرف بعضی از داروها
بیشتر بدانید: علائم و راه های درمان سرطان پروستات چیست؟
۳. اورکیت
اورکیت عفونتی است که باعث التهاب بیضه‌ها می‌شود. درد و تورم علائم اصلی این بیماری هستند، اما ممکن است بعضی از افراد تب و حالت تهوع هم داشته باشند. تورم در ابتدا باعث می‌شود بیضه‌ها بزرگتر از حد معمول به نظر برسند، اما در نهایت اورکیت به آتروفی بیضه منجر می‌شود.
عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی در بروز اورکیت نقش دارند. بعضی از علل شایع این بیماری عبارت‌اند از:
- کلامیدیا
- سوزاک
- باکتری روده‌ای که پس از مقاربت مقعدی به سمت دستگاه تناسلی حرکت می‌کند
- عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs)
- جراحی دستگاه ادراری
- استفاده از کاتتر
۴. بیماری‌ها
بعضی از بیماری‌ها یا عفونت‌ها از جمله اوریون و HIV ممکن است خطر آتروفی بیضه را افزایش دهند. بسته به شدت کوچک شدن بیضه، ممکن است بتوان روند آتروفی را معکوس کرد.
۵. مصرف بیش از حد الکل
مصرف منظم مقادیر زیاد الکل باعث کاهش سطح تستوسترون می‌شود. نوشیدنی‌های الکلی همچنین می‌توانند به بافت بیضه آسیب برسانند و از این طریق روی اندازه آن تاثیر بگذارند.
بیشتر بدانید: فواید ختنه کردن چیست؟
۶. تورشن یا پیچ‌خوردگی بیضه
تورشن بیضه زمانی اتفاق می‌افتد که بیضه بچرخد و طناب اسپرماتیک که بیضه را به سایر قسمت‌های دستگاه تناسلی متصل می‌کند پیچ بخورد. علاوه بر درد و تورم، پیچ‌خوردگی طناب اسپرماتیک باعث کاهش خون‌رسانی به بیضه‌ها می‌شود. به همین دلیل، اگر بیمار به سرعت تحت درمان قرار نگیرد، کمبود اکسیژن و جریان خون می‌تواند به آتروفی دائمی بیضه منجر شود.
۷. واریکوسل
در افراد مبتلا به واریکوسل وریدهایی که از کیسه بیضه عبور می‌کنند بزرگ می‌شوند. این عارضه معمولا فقط در سمت چپ بدن رخ می‌دهد.
در بسیاری از موارد افراد متوجه واریکوسل نمی‌شوند، چون این بیماری ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند. با این حال، گاهی‌اوقات بیضه چپ کوچکتر از حد معمول به نظر می‌رسد.
ذکر این نکته ضروری است که در بعضی موارد آتروفی بیضه بعد از عمل واریکوسل ایجاد می‌شود. این عارضه معمولا به دلیل قطع شدن شریان و کاهش خون‌رسانی به بیضه رخ می‌دهد.
بیشتر بدانید: چگونگی ختنه کردن
۸. سرطان بیضه
در موارد نادر، سرطان هم می‌تواند باعث کوچک شدن بیضه شود. این بیماری معمولا روی مردان جوان تاثیر می‌گذارد و به راحتی درمان می‌شود.
تشخیص آتروفی بیضه
اگر در اندام‌های تناسلی از جمله بیضه‌ها با علائم غیر عادی مواجه شدید، به متخصص اورولوژی مراجعه کنید. متخصص اورولوژی روند تشخیص بیماری را با بررسی سبک زندگی و سابقه پزشکی شما شروع می‌کند. همچنین در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید، سوال می‌پرسد.
سپس معاینه بدنی انجام می‌دهد و اندازه، شکل، بافت و استحکام بیضه‌ها را بررسی می‌کند. در نهایت ممکن است تست‌های تشخیصی زیر را برای تعیین علت کوچک شدن بیضه‌ها پیشنهاد دهد:
- سونوگرافی از بیضه‌ها برای بررسی ناهنجاری‌ها و میزان جریان خون
- آزمایش خون برای جستجوی علائم عفونت
- آزمایش ادرار برای تشخیص عفونت‌های مقاربتی
- اندازه‌گیری سطح هورمون‌ها از جمله هورمون تستوسترون
درمان آتروفی بیضه
عواملی که باعث آتروفی بیضه می‌شوند معمولا به راحتی قابل درمان هستند، اما تغییر اندازه بیضه به‌خودی‌خود همیشه قابل برگشت نیست. در بسیاری از موارد، تجویز به موقع داروی درمان آتروفی بیضه یا سایر راه‌کارهای درمانی احتمال برگشت‌پذیری آتروفی را افزایش می‌دهد. این موضوع به خصوص زمانی اهمیت دارد که آتروفی به دلیل پیچ‌خوردگی بیضه اتفاق افتاده باشد. چون انتظار بیش از چند ساعت برای درمان می‌تواند به آسیب دائمی منجر شود.
تجویز دارو برای درمان این بیماری با توجه به علت بروز آن انجام می‌شود. از داروهای تجویزشده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مثل ابیوپروفن و ناپروکسن برای تسکین درد
- آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت‌های باکتریایی
- داروهای شیمی‌درمانی (در مواردی که سرطان علت آتروفی است)
بعضی از طرفداران طب سنتی ادعا می‌کنند که درمان‌های طبیعی برای آتروفی بیضه وجود دارد. اما تحقیقات علمی توصیه‌های مربوط به درمان آتروفی بیضه در طب سنتی را تایید نمی‌کنند. بنابراین توصیه می‌شود ایجاد هر گونه علامت غیر عادی را در بیضه‌ها نادیده نگیرید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
بیشتر بدانید: اورتروسکوپی چیست؟
کلام پایانی
عوامل زیادی، از مصرف استروئید گرفته تا بیماری‌های مقاربتی، می‌توانند باعث کوچک شدن بیضه‌ها شوند. صرف‌نظر از علت، مهم است که به محض مشاهده این علائم با پزشک درباره آن‌ها صحبت کنید. چون درمان زود‌هنگام نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی دارد.
اگر در مورد سلامت اندام‌های تناسلی خود نگران هستید، با متخصص اورولوژی مشورت کنید. برای این کار می‌توانید از پزشکان سایت درمانکده کمک بگیرید. در درمانکده علاوه بر سیستم نوبت‌دهی حضوری، امکان اخذ نوبت برای مشاوره آنلاین با دکتر اورولوژی فراهم شده است.
سوالات متداول
این عارضه به معنی کوچک شدن بیضه‌ها است. افزایش سن، بعضی از بیماری‌های زمینه‌ای و مصرف الکل از دلایل تغییر اندازه بیضه‌ها هستند.
بله. استفاده از استروئیدهای آنابولیک باعث کاهش تولید هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnHR) و هورمون لوتئینه‌کننده (LH) می‌شود. در نتیجه، بیضه‌ها ترشح تستوسترون را متوقف می‌کنند که این به کوچک شدن آن‌ها منجر می‌شود.
کریپتورکیدیسم یا بیضه نزول‌نکرده یکی از علل کوچک بودن بیضه‌ها در کودکان است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بیضه‌ها قبل از تولد به سمت پایین و به داخل کیسه بیضه حرکت نکنند.
اگر این عارضه به موقع تشخیص داده شود، قابل درمان است. بعضی از علل آتروفی از جمله پیچ‌خوردگی بیضه به درمان فوری نیاز دارند تا از آسیب دائمی بیضه جلوگیری شود.
در مورد ارتباط آتروفی بیضه و معافیت باید بگوییم که اگر این مشکل در هر ۲ بیضه رخ دهد، به معافیت دائم منجر می‌شود. اما در صورتی که یک‌طرفه باشد، فقط از خدمات رزمی معاف می‌شوید.
منابع: .healthline, medicalnewstoday
